Чорны дзень

— Таню? Застаў. Толькі красуняй назваць яе нельга.

— Дык а чаго ж ты ўлягаеш так за ёю?

— Душа ў яе багатая, мама. Яна была б шчасцем не толькі для мяне, але і для вас, як нявестка.

— А што ж перашкаджае? Спадзяецца на лепшага?

— Не адважваецца жанчына... Дзіця на руках.

Маці ледзь не выпусціла з рук міскі.

— А сыночак жа мой, дык гэта ты хочаш браць тую, што ехала з табою ў цягніку, пра якую расказваў?

Аляксей кіўнуў галавой.

— Вой, вой, вой!.. А дзіцятка маё, ды што ж ты надумаў? Не жаніўся, не жаніўся і выбраў нарэшце...— усхліпнула маці.— Навошта чужыя дзеці табе? Знойдзеш дзяўчыну па сэрцы,— сваімі будзем цешыцца. Ці ж мала іх у нашай вёсцы?

— Матуля мая, не будзе ў мяне жыцця без Тані...

I ласкавыя сынавы словы, і той жаласны тон, якім яны былі сказаны, выклікалі ў жанчыны спагаду.

— Трэба ж так затлуміць галаву чалавеку. Быдта яна адна на свеце...— гаварыла маці сама сабе, сцелючы пасцель.— Глядзі, каб пасля не каяўся... Перастань думаць пра яе, дык і забудзецца...

А яна не забывалася... I Аляксей зноў сеў за пісьмо. Не ладзіўся пачатак: усё было не тое, што хацелася сказаць. Нарэшце настроіўся на пэўны лад. «Сваім каханнем і пакутамі бяссонніцы я хачу заслужыць Вашу любоў, Таня, да мяне. Толькі вы адна можаце ашчаслівіць таго, хто не пакідае думаць пра Вас... Калі асмеліцеся ступіць свой першы, так жаданы для мяне, крок (я яшчэ раз прашу зрабіць гэта), напішыце. Я буду чакаць Вас у Мінску на вакзале... Чацвёртага жніўня. Забірайце сына і прыязджайце вячэрнім цягніком. У мяне яшчэ астанецца некалькі дзён адпачынку, мы зможам аформіць па закону наша новае жыццё, пабыць у горадзе ці з’ездзіць да мае мамы, калі Вы пажадаеце гэтага, або спыніцца на дзень ці два ў Маскве, схадзіць у Маўзалей, паглядзець горад...

Цалую Вашу руку і яшчэ раз прашу Вас ашчаслівіць мяне.

Аляксей».

Пісьмо ён не спяшаўся адсылаць. Перачытваў, папраўляў.

Гэтым разам адказ быў кароткі, але радасны для Аляксея: «Сустракайце вячэрні цягнік у назначаны Вамі дзень і час. Таня».

Аляксей не знаходзіў сабе месца ад радасці. Цалаваў лісткі Танінага пісьма, быдта яе шчокі.

— Глядзі, сынок, каб не каяўся потым,— напомніла Марфа зноў. Ведала, што надарма гаворыць, але сказаць лічыла патрэбным для заспакаення свайго матчынага сэрца.

— Не каюся, што пайшоў у вайсковую школу, і тут, спадзяюся, не буду каяцца,— пацалаваў ён некалькі разоў маці ад радасці.

— Дай божа, сынок, чутае бачыць,— прымірылася Марфа.

I Аляксей пачаў нецярпліва лічыць дні, калі яны сустрэнуцца, каб не расстацца ўжо больш ніколі.

Пра Аляксеева пісьмо Таццяна вырашыла не гаварыць бацькам. Сказала ў апошні дзень перад ад’ездам, што хварэе Іван.

Маці вельмі блізка прыняла да сэрца зяцеву хваробу, калі Таццяна сказала ёй.

— Ну што ж, дачушка, зробіш, вядома, трэба ехаць. I што ж бо з ім сталася?.. Не піша?

— Не, толькі хоча, каб прыязджалі хутчэй.

Гэтага нельга было назваць святою маною, але ж і праўду гаварыць Таццяна не магла.

— Дык ты хочаш заўтра ехаць ужо? — затурбавалася маці.

— Чым раней, тым лепш.

— Яно канечне, чаго ж адкладаць... Мала вы і пагасцілі ў нас. Можа, няхай бацька паедзе з табою да Мінска ды паможа сесці ў цягнік? У Бярэжу я вас адвязу сама.

Таццяна не згадзілася, каб ехаў з імі бацька.

На станцыю дачку і ўнука адвозіў Мікалай на калгасным кані. Маці праводзіла іх аж за вёску і на развітанні запрасіла, каб на тое лета прыязджалі разам з Іванам. Сказала і заплакала. Быдта нядобрае што прадчувала сэрца.

У Мінску яны затрымаліся, як і разлічваў Аляксей, тры дні. Трэба было Таццяне ўзяць развод, зарэгістравацца ім, купіць білеты на цягнік. Разводы ў той час даваліся вельмі проста: захоча каторы з дваіх скасаваць шлюб, піша заяву загадчыку ЗАГСа і атрымлівае разводную, асабліва калі няма прэтэнзіі на аліменты.

Скончыўшы свае турботы ў горадзе, яны купілі сёе-тое ў падарунак Аляксеевай маці (ён угаварыў усё ж Таццяну паехаць да яе) і выправіліся ў вёску.

Марфа прыняла нявестку з сынам ласкава: што ж, падабаецца яна і яе дзіця Аляксею, павінны падабацца і ёй.

— Ну што ж, дзеткі, мне астаецца блаславіць вас і пажадаць аднаго: няхай вам бог дасць любоў, шчасце ды здароўе на доўгія гады. Шкадуйце адно аднаго, слухайцеся, паважайце, калі лёс звёў жыць разам...— пацалавала яна Таццяну і сына.

I Аляксей і Таццяна ўздыхнулі з палёгкай.

— Трэба ж вас, дзеткі, прывеціць з дарогі чаркай,— узялася накрываць стол Марфа.

— Мама, давайце я памагу вам,— падахвоцілася Таццяна. Сказана гэта было так проста, шчыра, што пачутае ўпершыню ад чужога чалавека «мама» не выклікала ніякага здзіўлення ў Марфы. Быдта даўно яны ведаюць адна адну і свякроў чула ўжо гэта слова ад нявесткі шмат разоў.

А на другі дзень маладажоны ад’язджалі на Усход.

Яны зноў утраіх у купэ. Толік не называе больш Аляксея дзядзькам. Яшчэ ў мінскай гасцініцы «Беларусь», дзе яны спыняліся, Таццяна сказала сыну, пасля рэгістрацыі шлюбу, як трэба звяртацца да Аляксея. Першыя часы Толік мыляўся і зваў новага тату па-ранейшаму: «дзядзя Лёша». Таццяна кожны раз не прамінала паправіць яго.