Esperanto sen antaujughoj

Aklamon al nova tagigho en kri' de la du sentineloj!

EZOPA FABLO

Kolomano Kalocsay (*****)

La cheval' kaj bovo ie

Ekdisputis energie

Pri l' merito

En milito.

Diris la cheval' incite:

"Eh, malsprite

Estus dubi nian gloron

Kaj valoron.

La chevaloj

Al bataloj

Kuri chiam estis pretaj

Je l' trumpetaj

Sonoj

(Iom helpis ankau spronoj)

Kaj la sharghon de l' karionoj

Tra abruptaj shtonoj

Kiuj trenis?

Nur ni!" — la cevalo henis.

Bov' respondis dum remacho:

"Chevalacho!

Vi ja vane fanfaronas,

Ghar ni donas

Tamen la plej grandan servon!

Ja al si la cerbon

La marshalo vane rompas,

Vane pompas

La kuragho,

Se l' furagho

Mankas.

Kaj al kiu dankas

La viandon la soldat' malsata?

Al la bovo malshatata!

Via gloro sole shajnas,

Chiun venkon bovo gajnas."

Pashtis sin melankolie

Ankau la azeno tie.

Ghi malplache audis,

Ke sin ili laudis.

Ghi iais

Kaj balais

La aeron per oreloj,

Kaj ekkriis: "Bagateloj!

Jen la vero:

Sur la tero

Se azenoj ne amasus,

La milit' ech ne okazus!"

LA TRIOPA MEMO

Marjorie Boulton (******)

Mi estas tri. La digna lektorino

Kun la krajon' kritika libron legas.

En nigra robo, pri la origino

De l' dramo primitiva shi prelegas.

Dume, en koro, primitiva dramo

Okazas, chiam fresha kaj terura;

Sub nigra robo brulas nun pro amo

Virino simpla en dezir' tortura.

La lektorino pensas. La virino

Baraktas, krias, nur angoron sentas,

Sed la Poet', per arta disciplino,

Observas ilin ambau, kaj komentas.

HOMARA EPOPEO

Sylla Chaves

KANTO I (*******)

1

Nek glavojn, nek mondestrojn mi salutas,

Kiel poetoj praaj altvaloraj

Laudintaj la kruelon, kiu brutas

Je nomo de la moshtoj falsagloraj.

Plejofte pri humil' intence mutas

La epopeoj, ekde tempoj foraj,

Sed kantos mi, se helpos Di' kaj verso,

La gloron de l' popol' de l' Universo.

2

Ne belo de la monda tragedio

Dum urbojn lekas fajre rugha lango,

Nek pompo de venkanta religio

Trudinta veron per la ver' de sango,

Nek disflamigh' nedaura de nacio

Chirkauenvoje kiel Mars-lavango

Inspiros min, sed tia hom-audaco

Gvidanta l' mondon por la lum' de paco.

3

Silentu, kantoj de naci-supero

Tre malproksimen flagojn dissemante

Trans ocean', militoj kaj mizero,

Sentime, senpardone, vane, vante!

Heroojn klanajn de la tuta tero

Pli granda, vera glor' balau kante!

Silentu nun, eksmastroj de l' destin',

Char la popol' libera levas sin!

4

Vi, muzoj, helpu min, kiuj min gvidas

De la naskigh' kaj gvidos ghis la morto;

Per kies helpo frazoj ploras, ridas,

Kantadas, tondras tra l' potenc' de vorto.

Min helpu per inspir', kiu senbridas,

Galopas, flugas ja kun tia forto,

Ke ne rezistos ras- au klasobaro

Ghenanta la progreson de l' homaro.

5

Al mi la fluton mildan vi ne donu,

Nek taugos la trumpeto de soldato.

Tamburoj krimaj tie chi ne sonu,

Dum fraton buchas lia propra frato

Tielan muzikilon mi ekkonu

Por shildi l' bruston de la subpremato,

Kaj vigle ghi trairu tutan mondon,

Kreante ne milit-, sed pacoondon.

6

Sed tamen, se pro baroj ege dikaj

Tuta progreso homa. devas halti,

Se la potenc' de hordoj malamikaj

Popolon fughe faros ja dissalti,

Se la komplezoj estas senefikaj,

Muzik' de ver' ne rajtas plu kontralti:

Permesu, ke tamburo vire bruu,

Kaj chiujn de l' popol' la forto skuu.

7

Ne donas gloron sercho de batalo,

Nek donas ghin ofend' al kontrauulo.

Masakroj — de la gloro estas malo,

Kaj por la glor' pafilo estas nulo;

Sed falu ni, se inda estas falo,

Bruligu ni, se inda estas brulo,

Kaj, kiam regas nur la legh' de forto,

Ni ja ne timu: nepra estas morto!

8

Permesu, ke mi bele kantu l' belon

De l' faroj de l' herooj de l' homaro;

Ke mia vocho flugu en chielon,

Por ke ghin audu ili mem kun klaro,

Kaj por ne misatingi tiun celon,

Ni iru trans la tempo kaj la maro.

Vi donu, muzoj, al mi la okulojn

Por ke mi grande vidu la grandulojn.

9

Kaj vi, eterna Forto kaj Mistero

Reganta majstre, orde, super chio, —

Allah', Jehovo, Brahmo, Jupitero,

Natur', Kreivo, Budho, Zeus au Dio —

Vi, nura regho vera de la tero,

Pro kies manko tuta materio

Silentas, ombras, stagnas au diskrevas,

Al Vi, Sinjoro, mia voch' sin levas.

* * *

Ni analizu nun la lastan parton de la dua antaujugho: "Esperanto havas nek literaturajn tradiciojn, nek literaturon nek poetojn."

La ekzemploj, kiujn ni jhus prezentis, jam montris, ke la Internacia Lingvo havas literaturon kaj poetojn. Sed ni insistu pri tiu punkto, komencante per la literaturaj tradicioj.

Kio estas tradicio? Tio, kio, pro sia valoro au influo, estas konservata kaj transdonata de generacio al generacio. Esperanto havas tradiciojn formighintajn en la komenco de ghia preskau jarcenta ekzistado, kaj ghi akiras, same kiel la naciaj lingvoj, novajn tradiciojn lau la apero de novaj influantaj valoroj konservindaj.

"Fundamento de Esperanto (1905) (enhavanta tri verkojn: la 16-regulan gramatikon, la "Universalan Vortaron" kaj la "Ekzercaron") kaj "Fundamenta Krestomatio" (1903) estas la chefaj literaturaj tradicioj en Esperanto. Ili estas nepre legindaj de chiuj esperantistoj intencantaj uzi aktive la lingvon, precipe per skribado, char tiu du libroj montras la korektan manieron fari tion.