Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Белге жайып койлорун,

Бегимат байкем мал менен.

***

Акбалтанын чубагы,

Жакыпбектин жалгызы.

Атанын бир туягы,

Азамат деп атаары.

***

Кадырлуу жайлоом Кара Каман,

Караанына кагылдым.

Жылдыздуу сонун түндөрдү,

Жылмайып улам сагындым.

Жыпар чачкан түндөргө,

Жылдыз болуп тартылдым.

Эчки-теке жайылган,

Чой-чойлоп алдын кайырган.

Чоорунда күүсү жаңырган.

Эстен кеткис түбөлүк,

Элестерден айланам.

***

Ырысбай агам мал багып,

Ырыстуу чабан аталган.

Ырысы анын жылдыздай,

Ысымы элге таанылган.

Баатыр чабан Ырысбай,

Малын бакпай калганда,

Тешик Көл кайда биз кайда?

Телмирип эстеп далайга,

Баардыгы калды кап-кайда?

Малын бакпай калса да

Аралап далай заманды

Бакытка бөлөп жаштарды.

Баатырдын калды атагы.

***

Малын айдап ашуудан

Манапбай ата өткөн жер.

Ак булуттар сабалап,

Ак карлууга көчкөн жер.

Көк аласы алкынып,

Көк кушу колдо талпынып,

Көк өтөктүн өзүнөн,

Көкүш абам өткөн жер.

Шарактата жылкы айдап,

Шашыла ишин бүт шайлап,

Шагылдуунун өзүнөн,

Шаршен агам өткөн жер.

Көөнөрбөс Акун комузчу,

Көйрөң күүсүн черткен жер.

Шамалдуу жээктин өзүнөн,

Шаршен агам өткөн жер.

Карарып турган өтөктөн,

Калдарбек аба өткөн бел,

Калдайган калың жылкысын,

Кайрып айдап кеткен жер.

***

Айылдаш бир жеңем бар

Аракка жакын башынан.

Тамшанып ууртап отуруп

Татканып алган жашынан.

Айылды кудай урду го,

Аялдан алкаш табылса.

Өз бутуна өзү чалынса.

Ал алкашты бага албай,

Аракка акча таба албай,

Ар кайсыны ойлой берип,

Айылдаш агам арманда.

Жүдөп жүрөт кемсинип,

Жүнү түшкөн тайлактай.

Жан сырын элге айта албай.

Жабыгып жүрөт турмуштан,

Жашоодон өтүп кетеби ай,

Алкаш болгон жеңекем,

Ушундан көрө өлсөчү.

Артык болуп көрүнөт,

Тирүүсүнөн өлүүсү.

Күйөөсү ал аялына

«Койгунуң» дейт арагын,

А жеңекем таштай албайт,

Татканып алган тамагын.

Тажатып бизди келатат,

Тарттырып далай азабын.

***

Арыбас кылып учун таптап

Айбалта сокком болоттон.

Ай батаардын алдында,

Аттарды тостум жоноктон.

Бир жагын кармап жалынга,

Билерик соктум күмүштөн,

Күндүк жерге жол кеткен,

Күлүктү тостум күйүккөн.

***

Жүргүнчүлөр минип кашка атты,

Жүрүшкө чыгып баратты.

Жүрөктү эзген түн өтүп,

Жүзүн ача таң атты.

Сыдырым жели аралап,

Сырдуу дүнө таң атты.

Сыртты карай мал айдап,

Сыдыш агам баратты.

***

Бир-бирине караан болуп башынан,

Кары-жашы кадырлашып сыйлашса.

Сугат кезде күрөк менен салышып,

Суу талашып, тиш чагышмай баштабаса.

***

Кеч күз. Суук уруп уңулдайт,

Ынтымак байке Коёналы чалга жолугат.

– Ээ, Коке, эшикте эмне турасың?

Чебердечи мезгилдин катуу суугу урат.

– Ээ, Ынтыке, кайсы кепти айтасың,

Жомок кылып эмнелерди баштайсың,

Үйдү суугу тыштагыдан катуу экен,

Ошол үчүн мен сыртка чыгып кеткем.

Бир топко ал жайды сурашып,

Далайга баян куруп кептешти.

Акырындап анан алар чубашып

Экөө анан чай ичкени киришти.

Үйдөн такыр шамал сокпой,

Жай мемиреп тынч алды.

Анан барып бара-бара,

Баягы бакыт уланды.

***

Кары, жаштар бир-бирине кабышса,

Айың кылат башка журттар анысын.

Катаал кезде улууларын сыйлашпай,

Каңгыган эл жек көрөт карысын.

Калкына улуу тоодой куту бар,

Кары сөзү ар дайыма баркталсын.

Караандарын караңгыда эш тутуп,

Кадырман эл сыйлап алат карысын.

***

Карагай, кайың, тал турат,

Кадырлуу көңдөй эл турат.

Төбөсү ачык Көк турат,

Төшү түктүү жер турат.

Артыбызда калдайып,

Арпа Тектир бу турат.

Шибеңдеп жели тынч албас,

Шиберлүү сонун бел турат.

Зоосунда бүркүт айланып,

Сорок Ташым бу турат.

***

Будур-будур бели бар,

Булут түнөп кашында.

Будурлуу белдин баарында,

Булактары ыр ырдап.

Буулуккан суусу шарылдап.

Каркылдап жүргөн өрдөгү,

Канатын жайып алга учат.

Кадырлуу жайлоом Тешик Көл

Калдайып келип бу турат.

***

Адырынан аркар көрүнүп,

Ак кажыр деген куш өтүп.

Аска-зоосун аралап,

Ак булут көчүп сабалап.

Алыста жүрүп ыр кылган,

Азамат эри сагынган.

Аталар өскөн бел турат

Артыбызда калдайып.

Күкүгү учуп сабалап,

Күн Тийбес деген жер турат.

***

Үркөр жылдыз асманда

Үркүп али кете элек.

Үсөнбай байкем жол улап,

Үйүнө али жете элек.

Чоң чоку жактан жел ура,

Чолпон жылдыз чачырайт.

Жамаке мерген кайберенге,

Жашынып улам жакындайт.

Мерчемдүү бир өңүт издеп,

Меркурий жылдыз жаркырайт.

Өмүш байке кайберенге

Өңүп жылып жакындайт.

Марыбас көктөн көрүнүп,

Марс жылдызы көз ымдайт.

Бакбур байке текелерге

Бачым жылып жакындайт.

Айдыңы көктөн көрүнүп,

Алтын Казык бир жылдыз,

Байыркыдан кеп таштоо

Бабалардан сөз баштоо

Айтып бүткүс чоң жумуш.

***

Акмак дешти балаңды,

Акмак болсо мейли эми.

Бирөө акылман баласын,

«Ме» деп сага береби.

Эл менен болсун арада.

Ал тагдырга не чара

Акмактыгы жоюулуп

Акыл киреер карганча.

***

Оо, Сабатар, Сабатар,

Сабатарды көргөнөдө.

Ажаан иттер арсылдайт,

Артынан кууп такымдайт.

А Сабатар ан-сайын,

Акбоз атын камчылайт.

Абалаган иттердин,

Айлынан качып алыстайт.

Ажаан иттер коё бербей,

Артынан жетип такымдайт.

***

Эчак эле кетти элең

Экчелген жорго минип кел.

Этек менен желдирип

Эл-жериңе аман кел!

Качандыр бир кетти элең,

Карагым менин аман кел.

Кабак менен желдирип,

Кашка жорго минип кел!

***

Жаштилек курбум бар эле,

Бирге ойноп жүрчүбүз

Оромпай тээп көчөдөн,

Ормоё күлүп сүйүнчүбүз.

Тыйынды кошуп тыйынгы.

Тың чыкма болгон соодага.

Жаштайынан аралышты,

Жакшы экен деп товарга.

Эмгиче бай болгондур,

Эмерекке үйү толгондур.

Аты атка өтө уйкаш

Абдылданын Жылкыбек.

Жаштилек менен Жылкыбек,

Мага ынак жердеш эле,

Маңызы эстен кете элек.

Кырдан ашып токтобой,

Кырк жыл өттү арадан.