Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Унутулбай кайра-кайра эскерилет.

Чымыркана терин төккөн пендебиз,

Чын дүйнөдө да, жакшы эмгектенет.

***

Күлүк жорго чаптырсам,

Күн артынан ай келет.

Ак бозуму таптасам,

Ай артынан жыл кетет.

Күлүк болуп күн учат,

Күн артынан ай туулат.

Айлампа салып ай учат,

Ай артынан жыл узайт.

Кечөөкү Кыдыр, Март байкелер

Жап-жаш болгон жигит эле.

Алардын оордун биз басып,

Карып кеттик тез эле.

Капырай ай, бул өмүр,

Кайда учуп ашыгат?

Элес калбай артыбызда,

Эмнеге мынча шашылат.

Күлүк жорго чаптырсам,

Күн артынан ай келет…

Күүгүм салып токтобой,

Күн артынан жыл кетет.

Күн артынан жыл келсе,

Өмүр кайда ашыгат,

Кайран өмүр ашыгып,

Кайда кетип баратат…

***

Жегич менен паракордун баардыгы,

Жалгыз гана шордуу элдин азабы.

Шабырата келип караламан элди жейт,

Ата-журтту бычаксыз гана кескилейт.

Ал экөөнөн көргөн жокпуз пайданы,

Эл байлыгын килемиштей жеп жатат.

Аларга-өлүм, же түрмөгө салалы,

Ата-журттун калкы андан азайбайт.

***

Аталар конгон конушка

Сапар барып кономун.

Азыр болсо көч менен

Ат үстүндө жолдомун.

Бабалар конгон конушту,

Кантип таштап кетемин.

Алардын жолу жалгызсырап,

Арманга батса кантемин…

***

Эки бакыр бир тукур

Кызык экен бу турмуш.

Кези келип калганда

Кээде утуш, уттуруш.

Уттуруп ийгенимде,

Чабалактап кыйналдым.

Бирөөн утуп алганда,

Бийиксинип мактандың.

Эки бакыр, бир тукур,

Эл тилеги бузулгус.

Таалайлуу жагы арбыса,

Таттуу болоор бул турмуш.

Таттуу болсо бул турмуш.

Таалайлуу жандай жашайлы.

Таш Кыянын белинен

Тайгаланбай ашалы.

***

Соодагерим солоктойт,

Сомду жыйып колоктойт.

«Калтырбай баарын бергин»-деп,

Картошканы бүт отойт.

«Текши эле салгын»-деп,

Терини жыйып таштады.

Жүзүнөн күлкү төгүлүп,

Жүндү ала баштады.

Болгондун баарын алдатып,

Калың журт калды жалдырап.

Арман күн кор турмуштун,

Азабын көрдүк далдырап.

***

Кемерсант деген пайда болду

Кетирип такыр айланы.

Абалап учуп асманда

Ак жорудай айланды.

Кемерсант деген немелер,

Каргаларга окшошот.

Арзан алып журт оокатын

Айылды бүтүн тоношот.

Жүзү алардын курусун,

Жүргөн жерин боктошот.

***

Жусу агам кеп айтты

Кеп айтканда деп айтты:

–Кум каптаган айдыңда,

Кушуму көккө талпынткан.

Жолдон калбай айдатып,

Жоргому жолдо алкынткан.

Киши кылган агаңды,

Гүлбайра сенин кудачаң.

Учугуму узатты,

Уучума уул төрөп.

Улуулук жолун билдире,

Учуруп жатат кыз үйлөп.

Күркүрөгөн күздү күнүндө,

Күрдөөлдү Жусу абакем,

Күңгүрөнөт сөз сүйлөп.

«Киши кылган агамды,

Куттуу үйгө шаң төгүлткөн,

Кудачама ырахмат.

Кудачаман мурун да,

Аралап жүрүп бүт калкты,

Желдей күлүк ат минип,

Жердин үстүн бир кыдырып.

«Жетейин деп максатка»

Желдей тулпар ат минип,

Жердин алдын бир сыдырып.

Байгамбардан бата алган

Баскан жолдон кайтпаган.

Арып-ачып акыры

Агама тапкан жаш жарды,

Баш коштуруп топойтуп,

Бактылуу кылган аларды,

Атакеме ырахмат.

«Айдыңдуу болуп өссүн» деген,

Атакемин арбагын,

Абакем сыйлап жүрсүн,-дейм.

Атакемдей абакем,

Арбын жашка барса,-дейм.

Алынып журтка калса,-дейм.

Атакемин арбагын

Дайым сыйлап жүрсө,-дейм.

Атаңын көрү дүйнө күн,

Андан башка эмне дейм.

Ысабектей атамды,

Мактап жазгам ырымда.

Баки журтка даңкталып,

Бай болуучу чынында.

Атак, даңкы айтылып,

Кала берет кылымга.

Арбагы аны колодосун!

Бул атакеме окшошуп

Жусу абакем бай болсун.

Кашында жайнап балдары,

Ар дайыма шай болсун!

Атаңын көрү дүйнө күн,

Андан башка эмне,-дейм.

Туурадан дайым сыйлашкан,

Туугандык ыйык,-деп келем.

***

Турарбекти көрбөгөнүм,

Отуз жылга аяк басты.

Отуз жолу кар түшүп,

Туура отуз жаз алмашты.

Бетин бырыш бастыбы,

Аны дагы билбеймин.

Чачына ак жармаштыбы,

Муну дагы билбеймин.

Же баса албай карыдыбы,

Баарысын тең билбеймин.

Ошого мен аң-таңмын,

Жердештерден сурадым:

–Турарбек аман жүрөбү?

–Аман-эсен курдашың,

Тоого карай мал айдайт,

Ат минбей жөө айдайт.

Үч чыгып, үч түшөт,

«Физкультура»,-деп жүгүрөт

– Ичеби ак молдону?

– Жаш чагында ишчү эмес,

Майраш аны карматпайт,

«Ичсе карып кетет»,-деп,

Ачуу сууга жакындатпайт.

Тартипти бек сактайт.

– Бырыш барбы бетинде?

– Кап-кара азыр чачтары,

Сакал-мурут өсө элек.

Бетине бырыш түшө элек.

– А тиштери оордундабы?

– Тиштери бүп-бүтүн,

Баарысы тең ап-аппак.

Таң калтырып адамды,

Чогусу менен кашкаят.

– Кандай болгон мал жаны?

– Илгери эле бай эле,

Короосунда кой жайнайт,

Бир үйүр жылкы айдайт.

Уйлары тоодо сайгактайт.

Эчкиси жүрөт жар башында,

Оңой менен карматпайт.

Кийик атып жүргөнсүп,

Тарсылдатып аны атат.

– Күүгүмдө сыртка чыгабы?

– Майраш аны чыгарбайт,

Строго бек кармайт.

Түн кирди болду да,

Кучакташып укташат.

Курдашыңын абалы,

Чыны менен ушундай.

Туура отуз жыл өтсө да,

Отуз жыл кар түшсө да,

Отуз жыл жаз алмашса да,

Койгон тура карыбай,

Бул не деген жаңылык,

Жаман болот чынында,

Карылык деген жарыктык.

Туке досум түбөлүк.

Сен карыбас болгунуң

Мага жагат ошонуң.

***

Чеченди чечен деш керек,

Чер жазып сөздү кураса.

Акылдуу кепке ынанып,

Аны уккан адам кубанса.

Устаны, уста дедик го,

Жыгачты сүртүп сүйлөтсө.

Айылдан айыл аралап,

Атак, даңкка бөлөнсө.

Шумкарды шумкар дедик го,

Асманга сызып баратса.

Анын каардуу үнүнөн,

Айлана бүт жаңырса.

Күлүктү күлүк дедик го,

Күүдөн тайбай чуркаса.

Караандуу көп күлүктөрдү,

Калтырып алга баратса.

Зергерди зергер дедик го,

Күмүштөн буюм жасаган.

Көзүн ачып өнөрдүн,

Көргөн жандар таңданган.

Ар бир кесип ардактуу,

Өнөрдү бекем сыйласа.

Өжөр адам эмгектенип,

Өлбөс болуп даңкталса.

Ар дайыма ардакталып,

Арт жагында из калса.