Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Суу куйбас тентек болчу эле,

Акылдуу адам жаш кезде.

Шоктонгон Бакбур аганын,

Шок жагы эсте дагы эле.

Өсөөр жигит шок болсун!

Шок болбосо жок болсун!

***

Жорго минген боз бала,

Жоругу көп бир далай.

Куудул-шуудуң сөз айтып,

Кубантып барат алгалай.

Кунан минген куу бала,

Куудул сүйлөп тартынбай.

Ырыстуу шайыр күлкүдөн,

Ыкшытып барат капырай.

***

Арак ичип алганда,

Алтымышта бир агам.

«Жаш чагыңда жаңылдың»,

Кемпирин сабап бакырган.

«Жаңылдым, жаздым»– деп,

Кемпири ыйлап шолоктойт.

Өткөндөгү кемчилдикти,

Кандай кылып ал оңдойт.

***

Уламышта айтылган,

Уламасы көп дүйнө.

Сыры сыртка айтылбас,

Сырдуу дүйнө, бу дүйнө.

Табылбаган жагы көп,

Табышмагы бар дүйнө.

Кажыбас жагы айтылган,

Кайраты бар шок дүйнө.

***

Белден туруп карасам,

Беккулу айлы көрүндү.

Сагынычым тарабай,

Санаам-санга бөлүндү.

Булайган булут, буурул таң,

Буйгатка барып сөгүлдү.

Алтын тарам жебелер,

Аймалап жерге төгүлдү.

Көк сеңирден карасам,

«Көнөчөк» айлы көрүндү.

Көгөргөн ойдуң түзөңгө,

Көксөөлүү көөнүм бөлүндү.

Кылайган булут, кызыл таң,

Кырларга чейин сөгүлдү.

Көөнөрбөс күндүн нурлары,

Көөхарын чачып төгүлдү.

***

Үстөлдө бирөө отурат,

«Жакшылык болуп кетет»– деп,

Жакындан жардам аяган.

Арааны бөлүп алыстатып,

Арам оюу кылтыйган.

Ач көз жана ичи тар,

Жараткан ушул ааламда,

Жаралат тура ар адам.

«Баарын эле башкарсам» -деп,

Башкага тийди зыяны.

Аялынын тилин алып,

Аңдабай калып алданды.

Келечекти даана көрүп,

Кенен болсун арымы.

Кетеер дүйнө бир келет,

Кеткенден кийин ким жетет.

Асыл өмүр бир келет,

Артынан кууп ким жетет.

Жалган дүйнө бир келет,

Жабыла кууп ким жетет.

Бийилик деген жел болот,

Жел желп этсе жоголот.

Ээсинен кеткен куш болот,

Экинчи келип ал конбойт.

***

Сүйөркул деген жээним бар

Зоотехник болгон чагында,

«Эки ирик бере коём»-деп,

Эки жүз сом алды эле.

Аласасы бар жап-жалгыз,

Мен эле болсом мейли эле.

Арбын кептер айтылат,

Ал жөнүндө элимде.

Акчадан жок, ириктен жок,

Адамга адам алдатмай,

Атаңдын көрү кайран жээним,

Алыстап кетти карматпай.

Берседен дарек жок,

Белден ашып алыстай.

Ырсалактап кутургур,

Ыраактап качты карматпай.

Эл башкарып, тың чыккан,

Азамат болот деп жүрсөм,

Жогору жактан окуу окуп,

Жолдуу болот деп жүрсөм.

Карызгасын кайырбас,

Каңкир-маңкир кеп айтып,

Качаанак болуп калганбы?

Алганын кайра кайтарбас,

Аңкир-маңкир сөз айтып,

Алдамчы болуп калганбы?

Өзүмө эле жээн элең,

Таякең сени жемелеер.

Алдамчы болуп кетсең да,

Аман-эсен жүрө бер.

Ак сакалчан чал болуп,

Арбын жыл өмүр сүрсө экен.

Жылас өмүр бир келет,

Жыргап өмүр сүрсө экен.

Далай байлык чогултуп,

Дардайган бай болсо экен.

Жүзүнөн күлкү төгүлүп,

Жүздөн ары ашса экен.

Кемпиринен жеме угуп,

Кемшейген чал болсо экен.

Секиртмеден так аттасын,

Сексенден ары жашасын,

Сербейген чал болгунуң.

Арып калган чагыңда,

Ашыпке сөздү көп айтпай,

Акыл эстүү жан болгун.

«Эки ирик берем»– дегенди

Такыр эле койгунуң.

***

Сүйрү тоону этектеп,

Сүлүк караны жетелеп.

Сүйүнтай менен бир келдим

Сүйүү ырларын ырдап берип,

Сүйүнтүп салды тентегим.

Сүлкүлдөтүп жорго минип,

Сүйүнтай менен бир келдим.

Сүйүктүү сонун кеп таштап,

Сүйүнтүп салды береним.

Сүлүк кара атты минсе да,

Суук Төр менен келсе да,

Тийгизеер эмес пайдасын,

Көрсөтпөй такыр жатпайбы,

Катып койгон акчасын.

«Кайсы жерге катты»– деп,

Авчарка менен издесем да,

Такыр эле таппаймын.

Билбей турам айласын.

Мен эгерде аны билип,

Таап алсам акчасын,

Бөтөлкөдөй алып ичип,

Жазасын берем арактын.

***

Басыгы күлүк ат минип,

Башында кундуз тебетей.

Байыркы тоону этектеп,

Бай өзөн сууну мекендеп.

Таанылган жорго ат минип,

Тааныштар менен бир кетмей.

Бабалар баскан жолдордун,

Баянын сүрүп эсептей.

Көйдөйгө атын чыгарган,

Көйкөлтүп жорго салдырган.

«Көөнөрбөс күлүк экен»-деп,

Көргөндү эстен тандырган.

Манаппай ата Ыскагы,

Маалында абам тың чыккан.

Жолдо улап сапарын,

Жорго үстүндө чайпалган.

Жорго минген жол арбытат,

Жолдо сапар алгалайт.

Жолдо өзү жалгыз барбай,

Жолдошторго кабылат.

Күлүк минип күүлү барат,

Күнүгө жолун арбытат.

Күн нурундай жаркылдап,

Күлүстөн чагы чачылат.

***

Урманбеттин Качкыны

Урматтуу эр бу дагы.

Токтоолук жагын санасак,

Тогуз эрди калтырган,

Тамаша айтуу жагынан.

Жанына адам чендетпейт.

Кубанычтан адамдын,

Курсактары сүлкүлдөп.

Кашында турган адамдын,

Кабыргасы бүлкүлдөп.

Адамдарды шат кылып,

Айланасы каткырык.

***

Ылдыйкы Качкын абабыз,

Тактайды жонуп башынан.

Укмуштуу эмгек жаратып,

Уста болгон жашынан.

Уста эле болуп тим жатпай,

Короо толо кой бакмай,

Уйду тоого айдамай.

Жылкыларга чөп салмай.

Түтүнмө-түтүн кыдырган,

Посылка катты ташыган,

Почталон болчу бакыйган.

Классташым Латипанын,

Кылымдык болгон жолдошу.

Кыздары менен баласынын,

Кымбат ыйык жан досу.

***

Калдайган Көңдөй ичинде

Кадырлуу канча жандар бар.

Карааны тоодой көрүнгөн,

Кадыркул деген абам бар.

Кобуранган сөзү эле

Горбачевге барабар.

Чебер айткан сүйлөмдөр,

Чечендик жайы дагы бар,

Албан жашка ал барып,

Аман болсун абалар.

***

Короого батпай койлору

Колотто жылкы андан көп.

Санжыргалуу Темир Канатта,

Сагын өңдүү байлар көп.

Илгери эле бай эле,

Азыр деле бай экен.

Бир коюу да жоголбой,

Баарысы тең аман экен.

Көөнөрбөс үмүт оболоп,

Көңүлү ачык шай экен.

Бапырап улам көбөйгөн,

Байлыгыбыз жакшы нерсе.

Убагында ал да жоголоор,

Учур өтүп кез келсе

Ошол үчүн жарды-жалчыга,

Каралашкан оң болот.

Оң эмес сооп болот.

Ошонун иши оболойт.

Байларыбыз көп болсун.

Мал туягы жоголбосун.