…І цуды, і страхі (зборнік)

…Сабасцян Спадоба, Апанас Перапеча, Стэфан Шчодра, Хама Драхба, Іван Жыжліч, Сак Вароніч, Аўдзей Кашчыч, Пятрук Калавойша, Юшка Літвін, Ян Бяленін, Рыгор Бліскаўка, Сьцяпан Хіха, Улас Дуйніч, Ян Курапат, Грышка Палубесак, Зафея Зелянуха, Янка Ліхі, Грышка Цудны, Каспар Непітушчы, Лаўрын Дзеравянка, Андрэй Жырлеязд Бровіца, Яцына Сьвіціч, Ждан Золата, Макар Лятуновіч, Багуфал Тур, Каледа Станелевіч, Ждан Заранка, Данііл Жрол, Ждан Валкатоп, Стас Дудка, Хведар Клюйвада, Радота Мянчук, Яска Скрыпка, Арцюх Краска, Даніла Драб, Нікан Ножыч, Марцін Магілка, Піліп Салітратнік, Ян Янчура, Ян Дуброва, Філя Палімонт, Іван Цыбуліч, Себасцян Нануся, Іванец

Трыножыч, Геліяш Жаба, Алена Свіцянка, Францішак Весялін Згадада, Яўфімія Вербічанка, Іван Жынь, Лук’ян Тананайка, Ананя Падводны, Яська Лунь, Жыгімонт Славенскі, Лаўрын Бабінка, Яцка Сапляк, Іван Ня, Якуб Бакірка, Кацярыніца Валынка, Сцяпанец Дудка, Ждан Мудра, Федар Мудрэня, Ян Дуброва, Дзяніс Абдула, Ян Лейда, Юшка Кошуць, Хама Слобаш, Марка Пушчэльнік, Супрун Анцута, Белахлеб Падгайскі, Лаврын Мерзлячонак, Базыль Жынка Ушанскі, Ян Дастбогавіч, Ян Зайчык, Якім Прытыка, Ян Кучкун Шчурынскі, Хацук Курага, Семіон Хмарны, Матфей Ведзьміч, Шымон Вярэнька, Ян Беляй, Ігнат Старэнькі, Якуб Воўк, Максім Чмель, Ціш Даламан, Ян Зімапад, а таксама жыдоўская палітра – Манас Сякерка, Іцка Калека, Абрам Нібожчык, Іцка Люлькін, Сруль Злот, Хаім-Іосіф Старыфурман, Хаім Дайбог, Герш Варшавіч, Элія Рымлянд, Лейб Ваданос, Янкель Плаціцэ, Фрумэ Воран, Лібэр Капялюшнік, Гестэра…

У імя ёсць гісторыя паходжання. Яно не ўзнікла з ніадкуль і рэдка калі губляецца, яно надзяляе чалавека адбіткам сваёй таямнічасці і ўбірае ў сябе рысы свайго носьбіта. Яно не маўклівае нават тады, калі бачыш яго толькі вачыма на аркушы. І калі з імем звязаная пэўная падзея, калі можна даведацца, што яно належала кавалю ці млынару, аптэкару ці майстру гадзіннікаў, стадольніку ці бакалаўру, тады магчыма аднавіць невялічкія фрагменты з жыцця насельнікаў актавых кнігаў памежжа ХVI–XVII стст.: мешчаніна Яна Байкоўскага, пакаранага на горла праз меч на пляцы перад ратушай у Менску; татаркі Жугры Маскоўкі, абвінавачанай суседам у чарадзействе; пісара менскае мытні Васіля Масленкі, які не пажадаў вярнуць мытны статут і пячатку на загад канцлера Льва Сапегі; шляхціца пачцівага Стэфана Дастаеўскага; двух вельмі ўбогіх падданых з фальварка Паддэксняны Халецкаўшчына з вельмі трапнымі прозвішчамі: Мікола Кароль ды Юрка Каралевіч; зямяніна Мікалая Ваўчка, што ўчыніў дэбош у канцылярыі менскага замка, калі бегаў з мячом па замкавых валах; высакароднай маладой князеўны Зафеі Слуцкай, што паўстала супроць шлюбнай змовы… І тады ізноў…

…Ганна, Багданіца, Еўга, Паўлая, Паланэя, Альжбеціца, Ульяніца, Варуша, Марта, Алена, Марына, Раіна, Алюха, Барбарыца, Дамінітра, Гасюта, Васюта, Арына, Агрэня, Варуша, Дося, Кандрута, Ядзвіга, Аршуля, Наталіца, Таміла, Калгота, Адося, Светохна, Тацяна, Яся, Някраса, Хрысцініца, Хведзя, Куліна, Прося, Ханя, Аніша, Планя, Кацюша, Сенька, Моня, Маланя, Хіма, Мася, Марухна, Наня, Малгарэта, Агапа, Маніха, Мар’я, Соня, Грыпа, Капа, Арына, Яніца, Галеся, Лукерыя, Уліта, Хадося, Адарця, Параска, Зіновія, Гоша, Матруна, Кася, Ждана, Нявера, Надзея, Домна, Луцыя, Пярсіда, Палагея, Альжута, Багдзюша, Зузанка, Нядзелка…

…Адам, Амбражэй, Якуб, Марцін, Ярута, Калюта, Грымал, Мордас, Амялюк, Волька, Баланда, Карп, Супрун, Мозыр, Богуш, Якуб, Трухан, Хвалей, Вальдзюк, Траян, Урбан, Лаўрын, Міхалюта, Хама, Сяргей, Валянтын, Васіль, Альбін, Фалей, Тамаш, Грын, Улас, Андрэйка, Зянон, Багдан, Фларыян, Стас, Філон, Енах, Яраш, Ясь, Ярута, Хілімон, Херубін, Ждан, Міхал, Валоцька, Геранім, Сямён, Пархвен, Грын, Бакул, Арэфа, Даніла, Малей, Лявон, Раман, Касцюк, Хведар, Церах, Ленарт, Харук, Фурсіян, Богуш, Міхно, Мелех, Шчасны, Севярын… – месцічы, землякі, суродзічы.

Скупы тэкст юрыдычнай судовай мовы тым не менш дазваляе пачуць яе жывое гучанне, калі ў дакуменце занатаваныя гутарковыя фрагменты з ужываннем звычайных зваротаў розных людзей адно да аднаго, што прамаўляліся штодня звыкла і будзённа: иж дей ты, Иване Заславче; пане тивуне; тебе, пане Войтеше; Ахметю Асановичу; ты, возный, злое матки сыне; а ты дей, посланче, больш того передо мною не стой.