Джотто и ораторы. Cуждения итальянских гуманистов о живописи и открытие композиции

А вот мое:

Дева Партенопа, донимаемая долгим Марсом,
Любимый Марсом Альфонс дает тебе отдых.

Мы до сих пор спорим о написании другого стихотворения для мраморной статуи, но об этом пока не время упоминать, к тому же его стихи еще нигде не написаны, тогда как мои вырезаны в мраморе на почитаемых храмах и в Палермо для семьи Саламанки, и в Гаэте для епископа де Норманнис, и в Неаполе для великого сенешаля Караччоло.

Инвективы, или обвинения, против лигурийца Бартоломео Фацио In Barptolemaeum Facium Ligurem invectivae seu recriminationes

, iv в Opera, Basilea, 1540. Р. 597–599 (с. 112–113)

XX. Лоренцо Валла

Igitur quod ad primam attinet partem, scientiarum omnium propagandarum apud nos, ut mea fert opinio, auctor extitit magnitudo imperii illorum. Namque ita natura comparatum est, ut nihil admodum proficere atque excrescere queat, quod non a plurimis componitur, elaboratur, excolitur, praecipue aemulantibus invicem et de laude certantibus. Quis enim faber statuarius, pictor item et ceteri, in suo artificio perfectus aut etiam magnus extitisset, si solus opifex eius artificii fuisset? Alius aliud invenit, et quod quisque in altero egregium animadvertit, id ipse imitari, aemulari, superare conatur. Ita studia incenduntur, profectus fiunt, artes excrescunt et in summum evadunt, et eo quidem melius eoque celerius, quo plures in eandem rem homines elaborant: veluti in extruenda aliqua urbe et citius et melius ad consummationem pervenitur, si plurimorum quam paucissimorum manus adhibeantur, ut apud Virgilium [Aeneid (Энеида) i. 420–429]:

Miratur molem Aeneas, magalia quondam,
Miratur portas strepitumque et strata viarum.
Instant ardentes Tyrii: pars ducere muros
Molirique arcem et manibus subvolvere saxa,
Pars aptare locum tecto et concludere sulco.
Iura magistratusque legunt sanctumque senatum.
Hic portus alii effodiunt, hic alta theatri
Fundamenta locant alii immanesque columnas
Rupibus excidunt, scaenis decora alta futuris.

Neque enim minus operosum est artem aliquam omni ex parte consummari quam urbem. Itaque sicuti nulla urbs ab uno, immo nec a paucis condi potest, ita neque ars ulla, sed a multis atque a plurimis, neque his inter se ignotis – nam aliter quomodo aemulari possent et de laude contendere – sed notis et ante omnia eiusdem linguae commercio coniunctis. Quoniam ab urbe extruenda comparationem ac similitudinem sumpsi, nonne ita e sanctis libris accepimus, eos qui immanem illam turrim Babel extruebant, ideo ab extruendo cessasse, quod alius alium loquentem amplius non intelligebat? Quod si in iis artificiis, quae manu fiunt, necesse est communionem sermonis intercedere, quanto magis in iis, quae lingua constant, id est in artibus liberalibus atque scientiis. Ergo tamdiu scientiae et artes exiles ac prope nullae fuerunt, quamdiu nationes suis singulae linguis utebantur.

At romana potentia propagata, in suas leges nationibus redactis ac diuturna pace stabilitis, effecit, ut pleraeque gentes uterentur lingua latina et inter se consuetudinem haberent: tunc ab his omnibus ad omnes disciplinas latine scriptas tamquam ad optimam mercimoniam properatum est.

«Oratio in principio sui studii 1455» / Hrsg. J. Vahlen. Sitzungsberichte der Philosophisch-Historischen Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften [in Wien], lxii. 1869. S. 94–95 (с. 118–119)