Бурятские народные сказки. Бытовые

40. ДОЛООН ХОЖОГОР, НЭГЭ МОЖОГОР

Эртын урла сагта болоон юм. Нэгэ ню-тагта долоон Хожогор, нэгэ Можогор хамта найман хбн ехэ уран дархан байан юм. Нэгэ Можогор хубниинь долоон Хожогороо бури улуу*уран дархан, угэ Хэлэндэ хурса байан юм. Тиигээд Можогор гансаараа ехэл олон тэргэ дархалжа хэпэн байба. Тиигээд долоон Хожогор ерэжэ, ' Можогортоо ехэ олон тэргэ дархаландань хардаба.

Нэгэтэ ни долоон Хожогор Можогоройнгоо хээн тэргыен галдаба. Можогорой глгр харан гэхэдэнь, бхы тэргэ-дынь галданхай байба. Тиигээд Можогор ни удаан бодонгуй, эдэл долоон Хожогор галдаба гэжэ бодобо. Можогор нэгэ шэнэ мэшээпэ галдаан нрэеэ мэшээглээд, foe айхан хуб-сааяа мдд, морйёо эмээллэжэ, нээеэ абаад, хаанай уруу мордобо ха.

Хаан баабайн газаа хурэжэ ерээд, морйёо уяад, мэшээгтээ нээеэ абаад, хаанай ордон уруу гэшхэлбэ ха. Хаанай тушэ-мэл газаа ябажа:

— Зээ, Можогор, хаанапаа ябажа байнаш, юу абажа яба-наш? — гэжэ ураба ха.

— Хаан баабайдаа 'албаяа тушаахаяа ерээб, — гэбэ. — Тиибэл орогты, орогты, — гэжэ хэлэбэ ха.

Можогор мэшээгтэй юумэеэ гэрэй хаяада орхёод, гэртэнь оробо.

Халзан хаан хатантаяа шэрээ дээрээ уужа байба. Можогор орожо, хаан баабайда ехээр мргэжэ оробо. Хаан баабай асууба:

— Зээ, Можогор, хаанапаа ерэбэш?

— Гэртэээ ерэбэб, хаан баабай, албаяа, алта мунгэеэ рынг гараар тушаахаяа ерэбэ гээшэлби даа.

— Ха, ха, Можогор дээшээ уугыш.

Тиихэдэнь Можогор:

— Хаан баабай, алтаяа дэнэй хажууда орхёод ерэбэб,

угы болошохогй г? — гэжэ hyp аба.

— Минин газаааа хэн абаха эм, — гэжэ хаан ехээр х-хижэ энеэбэ ха.

• — уу, наашаа, Можогор, сай уугыш. Можогор ехэ яарахаяа болижо, лаб ехээр херэжэ оробо. Хаан ехээр хашхаржа, барлагуудтаа эдеэ хоол асархые за-хирба. Эдеэ хоол асаржа, Можогорые ехээр хндэлбэ ха. Тиигээд саг нгэргэжэ, Можогор ехэ худал хуурмагые хрэ-жэ, хаанаа ехээр ххирбэ ха. Можогор ехэ удаан эдеэ хоол барижа, дын наран нгэржэ, орой боложо захалба.

— Зээ, хаан баабай, битнай тандаа албаяа, алта мнг еврынг гараар бариха гээн хмби, — гээд газаа гараба ха.

— Газаа гараад, мэшээгтэй алтаяа абан гэхэдэм, хара нрз хээн байбал, — гэжэ Можогор халаг хухы хааидаа оробо ха.

Хаан баабайн:

— Газаа хулгай худал болхым гэжэ юрд анаба гылби, юун бузар здэр юумэн гээшэб. Хн амнтанай дуулдаа зэгдев угы юун болобо гээшэб, алта мнгыен абаад, хара нрэ хээн байбал'. — гэбэ..

— Зай, Можогор, хн зондо б хэлцш. Хариин хаан дуу-лаа хадаа эшхэбтэр здэр юумэн болохол! Шамдаа нэгэ мэшээг алта хэжэ хэб, — гэбэ.

Хаан баабай нэгэ мэшээг алта мнгэ хэжэ гэжэ, Можо-гороо мордуулба ха. Можогор гэртээ нэгэ мэшээг алта мнгэ-тэй ххюун ерэбэ. Тиигээд долоон Хожогор Можогоройдо орожо ерэбэ.

— Зай, Можогор, энэ ехэ алта мнгэ хаакааа асарбаш?

Можогор хэлэбэ:

— Хаан баабайда тэргын хара нрэн ехэ; нэтэй сэдпэи байна. Нэгэ мэшээг крэ абаад, нэгэ мэшээг алта мнгз хэжэ гэбэ, — гэбэ Можогор. — Харагты, узэпы, — гэжэ харда?

ж а ехэ ххюун байба.

Долоон' Хожогор дуулаад, гэртээ урнлдажа ябажа ерэбэ ха. Долоон Хожогор тэрэ нинд хээн тэргэеэ галдаба ха. глгр долоон Хожогор нэгэ нэгэ мэшээгтээ нрэеэ хэжэ,

хаанай уруу гэшхэлбэ ха. Хаан баабайнда орожо:

— Нэгэ мэшээг' нрыемнай абажа, нэгэ мэшээг алта

мунгэ гыт, — гэбэ.

Хаан баабай ехээр уурлажа:

— Хара хйхэрнд, хаанапаа хулгайшад ерэбэт, хнэй дуулдаа зэгдгй юумэ хрэжэ байнат! — гэжэ хэв HWr; гуур сохижо намнаба ха. Тиигээд долоон — Хожогор "Можогор мании мэхэлбэ" гэжэ ехэ ууртай, сухалтай гэртээ ерэбэ.

Долоон Хожогор нэгэтэ;нн Можогоройнгоо ганса улаак

тэмээгынь ерэжэ алаба. Можогорой глгр харан гэхэдэнь,

Ганса улаан тэмээнь ухэшеед хэбтэбэ.

Можогор ни удаан бодонгуй, тэмээнэйнгээ шуыень абаба. Можогор мориёо эмээллэжэ, шуаяа абаад мордобо. Тиигээд Можогор хаанай эхи заха гы тэмээн дэ ошожо, табан улаан тэмээень шуаараа улаан халзан болгобо. Тиигээд хаанай адуу-шанда ошоод:

— Минни табан улаан халзан тэмээн танай рэгтэ ябана угы ха г? — гэжэ асууба.

— Ямар шинии табан улаан халзан тэмээн ябадаг юм? — гэжэ хаанай адуушан Можргорые улдэбэ.

Хаан баабайда Можогор дахин ерэбэ. Хаан баабайнда орожо, Можогор худал нэниие хрэжэ ехэ хухюулбэ ха.

— Минии табан улаан халзан тэмээн танай рэгтэ оро-оор унн болоо. Танай адуушан угэнэ угыл, ямар бузар зудэр юм гээшэб. Энэ олон тэмээтэй аад, минии табан улаан тэмээё дараха гэбэл.

Халзан хаан баабай:

— Табан улаан халзан тэмээн байбал угэгты, — гэжэ за-хнрба.

Харахадань табан улаан тэмээниинь байба. Можогор табан улаан тэмээгээ туужа ехэ хухюутэй ерэбэ. Долоон Хожогор Можогороо ерэжэ асууба:

— Ши энэ табан улаан тэмээ хаанааа асарбаш?

— хээн тэмээнэй шуан ехэ унэтэй боложо, нэгэ хээн тэмээнэй шуанда табан улаан тэмээ угэбэл.,

Долоон Хожогор тэрэ нинд нэгэ нэгэ тэмээндээ- алаба. глгр бодожо, тэмээнэйнгээ шуа абаад, хаанай уруу гэшхэлбэ. Хаанайда ошожо: "Нэгэ тэмээнэймни шуа абажа, табан улаан тэмээ гыт", — гэжэ хаанда сохюулаад бусаба.