Чорны дзень

Зноў мільгаюць вялікія і маленькія станцыі, паўстанкі. Аляксей з Таццянай стаяць у калідоры і ўспамінаюць, як месяц назад ехалі зусім чужымі па гэтай чыгунцы.

— Нездарма кажуць людзі: выязджаючы з дому, чалавек не ведае, што чакае яго ў дарозе,— напомніў чутую прымаўку Аляксей.

— Праўда,— летуценна пазіраючы праз акно ўдалеч, згадзілася Таццяна.— Ці ж думала я, што так можа стацца са мною, калі пакідала Першамайск? Або ты сваю часць...

I чым бліжэй пад’язджалі яны да той станцыі, дзе сустрэліся ўпершыню, тым больш агортвала Таццяну трывожнае пачуццё. У такім настроі прылегла яна каля сына. «А што, калі Іван атрымаў маё пісьмо і разводную раней і нейкім цудам апынецца ў гэтым вагоне? — з’явілася думка, і... раптам пачуўся знаёмы голас: «Адкуль ты ўзяла, што лёс памыліўся, калі зводзіў нас разам? Няхай будзе па-твойму: «характары ў нас розныя», дык хіба гэта прычына, каб не жыць адною сям’ёю? Нікуды нашы дарогі разысціся не могуць. На сына аліментаў не хочаш браць — не бяры. Баба з калёс — каню лягчэй. Толькі ведай, я ад яго не адмаўляюся. Навошта мне пытаць сынаў адрас у тваіх бацькоў? Сын у маіх руках цяпер. На дзіця толькі спасылка. Прычына другая... Я разумею ўсё. Коцікавая шубка вінавата...»

«Не, не, гэта твае дадумкі,— пярэчыць Таццяна.— Я напаткала чалавека блізкага па душы... Табе не зразумець гэтага...

«Хопіць гаварыць пустое...— чуе Таццяна пагрозлівы голас.— Адзявай Толіка ды збірайся хутчэй сама. Цягнік стаіць тут нядоўга...»

«Нікуды я не пайду. Мы з табою чужыя... I сына не аддам!.. Не смей бра-а-аць! — закрычала Таццяна.

— Таня, Танечка, што з табою? — саскочыў з верхняе лаўкі Аляксей, прысеў на лаўку каля жонкі, узяў руку, пацалаваў.— Ты так моцна закрычала. Бачыла што ў сне?

— Яго,— палажыла Таццяна сваю другую руку на Аляксееву.— Толіка хацеў забраць, а я не аддавала...

— Думала ўвесь час, вось і прыснілася.

— Скора Першамайск?

— Праехалі ўжо.

— Праўда? — сціснула яна ў сваіх руках Аляксееву.

— Праўда. На станцыі села толькі адна жанчына.

— Тады ідзі спі. Я таксама пастараюся заснуць.

Цягнік імчаўся і імчаўся на Усход.

VIII

Куды падзелася тады Таццяна з дзіцем, асталося для Крушыніна тайнай... Каб на тым часе не зацяўся так на яе ды пачаў шукаць, то знайшоў бы. Нават і пасля вайны людзі раілі даць на розыск — не паслухаў. Хацеў, каб яго шукалі.

— А цяпер як у вас з сям’ёй? Ёсць? — спытаў Ганчарэнка.

— Была. Нават два разы пасля Таццяны. Зараз няма. Матляюся адзін...

— Даўно?

— 3 часоў другой грашовай рэформы.

— Чаму так?

Крушынін дастаў з кампота палавінку сухой грушы, узяў яе за хвосцік і адкусіў. Зярняткі і хвосцік палажыў у талерку з-пад супу, задумліва паглядзеў на суседа і сказаў:

— Якая вам ахвота слухаць чужыя звадкі? Падумаеце, што скарджуся, а гэта не ў маёй натуры. Я магу тут перанесці ўсё,— пастукаў рукой па грудзях,— а спагады людское не цярплю. Не прызвычаены змалку. Бацька вучыў толькі на свой розум і сілу спадзявацца...

— Воля ваша, Іван Самсонавіч. Я не настойваю.

Аляксеева шчырасць падахвоціла Крушыніна на далейшую размову.

...Нешта з месяц нікому не гаварыў на тым часе Іван пра жонку. Тое, што Таццяне напаткаўся чалавек блізкі душой і характарам, як пісала яна ў пісьме, ён не прызнаваў за прычыну, каб распалася сям’я, і ніяк не мог прымірыцца.

Так ішлі дні.

Не надта гаваркі Крушынін і зусім прыціх. Стаў больш строгі да сваіх падначаленых, пануры. Самая нікчэмная дробязь на рабоце выводзіла з раўнавагі. Усе, хто сутыкаўся з ім на будоўлі ці ў канторы, здзіўляліся з такой перамены характару, здагадваліся аб нейкай непрыемнасці ў іхняга інжынера, але пэўнай прычыны ніхто не ведаў. Высветлілася гэта зусім выпадкова.

Аднаго разу, калі Іван Самсонавіч быў у добрым настроі — квартальны план па будоўлі на яго ўчастку бьіў перавыкананы, наперадзе былі не толькі пахвала і падзякі ад трэста, але і прэміі рабочым, а таксама і яму,— нарміроўшчыца Зіна Серпікава спытала, ці хутка вернецца Таццяна Мікалаеўна з адпачынку.

— Яна больш не вернецца. Знайшла сабе лепшага Івана...— буркнуў Крушынін.

— Што вы кажаце? — здзівіліся разам з Зінай яе суседкі, што сядзелі за сталамі ў канторы.

— Тое, што чуеце,— кінуў ён і хуценька выйшаў за дзверы, каб не пускацца ў далейшыя размовы, каб не верадзіць яшчэ свежую рану.

Нейкі момант жанчыны моўчкі пераглядваліся. Нават адзіны мужчына ў гэтым пакоі, Панцялей Іванавіч, намеснік галоўнага бухгалтара, перастаў ляскаць лічыльнікамі. Навіна была немаленькая: пачутае ад самога інжынера не толькі пацвердзіла іх здагадкі, але і давала падставу для гаворкі, чаму такое магло стацца ў гэтай невялікай і, здавалася, шчаслівай сям’і.

Не ведаючы, хто вінаваты ў гэтай сямейнай гісторыі, жанчыны спачувалі Івану, як абражанаму, адвергнутаму жонкай. У часе адной такой размовы Зіна, уздыхнуўшы, сказала:

— Дастанецца некаму добры муж.

Зіна была адзінай жанчынай з шасці канторскіх супрацоўніц, у якой не было мужа. Другі год пайшоў, як аўдавела яна. Муж яе працаваў тэхнікам на будоўлі, быў вельмі заўзяты да работы і неяк у слешцы сарваўся з рыштаванняў, моцна пакалечыўся, і дактары не змаглі ўратаваць.