Esperanto sen antaujughoj

Ne necesas rebati chi tiun aserton, char ni jam vidis, ke Esperanto ne estas artefarita, pro tio, ke ghiaj elementoj estas naturaj. Sed nur por rezonadi, ni konsentu, ke ghi estas artefarita.

Esperanto vivas (ne necesas pruvi tion, chi tiu libro estas modesta ekzsmplo). Do au la aserto estas malvera au la vivanteco de Esperanto pruvas, ke ghi ne estas artefarita.

Ni aldonu ekzemplojn el aliaj terenoj.

Chiuj jam audis ion pri selektitaj semoj. Ili permesas fruktojn pli grandajn, rikoltojn pli profitdonajn. Chu oni povus nomi "artefarita" kampon plantitan pere de tiuj semoj? Chu tia kampo ne estus "vivanta"?

Jen alia ekzemplo: la selektitaro venkinta la lastan Tutmondan Futbalan Turniron. Chu oni povus nomi tiun selektitaron "artefarita" pro tio, ke ghiaj membroj. apartenas al malsamaj kluboj? Chu do nur kluboj estus "naturaj"? Sed chu kluboj siavice ne estas rezulto de selekto lau malpli granda skalo? Kaj venkinte la Turniron, chu la selektitaro ne pruvis esti pli forta, ol iu ajn aparta klubo?

Tio, kio validas en sporto, validas ankau en aliaj kampoj, kiel la lingva. Selektitaro estas pli tauga (do "vivanta"), ol aparta unuo.

Fine ni donu la lastan ezemplon: Brazilion, la brazilan chefurbon, sen troigo unu el la mirindajhoj en la moderna mondo, pro la arkitekturo kaj solvoj por la problemoj de amasa kunvivado.

Estas personoj ankorau dirantaj, ke Brazilio estas nevivanta urbo, ke al ghi mankas "homa varmo". Sed kio estas tiu homa varmo? Chu la persona interpushigo okazanta en la metropoloj? Chu la stratoj plenplenaj de pasantoj, kie oni devas pensi antau ol fari unu pashon au oni shajnigas ne vidi amikojn por ne perdi tempon interparoli kun ili? Chu la kaoso en la surstrata cirkulado kun la strecha batalo inter stirantoj kaj piedirantoj? Chu la envicigho por eniri kinejon au trinki simplan taseton da kafo?

En Brazilio nenio tia ekzistas. Oni vidas surstrate pli da veturiloj ol da piedirantoj pro tio, ke la urbo estas dividita en blokoj kun sendependa vivo. La egaleco de tieaj loghkonstruajhoj favoras la alproksimighon inter la personoj, eliminante barojn pro financaj diferencoj. Ne ekzistas problemoj pro manko de akvo, elektro, telefono ktp, char la urbo estis planita. Tio certe mildigas la vivon de la loghantoj. La konstruajhoj havas chirkau si verdan spacon, por ke la infanoj ludu kaj chiuj spiru libere. Pasante lau la stratoj, oni vidas la postajhojn de la domoj, kaj tiu inversigo okazas, por ke la infanoj estu pli protektataj kontrau la dangheroj de la veturilcirkulado. Oni ne vidas stratajn interkrucighojn, kaj tiel la cirkulado fluas libere. Chu tiuj inteligentaj solvoj ne afabligas la personojn? Tutcerte, kaj tial la brazilianoj estas ghenerale ghentilaj homoj, chiam pretaj helpi la vizitantojn de la urbo. Krome en Brazilio ekzistas kelkaj kluboj kun intensa vivo asocia.

Kompreneble la loghantoj de malnovaj grandaj urboj, kiel San-Paulo kaj precipe Rio-de-Janeiro, vere mirinda pro ghiaj plaghoj, montoj kaj konstruajhoj, ghenerale ne estas mense preparitaj por kompreni kaj ghui la belecon kaj taugecon de Brazilio, kiu transportas nin al la 21-a jarcento. Sed fakte Brazilio vivas, kun varma, potenca, inspira vivo. Inspira, char ghia racieco invitas nin agi pli racie. Oni ech supozas, ke la nunan progreson Brazilo shuldas ankau al sia chefurbo, kie la registaro renkontas taugan medion por administri plej efike.

Revenante al nia temo, ni finas per demando: Se arlefarita urbo povas esti vivanta, kial ne povus "artefarita" lingvo?

* * *

Ni finu la analizon de la unua antaujugho per kelkaj sugestoj.

Necesas, ke neesperantistoj vizitu Esperanto-kongresojn, seminariojn, simpoziojn, kulturkunvenojn ktp. Nur audante Esperanton flue parolatan, precipe de junuloj, oni povas komenci kredi je ghi. Pro tio, krom pro aliaj motivoj, oni devas sisteme inviti al tiuj aranghoj autoritatulojn, jhurnalistojn kaj profesorojn. Al la Ministerio au lokaj instancoj de Edukado kaj al la Lingvistika Fako de Beletraj Fakultatoj oni nepre petu, ke ili sendu observantojn al Esperanto-kongresoj au seminarioj.

La audigo de diskoj au sonbendoj de Esperanto-kongresoj au paroladoj estas bonefika se, kompreneble, la parolantoj kaj la surbendigado estas bonnivelaj.

Lokaj asocioj povas ankau bone funkcii kiel ekzemplo de la taugeco de Esperanto nur kiam ghi estas konstante parolata en iliaj sidejoj. Sed por ke tio okazu, kompreneble kun speciala zorgado pri la lingva korekteco, la devizo ne povas esti alia ol la jena: "Krokodilado malpermesita!" Tiurilate estas citindaj la chiumonataj kulturkunvenoj, kiujn dum multaj jaroj prof. Laszlo Zinner gvidis che San-Paulo Esperanto-Asocio, kun granda utilo por la movado.

Stimule al la enkluba uzado de la lingvo, oni memoru ankau, ke ghi jam ighis ech familia lingvo por multaj esperantistoj, kiuj uzas ghin ekskluzive au paralele kun la nacia en siaj hejmoj.

Do ech tiu privilegio tradicie apartenanta al la naciaj lingvoj ne plu estas ilia apartenajho ekskluziva.