Esperanto sen antaujughoj

Kompreneble temas pri ciferoj modestaj unuavide. Sed se oni konsideras, ke Esperanto ghenerale vivas nur el la kontribuajhoj de privataj, plejofte nerichaj adeptoj, kaj ke ghi ankorau ricevas, almenau en nesocialismaj landoj, neniun au nur malgravan financan apogon el la publikaj instancoj, oni povas pli ghuste taksi tiujn atingojn. Al la esperantigo okazas la samo kiu okazis al la alfabetinstruo de plenaghuloj en Brazilo antau la apero de MOBRAL: la movado progresis dank'al la sindonemo de malmultaj idealistoj, sed malrapide. Poste, kiam la socia konscienco maturighis pri la problemo, la brazila registaro starigis MOBRAL'on ("Movado Brazila por Alfabetinstruo"), kun solida financa bazo havigata pere de la sporta loterio kaj fiskaj stimuloj. Nun milionoj da brazilanoj shuldas al MOBRAL ne nur sian kapablon legi kaj skribi sed ankau sian enkondukon al profesio. Tiu movado intencas forigi la analfabetecon en Brazilo post malmultaj jaroj, kaj pro siaj bonegaj rezultoj ghi jam vekas la admiron kaj imiton fare de landoj alfrontantaj la saman problemon.

Chu oni povus atendi ian MOBRAL'on starigotan de UNESKO au de la unuopaj landoj por la esperantigo de la teranoj?

Tiu demando shajnas malsagha au almenau tiom naiva kiom estus se iu brazilano proponus ian MOBRAL'on por sia lando antau nemultaj jaroj.

La problemo, ni ripetu, temas pri mensa maturigho. Kiam chi lasta okazas, la solvoj aperas kaj la problemoj finighas. Observante la homan historion, ni ne rajtas malesperi. Kontraue, kaj sen vortludo, ni rajtas farighi pli kaj pli "esperantoj", kvankam la progreso ne marshas tiom rapide kiom ni deziras, char ni naive volas, ke ghi plene okazu en la mallargha kadro de nia persona vivo...

<Dua parto:

ESPERANTO SEN ANTAUJUGHOJ

"La antaujughoj havas pli da radikoj, ol la principoj" (Makiavelo).

"Ni devas diskuti ne kun la intenco glori nomojn kaj teoriojn, sed nur lerni." (Galilejo).

"Nia estonteco kushas ne ekster ni, sed en ni."

"Jam de longe mi konvinkighis, ke la mondo klinighas nur antau la forto de plenumitaj faktoj" (Zamenhof).

2.1. Artefarita lingvo povas esti vivanta

Unua autaujugho: "La estigho de lingvo estas rezulto de natura jarcenta proceso en la sino de iu popolo. Artefarita lingvo ne povas esti vivanta."

* * *

Ni dividu tiun aserton en du partojn kaj analizu chiun el la du aparte.

Pri tio, ke "la formado de lingvo estas la rezulto de jarmila natura proceso", estas nenia dubo. Ni pensu nur pri la estigho de la portugala, unu el la latinidaj lingvoj: ghia ellaborado komencighis che la disfalo de la Romana imperio (5-a jarcento), ghia unua literaturajho aperis en la jaro 1189, sed ghi atingis sian plenecon nur kun la elstara poeto "Camoes" (*), en la 16-a jarcento, chirkau unu jarmilon post la disfalo de la Romana imperio.

Do, kion volas diri tiu antaujugho?

Ke Esperanto, ne havante jarmilon da feta kaj infana vivado, ne povas arogi al si la titolon kaj la rolon de "lingvo".

Evidente, tiu argumento estas nur teoria, ne respondas al la praktiko.

Chiuj esperantistoj scias, ke la Internacia Lingvo ne estas artefarita, char ghi ne estis arbitre elpensita, escepte de kelkaj tre malmultaj eroj; kontraue, ghiaj vortaro kaj gramatiko rezultis el elekto racie farita el inter faktoj ekzistantaj en lingvoj naciaj. Ekzemple: la alfabeto, prenita el la latino; la antonimoj, formataj kiel en la franca lingvo, per mal ("malheureux", malfelicha); la artikolo, nevaria kiel en la angla ktp.

Do ni povas diri, ke ankau Esperanto formighis per proceso "jarmila" kaj "natura", char ghiaj elementoj estis prenitaj el naciaj lingvoj. Kompreneble, se la kreinto de Esperanto estus elpensinta chiun vorton kaj chiun gramatikan regulon, prezentante ion tute novan, li estus farinta lingvon nenaturan, artifikan, kiel ekzemple Solresol (GDG), lingvo muzika universala, elpensita de Jean-Francois Sudre en 1817. Tio ne estas la kazo de Esperanto, kiu estas vere lingvo "planita", kun naturaj elementoj.

Sed mankas klarigi la esprimon "en la sino de iu popolo". Chu mankas "popolo" al Esperanto?

Ghi estas demando naiva por la partoprenantoj de Esperanto-kongresoj. Esperantistaro estas popolo "superpopola", (**), char ghi etendighas tra la mondo, "en la sino de popoloj". Tio ne estas mirindajho se oni konsideras, ke la tendenco en la hodiaua mondo estas la formado de unuoj kolektivaj, ekzemple: Europa Ekonomia Komunajho, kiu de ekonomia organizajho evoluas al politika unuigho.

Do ni estas liberaj por analizi la duan parton de la antaujugho: "Arfefarita lingvo ne povas esti vivanta."