Гронкі гневу

Глянь на гэтага тэхасца — даўганогі, ухітраецца на кожным кроку танца чатыры разы чачотку адбіць. У жыцці не бачыў, каб такое вытваралі. Глянь, як ён круціць тую індыянку з племені чэрокі, шчокі ў яе аж гараць, пяткі разам, а наскі паасобку. А дыхае як, грудзі так і ходзяць. Думаеш, ад стомы? Думаеш, запыхалася? Дык я скажу табе, не. У тэхасца валасы звесіліся на вочы, рот разявіўся — прагна хапае ім паветра, а сам чачотку адбівае і ад сваёй індыяначкі ні на крок не адыходзіць.

Скрыпка павісквае, гітара бумкае. Чалавек з губным арганам увесь чырвоны ад натугі. Тэхасец і індыянка дыхаюць цяжка, як замучаныя сабакі, але прытупваюць, скачуць. Старыя стаяць, пляскаюць у далоні. Ледзь прыкметна ўсміхаюцца, адбіваюць такт нагамі.

Памятаю, дома… у школе… даўно ўжо гэта было. Па небе плыве поўня на захад. А мы з ім пайшлі пашпацыраваць… недалёка. Ідзём і маўчым, бо ў абаіх дыханне перахапіла. Ні слова не сказалі. А тут наперадзе сена стажок. Падышлі да яго і ляглі. Бачыла? Гэты тэхасец шмыгнуў са сваёй дзяўчынай у цемру — ніхто, думаюць, не прыкмеціў. О божа! З гэтым тэхасцам і я пайшла б. Хутка ўзыдзе месяц. Я бачыла — яе бацька памкнуўся быў за імі, але вярнуўся. Ён ведае. Восень не спыніш, усё роўна прыйдзе ў свой час, і сок на дрэвах не спыніш. Так і гэта. А месяц ужо хутка ўзыдзе.

Сыграйце яшчэ, сыграйце якую-небудзь старадаўнюю баладу… ну хоць «Як па вуліцах хадзіў я ў Ларэла».

Вогнішча патухла. Ну і хай, не трэба яго зноў распальваць. Неўзабаве месяц узыдзе.

Каля арашальнай канавы на ўсю моц стараўся прапаведнік, і людзі крычалі і лямантавалі. Прапаведнік пахаджваў сярод іх, як тыгр, падсцёбваў сваю паству голасам, і людзі качаліся па зямлі з рыкам і стогнам. Ён прыглядаўся да іх, ацэньваў позіркам, рабіў з імі што хацеў, і калі ўсе яны ў сутаргах валіліся на зямлю, ён падыходзіў да кожнага, нахіляўся, адным махам падымаў з зямлі і з крыкам «Прымі, госпадзі!» кідаў яго ў ваду. І калі ўсе яны стаялі па пояс у вадзе, спалохана пазіраючы на свайго настаўніка, ён падаў на калені на краі канавы і маліўся за іхнія душы, прасіў у бога, каб усе мужчыны і ўсе жанчыны маглі качацца па зямлі з рыканнем і енкам у славу боскую. А людзі ў наскрозь прамоклай адзежы выбіраліся на бераг і вярталіся ў лагер, да сваіх палатак, перамаўляючыся між сабой ціхімі, здушанымі галасамі, а чаравікі ў іх на нагах чмякалі і хлюпалі.

Цяпер мы выратаваныя, казалі яны. Цяпер мы чыстыя, як першы снег. Больш мы ніколі ўжо не будзем грашыць.

А дзеці — напалоханыя, мокрыя — перашэптваліся між сабой:

Цяпер мы выратаваныя. Больш ужо не будзем грашыць.

Добра было б даведацца, якія на свеце бываюць грахі. Я ўсе пераспрабаваў бы.

Вандроўнікі сціпла задавальняліся любой забавай у дарозе.

Раздзел дваццаць чацвёрты

У суботу вечарам у пральні было поўна жанчын. Яны мылі сукенкі — ружовыя з сарпінкі, квяцістыя з паркалю і вешалі іх на сонцы, расцягваючы тканіну рукамі па вяроўцы, каб не моршчыліся. Да полудня жыццё ў лагеры пачало віраваць, людзі заклапочана мітусіліся. Узбуджэнне перадалося і дзецям, і яны шумелі больш чым звычайна. У сярэдзіне дня іх сталі купаць, і па меры таго як іх аднаго за другім вылоўлівалі, утаймоўвалі і вялі мыцца, шум на пляцоўцы для гульняў паступова сціхаў. Да пяці гадзін з дзяцей адскрэблі бруд і наказалі не пэцкацца, і дзеці сноўдаліся па лагеры як адзеравянелыя ў сваім чысценькім адзенні, няшчасныя ад неабходнасці ўсяго асцерагацца.

На вялікай танцавальнай пляцоўцы пад адкрытым небам завіхалася спецыяльная камісія. Кожны абрывак электрычнага проваду ішоў у ход. У пошуках яго абследавалі гарадскую звалку, ізаляцыйную стужку ахвяравалі з кожнай інструментальнай скрынкі. І вось залатаны, зрошчаны з некалькіх кавалкаў провад правялі да танцпляцоўкі, падвесіўшы яго на бутэлечных рыльцах замест фарфоравых ізалятараў. Гэтым вечарам над танцпляцоўкай упершыню загарэлася святло. Да шасці гадзін мужчыны вярнуліся ўжо з працы ці з пошукаў яе, і душавыя запрацавалі з новай сілай. Да сямі паспелі паабедаць, і мужчыны ўбраліся па-святочнаму: свежапамытыя камбінезоны, чыстыя сінія кашулі, а сёй-той нават у добрым чорным гарнітуры. Дзяўчаты прыбраліся ва ўзорыстыя паркалёвыя сукенкі, чысценькія, без ніводнай маршчынкі, заплялі валасы ў косы, перавязалі стужкамі. Жанчыны заклапочана паглядалі на сваіх сямейнікаў і мылі посуд пасля абеду. На танцпляцоўцы струнны аркестр, абкружаны двайной сценкай дзяцей, рэпеціраваў сваю праграму. Усе былі засяроджаныя, усхваляваныя.

У палатцы Эзры Хастана, старшыні цэнтральнай камісіі, якая складалася з пяці чалавек, ішло пасяджэнне. Хастан — высокі, хударлявы чалавек з цёмным абветраным тварам і вачамі, як вастрыё клінка, гаварыў з членамі камісіі, прадстаўнікамі ад усіх пяці санітарных аддзяленняў.

— Нам страшэнна пашанцавала, — сказаў ён, — што нас папярэдзілі аб намеры ўчыніць скандал на танцах.

Загаварыў тоўсты карантыш, прадстаўнік ад блока нумар тры:

— Трэба з іх дух выбіць вон, правучыць як след.