Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Секидеги дүкөндөн

Сербеңбайды серпип алып.

Сербелеңдеп келатабыз,

Секетбай болуп кучакташып.

Келжектеше кетенчиктеп,

Кээде өбүшө кетебиз.

Калжаңдаша кеп кылып,

Качанкыны эстейбиз.

Эжигейдей эзилип,

Ээрчишише келебиз.

Сербеңбай деген жаман болот,

Сербеңдетип бир күнү

Серпип салат өмүрдөн.

Дайны чыкпай жоголуп,

Далай адам өкүнгөн.

***

Темирди-темирге

Тешип келип каңдаган.

Текши жумуш бүткөрүп,

Темир уста аталган.

Жылгалардан жулдуруп,

Жыгачтарды алдырган.

Жылмалай бетин сүрдүрүп,

Жыгач уста алаган.

Аңыздардын жанына,

Байкатпай капкан салдырган.

Түнүндө шыбырт таратпас,

Түлкүлөрдү кармаган.

Түйшүктөн такыр чарчабас,

Түлкү тумак кийип калдайган.

Билинбей жүрүп тоолордо,

Бир кезекте кой баккан.

Адырдан айдап жылкыны,

Аңыраңдата чаптырган.

Сербеңдеп жүргөн коёндун,

«Жесе эти мыкты»-деп,

Жерди тешип төлдөткөн.

Тумак жасап терисин

Туугандарга көрсөткөн.

«Азык болсун элге»– деп,

Аары күтүп, бал тапкан.

Жемиштүү эмгек бу дагы,

Жегендерди тамшанткан.

Картошка, сабиз, капуста,

Калтырбай баарын өстүргөн.

«Витамин болот экен» -деп,

Билимдүү жагы көрүнгөн.

Күлүп жайнап «алгыла» деп,

Күзүндө баарын жайнаткан.

«Борсуп чирип кетет»-деп,

Погребди каздырткан.

Кара Тоонун түбүнө,

Кароолчу болуп жан баккан,

Ал жерде да жөн турбай,

«Ишим алга жылсын»– деп,

Индук, коён жайнаткан.

Топ-тобу менен тоок күтүп,

Балдарына айдаткан.

Тыным албай иштеген,

Тыным деген агам бар.

Көңдөй деген жеримде,

Көбөйсүн мындай адамдар.

Эр жигит эмгек менен,

Эл ичинде баар табат.

Жаны тынбай иштесе,

Жакырлыкка багынбайт.

Дал ушундай адамдан

Үлгү алгыла баарыңар.

Адал эмгек ак болот,

Атагы чыгып шаң тараар.

***

Бир иним бар эле

«Ко» деп келип чочунат.

Жанындагы адамдар,

Ырсая күлгөн болушат.

Дос күткөнсүп тигини,

Балп эткени кандайча?

Чочунуп калган турбайбы,

Салп этек бок ооз аялча.

***

Бир иним бар эле,

Кой жайып жүрүп адырда.

Үйү жакты көп карайт,

Чыгып тоонун башына.

Көз албай улам караса,

Үйүндө шек бар бекен.

Эң кысканчаак жан эле,

Эмнени аңдыйт болду экен?

***

Карааны мага өтө ыйык,

Кагылайын туулган жер.

Аркайган ашуу белестер,

Ата бабам ашкан жер.

Бээ жетелеп, жылкы айдап,

Бегимат абам өткөн жер.

Адырларды аралап,

Ашыбай ата өткөн жер,

Качанкыны салтанаттап,

Аңгеме куруп жарыялап,

Айтып турат туулган жер.

***

Кубат деген жездем бар

Аз-мас сүйлөп төп айтат.

Аңылдап көп шылпыганды,

Албаң-шалбаң тантыганды,

Акырая бир карайт.

Уяты жок ал тентек,

Уялгандан басылат.

***

Биздин Көңдөй айылында.

Сөздөн үйдү бөлмөлөп,

Сөзмөр адам өтө көп.

Сөздү сөзгө кошкон адам,

Ырыстуу деп саналган.

***

Ыбласан өтөктөн,

Ылдый карай эл көчөт.

Ырыстуу сонун кеп айтып,

Ынтымак деген эр өтөт.

Ылдыйкы Шаабай жылгадан

Ылдый карай эл көчөт.

Ырыстуу сонун кеп таштап,

Ынтымак деген эр өтөт.

Жылмалап келип сүйлөсө,

Жылан чыккан ийнинен.

Чечмелеп келип сүйлөсө,

Чечендердей кеп билген.

Аста-аста кеп баштаса,

Азгырып кеткен шайтанды.

Тамашалап кеп таштап,

Тамшандырган далайды.

Атаңын көрү дүйнө күн,

Арак ичкен айыбы,

Аркалап алган кайдагыны.

Ай, ак молдо, ак молдо,

Боздоттуң го далайды.

Азгырылбай ага калганда,

Далай ишти иштемек.

Министр болуп ал кетмек.

***

Акбоз атты желдирип.

Ак карлуу тоодо мал баккан.

Саан эмчектүү уйларды,

Сабалатып айдаган.

Аябай чарчап калганда

Алты күнү уктаган.

Ачка болуп калганда,

Алты чучук аймаган.

Карындагы майларды.

Калтырбастан жалмаган.

Сыртпай агам улгайса да,

Сынынан кетпей жакшы эле.

Жарыгы тийип элине,

Жашап жүрөт жакшы эле.

Жакшы адамдар көп болсун,

Жан дүйнөсү төп болсун.

Абийирдүү болуп алганы,

Аман болсун мал-жаны.

***

Туура санайм кайтадан

Туугандардын эсебин.

Аскар агам бар эле,

Андыктан аны эстедим.

Кажы-кужу сөз угам,

Кай бир элден кеп угам,

«Кажы Саз жакта жүрөт»-деп,

Каңкы-маңкы кеп угам.

Демилгени көтөрүп,

Директор болду деп угам.

Же ал келбейт мен жакка,

Же мен барбайм ал тарапка.

Саргайып эки тарапта,

Сагынышкан чагыбыз,

Сагынычты кантип жазабыз.

Кан-жаның кыпчак болсо да,

Беккулу элдин бүчүрүсүң.

Абалкыны эстесем,

Арыбай шат кылып,

Айланайын жашчылык.

Каткырыгы таш жарган,

Кагылайын жашчылык.

Дайым чыгып каткырык,

Медербек аман турганда,

Сага арка бел болот.

Тууганды-тууган сыйласа,

Турмушу анын оболойт.

Ушуну менен ыр бүттү,

Баягы учур кайра болбойт.

Кайрылып кайта келсе да,

Өткөнгө такыр окшобойт.

***

Коюндашып жүрчү элек,

Козу улакты бир жайып.

Барчын куштай тапталып,

Балалык убак ажайып.

Жагалмайда канат кагып,

Жаштык күндө шаңданып.

Бакыт чачкан өмүргө,

Балалык күн керемет.

Алкынтып күлүк ат минип,

Айтымбет атам тирүү анда.

Койлор менен жылкыны,

Кошо жайып адырларга

Мээрман Калый энемин,

Колунан далай даам таттым.

Анда эне табылбайт,

Айдыңын эстеп жатамын.

Ал күндөрдүн Өмүрбай,

Айдыңы барбы санааңда.

А мен болсо ал кезди,

Ар дайым эстеп сагынам.

Саргайыңкы болдум деп,

Сагынычтуу ыр жазам.

***

Бабалар өткөн мезгилде

Бир-бирине жоо болгон.

Шоңколор анда шок болгон

Далай чабыш, далай арман,

Дайны чыкпай унутулуп,

Дайынсыз гана жогоглон.

Ураалыдан Шопок, Арт,

Ураан курап алышып,

Көз чыгара чабышып.

Таяк менен кармашып,

Бакан менен чабышып,

Бакан сынып калганда,

Багалектен алышып.

Ээр үстүндө коё бербей,

Этек-жеңден тартышып.

Ошондой болгон бир оюн,

Ошону азыр ойлондум.

Ошондон бери келатат,

«Көзгө чабаар» деген ат.

Тоодо өскөн караган,

Карагандан тараган.

Дал ошентип биздин эл,

Көзгө чабаар атанган.

Жобурата кеп таштап,

Жомокчу өзү жараган.

Тоодо өскөн байчечек,