Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Катуу сөз чыкпай оозунан,

Нааалыбай туруп бетке айткан,

Налог алып чогулткан,

Ырыстуу Көңдөй уланы,

Ырыма кирип бу дагы,

Кадырбек агам эс алат,

Кадыры анын макталат,

Каадалуу деп аташат.

Далай жылдар өтүптүр,

Дайны чыкпай көчүптүр.

***

Киши барбас аскада,

Кийиктер өттү жар менен.

Кербендер белден көрүнөт,

Кененбай байкем мал менен.

Белестен өттү жылкылар,

Бетегелүү жол менен

Берилип кымбат жашоого,

Бекен байкем мал менен.

***

Чоорчу бала күүлөрүн,

Чолуп тартты капырай.

Арманым көздөн учат ээ,

Ашуу белге жете албай.

Кыякчы бала кыягын,

Кынап чертет капырай.

Чебелендим кудай ай,

Чермиш ташка жете албай.

Чермиш ата ташы ошол,

Сорок Ташта сороёт,

Боюн керип корёт.

Ошол ташка Чермиш ата,

Боюн таштап жөлөнгөн.

Таягы менен ташты уруп,

Аңгеме таштап өткөндөн.

***

Ооз комузда кыз ойнойт

Обонун кагып капырай.

Бүгүн кечке жөө келем,

Бүтөбайлар отурчу,

Бүдүрлүү сазга жете албай.

***

Комузчу бала күүлөрүн

Кошуп чертти капырай.

Котракцияга алдырып,

Кокуйлап турам атым жок.

Кошубай ата отурчу,

Котур Төргө жете албай.

***

Сурнайчы бала сурнайын,

Суктанта тартты капырай.

Сулаган турам жыгылып,

Султанбай жезде отурчу,

Суук Төргө жете албай.

***

Атыгай Колот, Жол Колот

Алдына барып эл конот.

Жаадырап жаз жакындайт,

Жайнаган сонун чак болот.

Айран, жуурат мол болот.

Аларга бүт эл тоёт.

***

Абыш ата өткөн тараша,

Алды жакты карасам.

Эчаакы өткөн баянды,

Эстей албай баратам.

***

Кылымдар боюу өмүр сүрүп

Кымбат жерде жашайбыз.

Көбөйүп барат даңкыбыз,

«Көнөчөк» аттуу айлыбыз.

Күтүрөгөн малыбыз,

Күлгүн чак экен артыбыз.

Көздөн учкан көк жээкти,

Көрөлү деп барабыз.

Көп жерге болгон таанымал,

«Көзгө чабаар» дайныбыз.

***

Жол улаган Жолдубай,

Жомогу көп момундай.

Жоргосун жолдо жоорутуп,

Жолдо калган жоругу ай.

«Өтүгүмү жыртып шалпылдап,

Келатам»– дейт лакылдап.

***

Далай-далай тааныш бар

Аларды бирден сындайын.

Ар бирине ыр арнап,

Азил кылып чыгайын.

Кемчилдик жагын айтпастан,

Жетишкен жактан баштайын.

Кемчилдигин кеп кылсам,

Кейиште болуп калбасын.

Кейитип жанын албасын

Төбөмдөн алып тоо мантек,

Төө басты кылып салбасын.

***

Кемчилдик болот ар жанда

Келген ушул жалганда.

Жазгырып кудай таштаса,

Жаңылыштык ар башта.

Өзүңдү-өзүң сындай жүр,

Жаратканды сыйлай жүр.

Куу пенде өмүр өткөрөт,

Кудайыңды карай жүр.

***

Тааныштарды абайлап,

Сын көз менен карайын.

Кемчилдик жагы бар болсо,

Кеп козгоп андан айтайын.

Билдирбей жымсалдап,

Бирок атын айтпайын.

Жобурата кеп таштап

Жомокту эми баштайын.

***

Дагы бир менин жердешим,

Жакшылык менен жаман да.

Чокчолоңдоп түгөткүр,

Чоң болгонсуп калжактайт.

Казан-аякка киришип,

Карыга калжаң сөз таштайт.

Жанында жүргөн жаштарга,

Жагымсыз жаман кеп салат.

Башында акыл болбосо,

Баштаар иши ушул да.

Телпеңдеген кургур да,

Теңелбейли эми ушуга.

***

Күлүк, чобур бир багылды

Күнөстүү жерге байланды.

Чаалыкпастан жем берип,

Чабандес келип таптады.

Чоң жарышка чапканда,

Чобурду күлүк калтырды.

Чобур деген чобур экен,

Чоң чабуулга жарабады.

***

Дагы бир менин таанышым,

Байлыгын айтып мактанат.

Кассага каткан акчасынын,

Кабарын айтып даңктанат.

Жыйган-терген байлыгы,

Өзүнө эле буюрсун.

Ар бирибиз көрөбүз,

Аркалап турмуш буйругун.

***

Аялын коргоп бир агам

Эркектерди кууратат.

Чуу чыгарат ар дайым,

Ар күнүнө үч убак,

Аялы жакшы болсочу,

Кейпи тиги тарбайып,

Чаап жаак болгон түгөткүр,

Чачы куудай агарып.

***

Ар жактагы айылда

Алайган тааныш бар эле

Аял алуу жагынан.

Республика боюнча,

Рекорд койгон башынан.

Далай сонун аялдарды,

Дагдаңдатып айдаган.

Акыры жалгыз картайды,

Билинбей күн өткөрүп,

Бир үйдө жалгыз жашады.

***

Дагы бир тааныш жадатты

Иче берип аракты.

Жаштарды жаш дебеген,

Жарытып кеп билбеген.

Калдайып кары турса да,

Каадасын көзгө илбеген.

Кара ит чыгып эшиктен,

Ак ит кирип тешиктен.

Эч нерсе келбей колунан,

Элең сөз чыккан оозунан.

А деле кемпай кургурум,

Арман күн ошол курусун.

***

Дагы-дагы бирөө бар,

Жүргөн жери ызы-чуу.

Ополоң менен тополоң,

Сактай көр кудай ошондон.

***

Белден ашып көрүнбөй,

Беккулу досум кеткенби.

Анын кетеер чагына,

Агылып мезгил жеткенби.

Көнөчөк элдин балдарына,

Билим бердиң айныбай.

Эл-жериңе меенет кылып,

Эмгектендиң бир далай.

Кара көйнөк калкына,

Кайттың бекен таарынбай.

Көңдөй элден кетеериңде,

«Кош бол жерим!» дедиң го,

Өткөн өмүр жыйырма жылың,

Өкүнтүп жүрөк эзди го.

Ак боз атка жүк жүктөп,

Ак Суулук досум кетиптир.

Андай жакшы досторубуз,

Арбын боло бербестир.

«Эр жигиттин бактысын,

Аял ачат»-деди эле.

Ушул улуу ыйык макал

Айтылып келет бүт жерде.

Бээ жетелеп мал айдап,

Беккулу досум кайтканбы.

«Ак Сууга эми келгин»– деп,

Ага тагдыр айтканбы.

Адамдын жакшы, жаманы

Кеткенден кийин айтылат.

Жакшы жандын артында,

Жагым чачып жарык калат.

Көңдөйлүк урпагыңдын,

Көп жылы калдың эсинде.

Аман-эсен узак жаша,

Ак –Суунун ыйык элинде.

Көнөчөк элди унутпай,

Сала жүргөн эсиңе.

***

Бордунун өскөн ышкыны

Божур-божур кеп салат.

Болуштун Тыным уланы,

Бордудан кетип баратат.

Белдин өскөн ышкыны,

Бежиреп шыбыш таратат.

Бектин уулу Жамаке,

Белде шашып баратат.

***

Бул өмүрдө не калат?

Көркөмү көздү суктанткан,

Көөнөрбөс ырдай уланган,

Улары үнүн улаган,

Укмуш күүнү чубаган,

Аркары Ат- Жайлоодо,

Аралап өтүп чубаган.

Көздөн учуп сагынткан,

Көөнөрбөс Көңдөй жер калат,

«Көзгө чабаар» эл калат.

Бул дүйнөдө не калат?

Жигердүү келип башынан,

Жигиттери ат чапкан,

Калыс жүрүп башынан,

Карысы каада сактаган,

Жашырбай ички сырларын,