Гронкі гневу

І Руці ўцякла. Том пачуў, як яна ўсхвалявана кліча Ўінфілда. Ён нацягнуў гарачае адзенне на сваё халаднаватае, мокрае цела і няспешнай хадою пайшоў праз лазняк да палаткі.

Маці расклала агонь з сухога вярбовага голля і кіпяціла на ім ваду ў рондалі. Убачыўшы Тома, адразу адчула палёгку.

— Што тут у вас, ма? — запытаўся Том.

— Я баялася за цябе, — адказала яна. — Тут палісмен прыходзіў. Нам, кажа, нельга тут заставацца. Я баялася, каб ён з табой не загаварыў. Баялася, ты наб'еш яго, як толькі ён рот расчыніць.

Том сказаў:

— Чаго гэта я раптам палісменаў біць буду?

Маці ўсміхнулася:

— Ну… ён тут такога нагаварыў… я сама ледзь не набіла яго.

Том схапіў яе за плячо і размашыста і грубавата трасянуў яе і засмяяўся. І яшчэ смеючыся, апусціўся на траву.

— Божа мой, ма. Я такой цябе не ведаў, раней ты была больш далікатная. Што з табою стала?

Маці спахмурнела.

— Не ведаю, Том.

— Спярша на нас дамкратнай ручкай замахвалася, цяпер палісмена ледзь не збіла. — Том ціха засмяяўся, выцягнуў руку і ласкава паляпаў маці па голай ступні. — Сапраўдная ведзьма.

— Том…

— Што?

Маці доўга вагалася, перш чым загаварыць.

— Том, палісмен гэты… ён абазваў нас… Окі. Кажа: «Мы не дазволім усякім Окі тут затрымлівацца».

Том пільна паглядзеў на маці, рука яго ўсё яшчэ ласкава ляжала на яе ступні.

— Адзін чалавек нам ужо гаварыў. Сказаў, як яны вымаўляюць гэтае слова. — Том задуменна памаўчаў. — Ма, як па-твойму, я ўжо зусім адпеты? Месца маё ў турме?

— Не, — адказала яна. — Цябе давялі да забойства. Не. А чаму ты пытаешся?

— Проста так. Я палісмену гэтаму ўляпіў бы як мае быць.

Маці лагодна ўсміхнулася:

— Магчыма, я цябе на гэта і падбіла б. Я сама яго ледзь патэльняй не агрэла.

— А што ён гаварыў, ма? Чаму нам нельга тут заставацца?

— Сказаў, не дазволім усякім Окі тут затрымлівацца. Калі, кажа, я вас тут заўтра застану, у турму пасаджу.

— Мы не прывыклі, каб палісмены нас у карак гналі.

— Я так і сказала яму. А ён кажа, вы тут не дома. Вы ў Каліфорніі, а тут мы гаспадары.

Том нерашуча прамовіў:

— Мне трэба табе нешта сказаць, ма. Ной… пайшоў уніз па рацэ. Далей ён з намі не паедзе.

Сэнс яго слоў дайшоў да маці не адразу.

— Чаму? — праз нейкі момант ціха запыталася яна.

— Не ведаю. Кажа, так трэба. Што яму лепш застацца каля гэтай ракі. Прасіў сказаць табе.

— А што ён есці будзе?

— Не ведаю. Рыбу, кажа, лавіць буду.

Маці доўга маўчала.

— Распадаецца наша сям'я, — нарэшце прамовіла яна. — Проста не ведаю, не прыдумаю, што рабіць. У галаве ўсё перамяшалася. Гэтага мне ўжо занадта.

Том няўпэўнена сказаў:

— А нічога з ім не зробіцца, ма. Наогул, ён у нас з дзівацтвамі.

Маці кінула неўразумелы позірк на раку.

— Проста ў галаве ўсё перамяшалася.

Том глянуў на рады палатак і каля адной з іх убачыў Руці з Уінфілдам — яны стаялі каля ўвахода і з кімсьці далікатна размаўлялі. Руці мяла пальцамі сукенку, а Ўінфілд босай нагой калупаў пясок. Том крыкнуў:

— Гэй, Руці! — Дзяўчынка падняла галаву, убачыла брата і падбегла да яго, за ёю — Уінфілд. Том сказаў: — Збегай, Руці, пакліч нашых. Яны спяць пад вербамі. Сюды вядзі. А ты, Уінфілд, скажы Ўілсанам, што мы хутка едзем, няхай збіраюцца.

Дзеці мігам разбегліся. Том запытаўся ў маці:

— А як бабка, ма?

— Заснула. Здаецца, ёй лепш. І цяпер яшчэ спіць.

— То добра. Колькі ў нас свініны засталося?

— Малавата. Адна маленькая бочачка.

— Тады ў другую вады набяром. Ваду трэба ўзяць у дарогу.

З вербняку пачуліся гучныя крыкі Руці, якая склікала мужчын.

Маці падкінула сухога вярбовага голля ў вогнішча, і агонь з трэскам абхапіў рондаль. Сказала:

— Дай нам, божа, хутчэй адпачыць. Дай нам, госпадзі, знайсці сабе добры прыстанак!

Сонца хілілася да ламанай рысы абпаленых ім узгоркаў. Вада ў рондалі шалёна бурліла. Маці пайшла пад брызентавы навес, выйшла адтуль з поўным фартухом бульбы і ўсыпала яе ў вар.

— Дай, божа, хутчэй памыць бялізну. Ніколі мы яшчэ такія брудныя не хадзілі. Бульбу і то нямытую вару. А чаму — не разумею. Быццам сэрца з мяне вырвалі.

Мужчыны купкай выйшлі з кустоў. Вочы ў іх былі сонныя, твары расчырванелыя, азызлыя ад сну сярод дня. Бацька папытаўся:

— Што тут у вас?

— Трэба ехаць, — адказаў Том. — Палісмен прыходзіў, гоніць далей. Лепш хутчэй пераехаць пустыню. Выедзем чым раней і, можа, адолеем яе адразу. Нейкіх трыста міль засталося.

Бацька сказаў:

— Эх, думаў, адпачнём тут добра.

— Нельга, трэба ехаць, та, — сказаў Том. — Ной з намі не едзе. Пакіраваў уніз па рацэ.

— Не едзе? Што яму, чорту, у галаву ўзбрыло? — сказаў бацька і запнуўся. Потым паныла прамовіў: — Мая віна. Ной — гэта мая віна.

— Ды кінь ты, та.

— Няма чаго і гаварыць. Віна мая.

— Трэба збірацца, — сказаў Том.

Уілсан, падыходзячы, пачуў апошнія словы Тома.

— Мы ехаць не можам, — сказаў ён. — Сэйры зусім знемаглася. Ёй патрэбен спакой. Жывая яна з гэтай пустыні не выберацца.

Яго выслухалі моўчкі; потым Том сказаў:

— Палісмен гразіўся ўсіх нас у турму загнаць, калі мы да заўтра застанемся.

Уілсан пакруціў галавой. Вочы яго заслаліся пялёнкай трывогі, праз загар на твары праступіла бледнасць.

— Тады едзьце адны. Сэйры не можа. У турму дык у турму. Сэйры трэба адпачыць, набрацца сілы.