Французская навела XX стагоддзя

Першая сям'я — маладая французская пара — жыла ў невялікім доме ў гарадку Нэі-сюр-Сэн, паблізу Парыжа. Жак Мартэн, муж, эрудыт, аўтар дысертацыі аб жыцці вядомага французскага пісьменніка і дыпламата Поля Марана, чалавек спартыўнага складу, — працаваў у ліцэі Пастэра. Жак меў чацвёра дзяцей. 3 ліпеня апоўначы мадам Мартэн толькі паспела заснуць, як пачула той свіст, пра які мы ўжо расказвалі. Яна адчула лёгкі штуршок, і ёй падалося, нібы яна з вялікай хуткасцю ўзнімаецца ў паветра. Расплюшчыўшы вочы, яна здзівілася, убачыўшы свой пакой, заліты блакітным месячным святлом. У пакоі, аднак, не хапала адной сцяны. Потым мадам Мартэн заўважыла, што яна ляжыць на краі ложка, рассечанага папалам, а злева, там, дзе некалькі секунд назад ляжаў яе муж, — бездань, над якой зіхацяць зоркі. У жудасці яна адкінулася на той край ложка, які яшчэ стаяў трывала. Ложак меў толькі 2 ножкі, але не хістаўся. Гэта здзівіла і разам трохі супакоіла мадам Мартэн. Потым яна адчула, што больш ужо не падымаецца, а хутка перамяшчаецца па прамой лініі; урэшце ёй кальнула ў сэрца так, як гэта бывае, калі апускаешся ў ліфце, і яна здагадалася, што пачала зніжацца. Мадам Мартэн уявіла, як яна ўпадзе і насмерць разаб'ецца, і ўжо заплюшчыла вочы, чакаючы фатальнага прызямлення. Аднак усё адбылося інакш: яна мякка асела на зямлю, паглядзела вакол сябе і нічога не ўбачыла. У пакоі стаяла цемра. Вось працяг яе расказу:

«Здавалася, бездань зноў зачынілася. Я паклікала мужа. Думала толькі, што я выйшла з нейкага кашмару. Я страшэнна хвалявалася. Мне хацелася пра ўсё расказаць мужу. Я працягнула руку, наткнулася на мужчынскае плячо і пачула моцны незнаёмы голас чалавека, які гаварыў па-ангельску:

— Оh! Dаrlіng!* Як ты мяне напалохала...

* О! Дарагая! (англ.)

Я рэзка адсунулася і хацела запаліць святло, але ніяк не магла знайсці выключальніка.

— Што з табой? — прамовіў незнаёмы.

Ён сам запаліў святло. Мы абое адначасова ўскрыкнулі. Перада мной быў малады ангелец. Бландзін з невялікім кароткім носам, крыху блізарукі, ён быў у піжаме і яшчэ добра не прачнуўся. Пасярод ложка была шчыліна. Коўдры, матрац, падушка — усё было рассечана папалам. Адна частка ложка была вышэйшая за другую на 5-10 сантыметраў. У гэтых складаных абставінах паводзіны майго суседа, як толькі ён зусім прачнуўся, прымусілі мяне прасякнуцца павагай да брытанскай нацыі. Лёгка даравальнае ўтрапенне цягнулася ўсяго толькі нейкі момант, пасля ангелец вёў сябе проста, натуральна, карэктна, нібы мы былі ў салоне. Я гаварыла па-ангельску і сказала яму сваё імя; ён назваў сябе: «Джон Грэхем». Мы знаходзіліся на поўдні Англіі ў горадзе Рычмандзе. Агледзеўшыся, я заўважыла, што палавіна майго пакоя была са мной. Я пазнала сваё акно, свае занавескі вішнёвага колеру, фатаграфію мужа, якая была на куфры. Я пазнала таксама столік з кнігамі каля майго ложка; на кнігах ляжаў мой гадзіннік. Другая палова была мне незнаёмая. На начным століку стаяў партрэт прыгожай жанчыны, ляжалі фатаграфіі дзяцей, часопісы, пачак цыгарэт. Джон Грэхем доўга ўглядаўся ў мяне, вывучаў рэчы, разам з якімі я з'явілася перад ім, а потым з усёй сур'ёзнасцю спытаўся:

— А што вы тут робіце, місіс Мартэн?

Я адказала яму, што сама не ведаю, і, паказаўшы рукой на партрэт, сказала:

— Гэта мой муж.

У сваю чаргу, кіўнуўшы на фатаграфію, ён прамовіў:

— Гэта мая жонка.

Яна была вельмі прыгожая, і я з трывогай падумала, што, магчыма, у гэты момант яна ў абдымках Жака.

— Ці лічыце вы, — спыталася я, — што палова вашага дома была перавезена ў Францыю ў той час, як наша палавіна адпынулася тут?

— Чаму?

Ён мяне раздражняў. Чаму? Пра гэта я і сама нічога не ведала. Можа, таму, што ва ўсёй гэтай гісторыі былі элементы нейкай прадуманай сіметрыі.

— Туманная гісторыя, — паківаў галавою мой субяседнік, — і як яно так зрабілася?

— «Як! Як!..» — сказала я. — Гэта...

У гэты момант мы пачулі стогны з верхняга паверха і разам падумалі: «Дзеці!»

Джон Грэхем саскочыў з ложка і босы кінуўся да дзвярэй. Праз адчыненыя дзверы я пачула крыкі, кашаль і голас ангельца, які то супакойваў, то сварыўся на дзяцей. Я хуценька ўстала, паглядзелася ў люстэрка. Твар быў як звычайна. Крыху паправіла валасы. Заўважыўшы, што дэкальтэ маёй начной кашулі занадта выразнае, я пашукала вачамі кімано і тут жа ўспомніла, што павесіла яго ў другой палавіне пакоя, якая засталася ў Францыі.

Я ўсё яшчэ была перад люстэркам, як пачула за спіной збянтэжаны голас.

— Дапамажыце, калі ласка! — папрасіў Джон Грэхем.

З дзіцячага пакоя чуліся моцны плач і крыкі.

— Ахвотна. А ў вас не знойдзецца жаночага халата і тапачак?

— Безумоўна, знойдзем.

Ён даў мне чысты халат і паказаў, як прайсці ў дзіцячы пакой. Гэта былі цудоўныя малыя. Яны хварэлі на коклюш. Найбольш, відаць, мучыўся самы меншы — мілы белабрысы хлопчык. Я ўзяла яго за руку, і ён крыху супакоіўся.

Так у гэтым пакоі прабылі мы дзве гадзіны. Абое страшэнна хваляваліся, ангелец ад думак пра жонку, я — пра мужа.