Брэсцкая крэпасць

Марасян. Таварыш капітан, дарагі мой, ну што людзі падумаюць, калі ўбачаць рану на гэтым месцы? Падумаюць, што адступаў ці ўцякаў… А я ж наступаў!.. Перакульваўся цераз сцяну, галава была ўжо ўнізе, а ніжняя частка апынулася паверсе, і ў гэты момант асколак рыкашэтам прайшоўся па гэтаму самаму месцу… Ну няхай — у руку, у нагу ці яшчэ куды, а навошта сюды?

Зімін. Хадзіць можаш?

Марасян. Канечне, магу! Толькі гімнасцёрку б якую, гэтая ўся ў крыві.

Зімін здымае з сябе гімнасцёрку, аддае Марасяну.

Зімін. Бяры.

Марасян. Ды што вы, таварыш камісар!

3імін. Бяры, бяры!

Марасян. Я ж толькі сержант, а тут — шпалы…

3імін. Быў сержант, а цяпер — палкавы камісар.

Марасян. Ды не маю я права.

Зімін. Права здабываецца ў баі. Ты яго здабыў.

Марасян. Ды нельга ж так, таварыш камісар!

Зімін. Самвел, дарагі мой, разумею, што не маю права (надзявае на яго гімнасцёрку), тым не менш павышаю тваё званне, бо ты першы прымусіў немцаў адступіць! Гітлер жа перавешае іх, як сабак, калі дазнаецца, што ў першы дзень вайны яго воінства пяткі паказала! Ты ж усім даказаў, што мы ўмеем ваяваць, ды яшчэ як ваяваць! Ты бачыў бы, як тут адна дамачка падняла жанчын! Куды там якому-небудзь палкоўніку да яе!.. Ну от, цяпер парадак…

Марасян. А запасная гімнасцёрка ёсць у вас?

Зімін. Знайду.

Марасян. Мяне ж спытаюць.

Зімін. Скажы, што я павысіў цябе. Ды ты ж — камсорг палка. Значыць, таксама палкавы камісар, толькі па камсамолу! Так што шпалы якраз пасуюць!

Трубачоў. I патрабуй, каб чэсць аддавалі.

Зімін. Эх, браткі!.. Музыку б сёння!.. Аркестр наш цэлы яшчэ?

Багатаў. Толькі чатыры трубачы асталіся.

Зімін. Дзе яны?

Багатаў. Заселі ў пярэднім каземаце.

Зімін. Дудкі з імі?

Марасян. З імі. Нядаўна трубілі «атаку».

Зімін. Слухай, Самвел… Падпаўзі да іх і загадай граць, толькі граць!

Марасян. Што?

Зімін. Што хочаце. Хоць «Каробачку». А лепш — «Варага»! «Врагу не сдается…», га?

Марасян. Ёсць.

Зімін. Ці песню якую? На злосць усім чарцям!

Багатаў. Таварыш камісар…

Зімін. Ага, слухай, паэт! Рамансы ты пішаш, а што каб нешта такое, баявое, га?

Багатаў. Ужо ёсць.

Зімін. Калі ты паспеў?

Багатаў. У мяне яшчэ з самага ранку словы ў бой прасіліся!.. I пакуль тут сядзеў — прывёў іх у страявы парадак!

Зімін. А матыў падбярэш?

Багатаў. Дык я іх адразу пад «Варага» кляпаў!

Зімін. Трубачоў, зрабі ласку, пакліч сюды некалькі байцоў. Няхай паслухаюць і перададуць астатнім!

Трубачоў. Зараз! (Выходзіць.)

Зімін. Маляваць умееш?

Багатаў. Не спрабаваў.

Зімін. А ты паспрабуй. Тут дзесьці я бачыў вялізны ліст кардону. Прыцягну, а ты намалюй Гітлера. Выставім яго на пярэдні край — і няхай паспрабуюць страляць, га? Збянтэжацца на некаторы час, а мы рывок наперад! Як думаеш, пройдзе нумар?

Багатаў. Можа прайсці.

Трубачоў прыводзіць некалькіх байцоў.

Зімін. Таварышы байцы! Сёння ў нас ужо ёсць штаб абароны на чале з капітанам Трубачовым. Перадайце на суседнія сцены, што ёсць камандаванне!

Байцы. Ёсць перадаць!

Зімін. I давайма, хлопцы, ваяваць з песняй! Вышэй галовы, браткі!.. Зараз вам лейтэнант прачытае свой верш, а вы запамінайце слова ў слова і рэжце пад «Варага»! Ведаеце такую песню?

Байцы. Ведаем, таварыш камісар!

Зімін. I па ўсіх пазіцыях! Каб небу горача стала! Давай, Багатаў.

Багатаў (цяжка прыўзнімаецца, трымаючыся за сцяну. Пачынае чытаць на памяць).

Гарыць ўсё навокал, і душыць нас гар,
Дрыжыць пад ударамі камень.
Ды кліча усіх за сабой камісар:
— За мною! На сцены! За намі!
Ўзнімайся, наш сцяг, і на штурм нас вядзі,
Абрушым на гадаў удары!
Таварыш, таварыш, на сцены ідзі
Услед за сваім камісарам!

Зімін. Запомнілі?

Байцы. Запомнілі, таварыш камісар!

Зімін. А ну, пройдземся разок!

Зімін пачаў, а ўсе астатнія падхапілі словы толькі што народжанай песні. Яна перанеслася на суседнія сцены, песню падтрымалі чатыры трубачы.

Цёмна. У пражэктары — Авілаў у парванай гімнасцёрцы, з гранатай у руцэ. Размаўляе па тэлефоне, прыслухоўваючыся да песні, якая чутна здалёк.