Esperanto sen antaujughoj

Tiuj numeroj povus pruvi, ke almenau en Bulgarujo Esperanto popularighis iomete, sed oni devas rekoni, ke ghenerale la Internacia Lingvo ankorau restas preskau nekonata.

Sed chu oni povus diri, ke la angla, la franca kaj aliaj estas vere popularaj malgrau la fakto, ke ghenerale ili estas instruataj devige kaj la koncernaj landoj multe penas disvastigi ilin?

La fremdaj lingvoj povas esti konataj kaj uzataj de personoj kun sufiche da mono; la. plimulto ne havas rimedojn por dulingvighi.

* * *

Esperanto ankorau ne estas centjara. Kio estas unu jarcento por socia movado?

Kristanismo estas preskau dumiljara. Chu ghi fakte venkis en la landoj, kiuj kredas sin kristanaj? Se tio estus vera, ne ekzistus tiom da militoj, perforto, maljustajhoj — sintenoj rekte kontraustarantaj la Jesuajn instruojn.

En la 15-a jarcento Gutenbergo inventis la presarton kaj per tio demokratiighis la kulturo. Chu fakte la tuta homaro jam kapablas almenau legi kaj skribi?

La medicino kreis miraklajn kuracilojn kapablajn elimini la plimulton de la malsanoj. Chu malgrau tio ne mortas ankorau milionoj da homoj pro malsanoj facile kuraceblaj?

Estus facile multobligi la ekzemplojn pruvantajn, ke la idealoj marshas tre malrapide antau ol atingi sian plenan efektivighon.

Sed se 100 jaroj estas tute nesufichaj por mezuri la potencon de idealo, tioma periodo aliflanke kaj paradokse estas atestilo pri la valoro de Espsranto. Okazas, ke la lastaj 100 jaroj en la historio de la homaro estis tre densaj je signifaj okazintajhoj. Oni povas diri, ke en ili estighis fenomeno de akcelado, precipe en la scienca kampo, tio estas la atingoj sekvas unu la alian kun kreskanta rapideco. Oni pensu pri la apero de kino, automobilo, aviadilo, atomenergio, spacveturado ktp. En la socia kampo oni citu interalie: la finon de la sklaveco, la plibonigon da la laborkondichoj, la aperon de la Societo de Nacioj kaj poste de Unuighintaj Nacioj, la malkoloniighon ktp.

Pro tiu precipe intelekta maturigho de la homaro en la lastaj cent jaroj oni povas diri, ke Esperanto, "kiel pura oro, superis sukcese la fajran provon", char "ghi triumfis per sia postvivado tra la tempo, per la respekto, kiun ghi ricevas el sciencistoj de la 20-a jarcento kaj per la senchesa aligho de entuziasmaj adeptoj al ghia mirinda mehanismo logika kaj sagha, en la terura renkontobato kun la logiko kaj la superevoluinta racio de la atoma erao", kiu cetere "detruadas la plej solidajn tabuojn, dogmojn kaj tradiciajn kredojn" (Ramatis, "A Sobrevivencia do Espirito", p. 131).

* * *

Jam supre ni klarigis, ke Esperanto posedas la ecojn por ludi la rolon de intemacia lingvo. Kiuj estas tiuj ecoj?

Unualoke, neutraleco; poste, simpleco de la fundamenta vortaro, simpleco de la gramatiko, reguleco de la vortfarado, klareco, precizeco, fleksebleco, stabileco, facileco de pasiva uzado (t. e. legado) kaj facileco de aktiva uzado (parolo, skribado) por nelatinidaj lingvuloj, estetika valoro.

Neutraleco estas nepra kondicho por internacia lingvo, kaj Esperanto ghin posedas, char la kreajho de Zamenhof ne havas geografiajn limojn, estante chies proprajho.

La fundamenta vortaro de Esperanto eslas simpla: ghi bazighas sur la kriterio de universaleco, kaj pro tio ghi devenas plejparte el la latina au latinidaj lingvoj.

Ghia gramatiko estas simpla: per nuraj 16 senesceptaj reguloj esperantisto povas kompreni samlingvanon kaj komprenigi sin.

La klareco de Esperanto devenas de pluraj faktoroj, kies chefaj estas: universaleco de la radikoj, uzo de specialaj finajhoj por indiki gramatikajn funkciojn (-o, por substantivoj; -a, por adjektivoj; -e, por derivitaj adverboj; -i, por infinitivo ktp); akuzativo; bonsoneco; fonetika ortografio.

Precizeco kaj fleksebleco jam estis pritraktitaj sur p-oj 8 kaj 9.

Esperanto estas stabila char ekde ghia apero en 1887 shanghighis neniu el ghiaj reguloj. Tamen stabileco ne signifas senmovecon, kaj Esperanto evoluas kiel vivanta lingvo, esprimante chiujn novajhojn de la homa menso.

Oni povus pensi, ke la Internacia Lingvo, havante plimulton de latinaj radikoj, estas malfacila por nelatinidaj lingvuloj. Sed oni povas konstati, ke pluraj nelatinidlingvaj verkistoj, precipe slavaj, jam verkis en modela Esperanto. Ankau la parola uzado de la Internacia Lingvo ne prezentas grandan malfacilajhon por nelatinidaj lingvuloj, kiel oni povas konstati per diskoj, sonbendoj, kongresoj au personaj kontaktoj. Chio tio okazas dank' al la ortografio fonetika, al la reguleco de la gramatiko kaj de la prononco de Esperanto, kiu cetere ne havas sonojn "postulantajn modifojn en la vizagho au spirajn penojn." "Dank' al la forigo de la malfacilajhoj propraj al la tro grandaj grupoj da konsonantoj, esperantisto ne trorapidigas kaj ne akcelas la mehhanismon de sia lingvo, sed parolas kun distingiga sonoreco kaj pureco de esprimo" (Ramatis, che la sama verko).