Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Жалындаган жашоомдо,

«Жан иниси болсун деп,

Жакшы үмүткө толсун»– деп,

Жаратып койгон кудайым.

***

Көз жиберип кыялданам,

Көйкөлгөн Көңдөй жерине.

«Көнөчөк» деген элиме,

Мектептин коллективи,

Бөлүндү дешет экиге.

Барып калсам ал жакка,

Кайсы жакка кошулам.

Шаадатыма кол сунсам,

Самыйбек иним таарынат.

Самыбекке жан тартсам,

Шаадат иним кур калат.

Атаңын көрү кызыталак,

Айлам кетип баратат.

Сүйлөй берет шакылдак

Атаны кокуй таркылдак,

Айрылыш жолдо баш катат.

***

Эртең менен бакырса,

Эл чочуп бүт дарбыган.

Уйкусу канбас аялдар,

Уй сааганга шашылган.

Качанак уйду жылдырбай,

Камчылап келип сабаган.

Жүткүнтө тосуп ат менен

Жүлүнгө бүлүк таштаган.

Аңыраңдап баскан малды,

Алдынан тосуп качырган.

Шамшаңдаган жаныбарды,

Шамыраңдата айдаган.

Сырактап келип качкан малды,

Сыздырып жетип жолго салган.

Таң сүрө туруп талыбай,

Журттун малын кайырган.

Ар бир уйду өңүнөн,

Айырмалап тааныган.

Жумаш деген агам бар

Жумурай журтка таанымал.

Жаш чагында уйчу болуп,

Ак баракка жазылган.

Албан эмгек сиңирип,

Анын аты айтылган.

Ар дайыма урматтап,

Айланабыз андай агадан.

Жумаш агам ак эдил,

Жумурай журтка таанылган.

***

Бир иним бар эле,

Тазасында мастай жүрөт.

Алжир-манжир кеп айтып,

Ар кандай сөз сүйлөйт.

Ачууну албай оозуна,

Таза жүрөт сизчилеп.

Ал иним таза кутурмак,

Арак ичсе бизчилеп.

***

Туулган жерим турпагым

Сага жалгыз келбедим.

Жобурата кеп таштап,

Жомок менен жол келдим.

Жалындата үмүт чачып,

Жакшы ыр менен жол келдим.

Жандай көргөн жерлерим,

Бай өмүрү узун болгон,

Баяндарды ала келдим.

Салпылдап учкан сары айгыр,

Сагынычты ала келдим.

Кум -Кайкыдан учкан кашкалдак,

Кубанычты чачып келдим.

***

Төлөнбай деген почточу

Арпа Тектир жайлоого.

Почтосун тартып келген жер,

Кадырман сүйгөн калкына,

Кат-кабарын берген жер.

***

Жапар ага жылкыларын,

Жаан алдында ашыгып.

Ак Кайкынын белинен

Айдап түштү шашылып,

***

Сулайман ага уйларын,

Жайып түштү Суук Төрдөн.

Аралап жыбыт жылганы,

Арал өйдө жөнөгөн.

Алдындагы акбоз аты,

Ээ бербей алкынат.

Куттуу жерин улам карап,

Кубанып алга баратат.

***

Бүркүт учуп айланган

Бийик тоону жай кылган.

Биздин айыл алкымда,

Ашыга минип кашка атты,

Ал жакка жол бараткам.

Көздөн учуп элеттер,

Көөнөрбөс жерлер сагынткан.

Айдыңдуу Темир Канатым

Ашыгып сага баратам.

***

Күндүн күмүш нурлары,

Кайдадыр алыс жашынып.

Түнөгүнө куш кайтты,

Түн келүүгө шашылып.

Жымың-жымың көрүнгөн,

Жылдыздар чыкты чачылып.

Кадырлаш бирге бололук,

Келе жаткан ашыгып,

Калдайган Темир Канаттан

Кадыр түндү тосолук.

***

Шамеш деген агам бар

Сылыктыгы мага жагат.

Адамга такыр угузбайт,

Аярлуу жүрүп жулунбайт.

Акырын сүйлөп шыбырайт

Оозу араң кыбырайт,

Аңгемеси куудул сөз

Бир сөз менен мат кылат.

***

«Акылдуу бол» -деп көп айтты

Айылда жүргөн балдарга.

Андан бери закымдап,

Алып учту замана.

Тарбия-таалим алганбыз,

Кулуке деген агайдан.

Кут билими элимдин,

Кубаттуу ишке жараган.

Көөнү таза көлкөйүп,

Башкага ак санаган.

Баарысын бирдей баалаган.

Акыйкат менен караган.

Тагдыр деген ушу экен,

Дүйнөдөн өтүп ал адам.

Темир Канат мектеби.

Тилеков болуп аталып.

Тарыха калды катталып.

***

Мукаштын уулу Муратбек

Жакыптын уулу Бактыбек,

Аяп кетем буларды

Атадан жалгыз туяк деп.

Аман-эсен жүрсө дейм,

Ак жашоонун өзүндө

Арбын жыл өмүр сүрсө дейм.

Аялдарына жетелетип,

Алжыган кары болсо дейм.

Токсон жаштан ары ашып,

Торсойгон чал болсо дейм.

Балдарынан ырыс көрүп,

Балпайып кары болсо дейм.

Муталыптын Турарбек,

Абдылданын Жылкыбек,

Мусанын уулу Жаштилек,

Жана дагы Өмүрбек,

Атын уйкаш койгонсуп

Айылдаштын баары бек.

Ак тилек каалайм аларга,

Жана да болсун жаны бек.

Эсен-аман жүрүшсүн,

Эл ичинде сербеңдеп.

Оокат кылып эрбеңдеп.

Жолукканда амандшып,

Аман-эсен жүрөлүк.

Айылдаштан экенбиз,

Ажырашкыс түбөлүк.

***

Далай жылдардан бери туулган жерге барбай калдым. Көрбөй калдым. Ата-бабам өскөн аймакта менден мурункулардын алтындай изи калган. Ошол жерди көрбөй калсам, туулган жерим ого бетер жүрөгүмө жакын болуп, бассам-турсам эсимде элестеп, уктасам түшүмдө алтын жамынып, күмүш оронуп күн болуп кирет. Ак таң атаардагы, ак шам болуп, алтын жалата төгүлөт. Уктап жаткан адамдар түшүндө өзү өткөргөн балалык жерин көрүшөт. Жеке эле өзү өткөргөн жерди көрбөй, өзү менен бирге болгон адамдарды түштөрүндө көрүшөт. Алар менен бир болуп кадимки тирүү чагындай сүйлөшөт. Биздин айылда өскөн балдар

алыска кетип жашап жүрсө сөзсүз Ат-Жайлоо, Арпа-Тектирди түштөрүндө көрөт деп ойлоном. Ушундай ыйык жер алардын түшүнө кантип кирбесин.

***

Текөөрү бар алгыр куш

Тешик Көлүм барсыңбы?

Мемиреп өткөн балалык,

Мени унутуп салдыңбы?

Ата-энем мал багып,

Ажайып түндү өткөргөм,

Жашыл чөпкө оронуп,

Жаштыгымы жөнөткөм.

Боз үйүмүн түндүгүнө

Жылдыздар келип түнөгөн.

Учурунда тыным албай,

Учкул шамал күүлдөгөн.

Эсиме келет ыйык түн,

Андай түндү көрбөгөм.

***

Бир жердешим бар эле

Алкы аттын башындай.

Дүйнө десе алат күн

Дүмүрөңөйт тартынбай

Андай жанды ач көз дейт,

Арман алат дйнө күн!

«Мал-жанын ээлеп алсам»– дейт

Өлүмүн тилеп бирөөнүн.

***

Көңдөйдөгү жан агам

Мамбет ата Саягы

Армандуу өткөн согушта,

Коргоп келген эл- жерди.

Андан бери заман өттү,

Мезгил баарын жөнөттү.

«Карып калган чагым»-деп,

Карартып сакал койдурган.

Кара тоонун бооруна,

Калдайтып чөптү кондурган.

«Кары киши алыс баспайт-деп,

Сан жолдорду аралап,

Сапарга алыс чыкпайт»– деп,

Карыш жылбай көз салган,