Брэсцкая крэпасць

Радыст. Вось далажу камісару — ён табе задасць клопату.

Кукушкін. А што ён мне зробіць?! На сцены пашле?! Дык я ж цэлы дзень прашу яго, каб паслаў.

Радыст. Ну, даволі. (Хоча надзець навушнікі.)

Кукушкін. Ды пачакай, табе кажуць!

Радыст. Чаго ты хочаш?

Кукушкін. Ідзі прывядзі якога-небудзь параненага. Каторы стаяць яшчэ можа. Пастаўлю яго, а сам — на сцены!

Радыст. Не я цябе ставіў і не я замяняць буду. Стой і не балабонь! (Надзявае навушнікі.) Я — крэпасць! Я — крэпасць! Чуеце мяне? Я — крэпасць! Я — крэпасць! Чуеце мяне? Прыём.

Прыбягае разгарачаны боем, запылены, узмакрэлы Зімін. Галава і рука перавязаны.

Зімін (радысту). Што чуваць?

Радыст. Нічога, таварыш камісар. Ніхто не адказвае.

Зімін. Ды зранку ж яшчэ было чуваць, што бой за Брэстам, — значыць, былі там нашы часці! Чаму ж штабы маўчаць?

Радыст. Рацыі, відаць, выбылі са строю.

Зімін. Быць таго не можа, каб за адзін дзень усе рацыі змоўклі!

Радыст. Але факт — маўчаць.

Кукушкін. Таварыш камісар…

Зімін (строга). Кукушкін!..

Кукушкін змоўк, прыняўшы статутную стойку. Уваходзіць знясілены ад ран Багатаў. У яго перавязаны грудзі.

Багатаў. Дазвольце далажыць, таварыш камісар…

Зімін. Слухаю.

Багатаў. Па вашаму заданню я прабраўся ў казармы 44-га палка. Камандзіра палка, маёра Авілава, там няма. Ніхто са ўчарашняга вечара яго не бачыў і ніхто не ведае, дзе ён.

Зімін. Відаць, астаўся дома.

Багатаў. Ад дамоў камсаставу — толькі руіны.

Зімін. Мажліва, і ён пад імі… Іначай быў бы ў палку.

Багатаў. Сумняваюся.

Зімін. Чаму?

Багатаў. Пад агнём кожны метр зямлі. Кулі і асколкі кроку не даюць ступіць.

Зімін. Як жа вы прабраліся?

Багатаў. Сам не разумею.

Зімін. Што вам яшчэ ўдалося дазнацца?

Багатаў. Бадай нічога. Не сціхае бой ля Цярэспальскіх варот. Лейтэнант Наганаў, кажуць, узначаліў абарону. Пагранатрад стварыў вузел супраціўлення… Над Усходнім фортам лютуе агонь. Таксама нейкая часць засела, відаць…

Зімін. От бы звязацца з імі!

Багатаў. Наўрад.

Зімін. А трэба! Іначай раз’яднаныя вузлы абароны нядоўга будуць жыць… Эх, Авілаў, Авілаў… Дарагі ты мой Пятро Міхайлавіч!.. Табе б судзіць нас, а не нам цябе!..

Багатаў сеў ля сцяны.

Багатаў. Прабачце, таварыш камісар…

Зімін. Цяжка стаяць?

Багатаў. Ногі млеюць.

Зімін. Адпачніце.

Прыбягае Марасян.

Марасян. Таварыш камісар!

Зімін. А цішэй не можаш?

Марасян. Вінават.

Зімін. У чым справа?

Марасян. У Цэнтральную частку прарвалася група немцаў!

Зімін. Праваронілі!

Марасян. Пайшлі напралом, гады! Але мы не выпусцім іх!

Зімін. А яны што, назад просяцца?

Марасян. Будуць прасіцца, калі пеканём з засады!

Зімін. Якой?

Марасян. Я сабраў на левым флангу чалавек восемдзесят байцоў і зрабіў засаду! Дазвольце, камісар, контратакаваць ворага і ліквідаваць прарыў!

Зімін. Гранат хопіць?

Марасян. На першы раз аглушыць хопіць, а там — урукапашную!

Зімін. Давай!

Марасян. Слухаю. (Павярнуўся да выхаду, але заўважыў Кукушкіна.) А ты, Кукушкін, чаго тут?

Кукушкін скасіў вока на сцяг.

Ну, таварыш камісар, няўжо няма каго паставіць? Такі баец стаіць у зацішку, а ў мяне там кожны штык — на золата!

Кукушкін. Самвел, дарагі, выручай! Век бога за цябе маліць буду!

Зімін. Лейтэнант Багатаў!

Багатаў. Слухаю, таварыш камісар…

Зімін. Замяніце на пасту ля сцяга байца Кукушкіна.

Багатаў. Ёсць замяніць!

Цяжка ўзнімаецца, абапіраючыся на сцяну. Падыходзіць да Кукушкіна, замяняе яго на пасту. Кукушкін перадае яму сваю вінтоўку.

Кукушкін. Абапрыцеся, таварыш лейтэнант, лягчэй стаяць будзе. А свой аўтамат дайце мне. (Памагае Багатаву зняць з шыі аўтамат.)

Зімін (Марасяну). Слухай, камсорг…

Марасян. Слухаю, таварыш камісар.

Зімін. Давайце зробім так: я зараз пачну атаку ў лоб нямецкай групіроўцы, вазьму агонь на сябе, а тым часам ты нечакана ўдар з фланга!

Кукушкін. Правільна! Самвел, за мной!

Марасян. Пачакай… Чаму я — за табой? Я вяду цябе ў атаку ці ты мяне? Ты што мне тут…

Зімін. Пайшлі, хлопцы! (Выбягае.)

Марасян (Кукушкіну). За мной!

Кукушкін. Ура-а!..

Выбягаюць. Кукушкін усё-такі апярэдзіў Марасяна.

За сценамі каземата зноў успыхнуў бой.

Голас Зіміна. На сцены!.. На сцены!.. За мной!..