Беларусь. Памятное лето 1944 года (сборник)

5. Сенявская, Е. С. Освободительная миссия Красной Армии в контексте информационной войны / Е. С. Сенявская [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://www.kurginyan.ru/ clubs.shtml?cat=60&id=455. – Дата доступа: 11.04.2014.

6. Мировые войны XX века: в 4 кн. Кн. 4: Вторая мировая война. Документы и материалы. – М., 2002.

7. История войны на Тихом океане: в 5 т. Т. IV: Второй период войны. – М., 1958.

8. Ющенко, А. Гитлер капут! / А. Ющенко [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http:// kino.meta.ua/film/42108/recenziya/l/1423. – Дата доступа: 15.04.2014.

9. «Расскажу вам о войне…» Вторая мировая и Великая Отечественная войны в учебниках истории и сознании школьников славянских стран / отв. ред.: Т. С. Гузенкова; Рос. ин-т стратег. исслед. – М., 2012.

10. Гузенкова, Т. С. Как сохранить память о Великой Отечественной войне? / Т. С. Гузенкова [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://www.world-war.ru/kak-soxranit-pamyat-o-velikoj-otechestvennoj-vojne. – Дата доступа: 21.04.2014.

11. Лихачев, Д. С. Письма о добром и прекрасном / Д. С. Лихачев. – М.,1985.

Ваенная тэма ў творчасці Івана Шамякша

А. І. Шамякіна (Мінск)

Вялікую Айчынную вайну Іван Шамякін сустрэў на Поўначы, пад Мурманском, дзе праходзіў вайсковую службу ў зенітна-артылерыйскім дывізіёне. У гады вайны пісаў апавяданні і нарысы для армейскай газеты, якія, на жаль, да нашага часу не захаваліся. Таму цяжка сказаць, на якія тэмы былі напісаны гэтыя творы. Болын сур’ёзна I. Шамякін стаў займацца літаратурнай творчас-цю ў 1944 г., пачаўшы пісаць на старонках руска-фінскага слоўніка апавяданне «У снежнай пустыні». I ўжо з яго ў творчасць пісьменніка ўвайшла тэма вайны, якая паслядоўна перайшла ў такія творы, як «Выпрабаванне пачуццяў», «Бацька», «Браты», «Помета», «Глыбокая плынь», «Трывожнае шчасце», «Сэрца на далоні», «Снежныя зімы», «Шлюбная ноч», «Гандлярка і паэт», «Вазьму твой боль», «Зеніт» і інш.

У дзённіках «Роздум на апошнім перагоне» I. Шамякін зазначыў наступнае: «Першы свой твор пра вайну «Глыбокая плынь» я напісаў роўна праз тры гады пасля нашай перамогі над фашыецкай Германіяй. Сказаць, што я пісаў гістарычны раман, нельга было, праз тры гады тэта была самая што ні ёсць найсучаснейшая тэма. Тэма, якая хвалявала ўвесь народ, кожнага чытача.

Пазней жа, калі ўжоў сталым узросце – праз дваццаць, праз трыццаць гадоў пасля вайны – я звяртаўся да гэтай тэмы, то ўзнімаў яе парознаму. I непасрэдна пісаў пра вайну, як аповесці «Гандлярка і паэт» і «Шлюбная ноч». I рэтраспектыўна, калі лес герояў цягнуўся з вайны, адтуль пачыналіся сюжэтныя калізіі – так, у прыватнасці, пабудаваны раманы «Сэрца на далоні», «Снежныя зімы», «Вазьму твой боль». Дарэчы, што датычыцца «Сэрца на далоні» і асабліва «Снежных зім», то там гісторыя прысутнічае яўна. Многія ўдзельнікі партызанскага руху на Беларусі пазналі прататыпаў, пазналі тыя падзеі, якія леглі ў аснову калізій, у аснову сюжэтаў гэтых раманаў» [3, с. 9].

Трэба адзначыць, што партызанская тэма прысутнічае ў большасці шамякінскіх твораў: у «Глыбокай плыні», «Снежных зімах», «Вазьму твой боль», а таксама і ў некаторых апавяданнях. У аповесцях «Гандлярка і паэт», «Шлюбная ноч», рамане «Сэрца на далоні» адбыўся як бы сінтэз двух напрамкаў – ад-люстравання партызанскага руху і барацьбы падпольшчыкаў Сам I. Шамякін, як ужо адзначалася, ваяваў на Поўначы, непасрэдна не ведаў партызанскага руху і жыцця на акупаванай тэрыторыі. Але, вярнуўшыся з фронту і пачаўшы работу настаўнікам у вясковай школе, пісьменнік апынуўся сярод былых партызан, якія шмат расказвалі пра сваю барацьбу.

Вось як у навеле «Сюжэты» з цыкла «Начныя ўспаміны» I. Шамякін напісаў пра задуму рамана «Глыбокая плынь» і яе рэалізацыю: «Безумоўна, «Глыбокая плынь» зарадзілася з тэмы – напісаць аб партызанах. Але адной тэмы мала. Трэба характар чалавека, жыццё яго, радасці і беды, яны рухаюць сюжэт. З’явілася Таццяна Маеўская, яе зварот дадому, у сям’ю. Уратаванне яўрэйскага дзіцяці. 3 яе прыходу завязваецца першы сюжэтны вузел. Не таю, што далей, у атрадзе, іншыя характары засланяюць гераіню – Жэнька Лубян, Лясніцкі, хоць апошні напісаны для пэўнай ідэйнай функцыі. Але без гарачага стаўлення аўтара да ўсяго маштабу падзей, што сталі прадметам апісання, твор будзе сляпы, як той нябога-інвалід, які мацае зямлю, па якой ідзе, кіем – што там: груд, яма, камень. У добра арганізаваным творы не можа быць цёмных месц. А хто нарадзіў Таццяну? Мая жонка Маша. Яна, дваццацігадовая фельчарыца, праз месяц пасля пачатку вайны ішла з двухтыднёвай дачкой ад Краснаполля рэчыцкага да роднай Церухі трыццаць кіламетраў у пустэльным балотным міжрэччы Дняпра і Сожа. Але не было б рамана без аўтарскай фантазіі. Яна нібыта нязначная – дзіця чужое, але які вузел завязвае.