Час Вогненнага Птушкалова

На вайсковых картах гэтае месца распісанае ледзь не да кожнага дрэва. Апынуўшыся тут, гетман Аляксандр адчуваў сябе драўлянай фігуркай салдаціка, якая рухаецца па мапавых вуліцах.

Вікторыя сабрала ўсіх у будынку лёсіцы, якая заблукала на забытай Нябёснай Птушкай зямлі. Размаляваная звонку і ўнутры кананічнымі сюжэтамі, у якіх князь разам з Лёсам малююць гісторыю Свету, яна кожнай фарбай здзекавалася з усіх і ўсяго, што атачала яе.

Пасля службы, калі адметныя яшчэ не паспелі разбрысціся, Вікторыя зачытвала ім урыўкі з Летапісу першых людзей, як ладна жылося ў дасканалым Свеце. Адны сыходзілі адразу, закаціўшы вочы і цяжка ўздыхнуўшы, другія заставаліся паслухаць, «што яна выдумала гэтым разам», і захапляліся яе прамовамі, трэція прыходзілі на службу ў лёсіцу, ведаючы, што пасля будзе казаць Вікторыя.

Гетман назіраў і слухаў праз хліпкаватае акенца. Яму было шкада – упершыню за ўсё жыццё. Можа быць, удасца ціха пагутарыць, пераканаць паехаць да князя і прызнацца, што схлусіла? Толькі чым больш гетман слухаў, тым больш разумеў, што Вікторыя сама верыць у тое, што кажа. А значыць… значыць, гэта праўда?

Палова адметных сышла. Чаго ён замарудзіўся? Па камандзе сотня жаўнераў уварвалася ў царкоўную залу. Тых, хто не супраціўляўся (такіх была большасць), выводзілі і кідалі за бліжэйшым рагом, настойліва раючы больш не трапляць на вочы. Хто намагаўся вырвацца, атрымлівалі ў карак і выпраўляліся ў вязніцу. Вікторыя ў агульным тлуме гаварыла, крыху павысіўшы голас. Як і не заўважыла, што яе схапілі.

Палац мала чым адрозніваўся ад вязніцы – тыя самыя камяні ды холад. Князь чакаў яе ў залі за багата накрытым сталом. Разнастайныя стравы выглядалі навязліва спакушальна і крыху нерэальна. Зрэшты, яе зараз спакусіў бы і кавалак чэрствага хлеба з вадой.

Князь павольна каштаваў кожную страву, жуючы адсутнасцю зубоў, прыцмокваў і жмурыўся ад задавальнення. Вікторыі палягчэла: агіда перамагла голад.

– Адметныя – нашчадкі першых людзей, якія стварылі нас? – прашмякаў князь, не дажаваўшы.

– Пакуль яны не ведаюць, хто яны ёсць, але хутка будуць жыць так, як варта.

– А ты ведаеш? Чаму вы не паміраеце і не нараджаецеся, як усе? Чаму вас заўсёды 121?

– Для свету натуральнае вечнае перараджэнне, калі нішто не губляецца, а пераходзіць у новую форму. І адсутнасць прымусу як да жыцця, так і да смерці. Пакуль вы нараджаеце новых людзей, якія будуць паміраць ад голаду, пошасцяў і войнаў, мы добраахвотна трымаем раўнавагу, якая дазволіць нам заўсёды існаваць, – голас Вікторыі пад канец прамовы зрабіўся задыхліва-ўзнёслым, да шчок прыпалі рэшткі чырвані.

Князь не варухнуўся – толькі пастуквала па падлакотніку неспакойная рука. Ён не верыць. Яго праймае тое, што можна памацаць, пацвердзіць, выкарыстаць, усвядоміць прыземленым розумам. Ён не варухнецца і тады, калі яе закатуюць да непрытомнасці, калі перахапаюць усіх адметных. Калі яна не выберацца адсюль, то і ім не доўга быць вольнымі. Трэба ратаваць іх любымі шляхамі. Можа быць, яны даруюць і зразумеюць, і тады з’явіцца шанец уратавацца самой. Вікторыя сагнала з твару натхнёнасць, адкінулася на спінку крэсла, узяла са стала кавалак тлустага печанага мяса, паклала на пульхную булку і запыталася:

– Спачатку вы. Чым мы перашкаджаем вам?

– Вы дапамагалі некаторы час. Вось толькі людзі паразумнелі, – цяжка выдыхнуў князь. – Ім надакучыла ненавідзець беспрычынна. І ты пачала вярзці сваю лухту пра годнае жыццё.

– То й дайце годна жыць.

– Каб адметныя паверылі ў твае гісторыйкі? Адзінае выйсце, якое я бачу, – пазбавіцца ад вас – зусім.

– Я дапамагу вам. Калі вы дапаможаце мне.

Наступныя месяцы слабада адметных гудзела і кішэла жаўнерамі князя. У любую з хат маглі ўварвацца, ператрэсці рэчы, забраць жыхароў. Па цікаўных насах шчоўкалі навіной, што расследуецца страшнае злачынства – замах на князя. Насы, не хочучы быць уцягнутымі ў такія справы, хаваліся і больш не вытыркаліся.

Вікторыя «знікла» – не прамаўляла, не шукала, не пераконвала. Чакала, пакуль прыйдуць самі. У чаканні з’явілася старая Вікця, не надта дабрадзейная скручаная бабуля, пра якую пляткарылі, што яна варожыць і загаворвае. Адметныя хаваліся пад яе дахам ад пераследу, бо новую хату жаўнеры чамусьці старанна абміналі.

Загнаны народ набіраўся веры. Паступова перасяляліся ў лес – дастаткова блізка ад сталіцы, каб дапамагаць адно адному, і дастаткова далёка – за гарэзлівай ракой Хітруляй, якую Францішка загаварыла на паслушэнства перад адметнымі.

Вікторыі было неспакойна. Князь чакаў, калі яна выканае абяцанне – пазбавіць яго ад адметных. Яна хацела неўпрыкмет вывесці іх са сталіцы, але князь пакінуў некалькі чалавек закладнікамі. Тузаў, прыспешваў, нагадваў і пра падзяку, і пра пакаранне. На кожную сустрэчу з князем Вікця ішла як на апошнюю – рыхтуючыся да арышту ці знікнення. І кожнага разу вярталася як злачынца, што часова ўнікнуў расплаты. Кормячы яго абяцанкамі, яна выратавала амаль усіх. Каб выцягнуць вязняў, патрэбная была дапамога.