Яны не пройдуць!

Яна кінулася ў вуліцу і Каленік не паспеў запытаць, як-жа яна збярэ народ. Ён зайшоў на хвіліну ў хату, каб папярэдзіць на ўсякі выпадак маці, ускінуў на плечы гімнасцёрку, якую быў зняў ужо, сунуў у кішэню рэвальвер і падаўся на гарод. Там ён стаў каля тоўстага ствала дуба, які рос за градамі, і прыслухаўся. Але нічога не пачуў. Над галавой шамацела рэдкае лісце, непаспеўшае апасці. І больш нічога. А да ўсяго было вельмі цёмна. Высока ў небе, прабіваючыся праз хмары, паблісквалі зоры. Святло ад зор ніцямі працінала цемру, не маючы сіл разрэдзіць яе. Цемра ўсё гусцей нагортвалася вакол. Цішыня. Гэта перашкаджала нават сыйсці з месца. 3 цемры дзе-нідзе мігалі агні хат. Каля хат блукала ў цемры і ў цішыні трывога. Але чаго-ж яму стаяць тут пад дрэвам? Каленік адышоўся ад дуба крокаў на дзесяць, калі прагучэў першы ўдар звана ў царкве. Прагучэў і змоўк, захлынуўшыся вільготнай восенскай цемрай. Каленік замёр на месцы. Хутка ўдар паўтарыўся, а за ім другі і трэці, і яшчэ чарадой. Удары рабіліся больш частымі. Яны як-бы клаліся адзін на другі, і звон рос, поўнячы ўсё сабою, ападаючы на цёмныя санлівыя хаты цэлай навалай трывогі, зрываючы людзей з пасцелі, выганяючы на двор. Каленік дагадаўся, што звоніць Кавалевіч Гамна. Ён уявіў яе ў цемры каля царквы. 3 галавы ў яе на шыю з'ехала хустка, па плячах раскідаліся сівыя валасы, а яна нястомна б‘е раз за разам, адцягваючы вяроўкай цяжкае, у некалькі пудоў, сэрца самага вялікага звону. Звон ускрыквае пад ударамі і гудзе, захлынаючыся ў сваім крыку. Здавалася, дрыжыць усё паветра над сялом, разгойданае звонам, а ўдары не сціхалі, рабіліся яшчэ больш частымі. Звон не ўскрыкваў ужо, чуліся цяжкія глухія стогны. У гэты момант Каленік пачуў галасы і тупат ног і кінуўся ў вуліцу.

Людзі беглі моўчкі. У кожнага з іх было што-небудзь у руцэ: у адных тапары, у другіх вілкі. Яны беглі да воласці. Там непадалёк жыў Сімкавец.

На дварэ ў Сімкаўца было ціха, але нехта стаяў каля хлява з ліхтаром. Калі мужчыны падыйшлі бліжэй, яны пазналі Кавалевіч Ганну. Ад царквы, адзваніўшы трывогу, яна кінулася сюды. Побач з ёю стаяла яшчэ адна жанчына. Кавалевіч падняла ўгору ліхтар да твару другой і сказала:

— Глядзіце, што яны нарабілі.

Усе ўбачылі каля сцяны жонку Сімкаўца. Твар яе быў у крыві. Калі святло ліхтара ўпала на твар ёй, яна сцерла кроў рукою.

3 Сімкаўцовага двара пайшлі далей і хутка ўбачылі ўланаў на адным з двароў. Каленік сказаў тады:

— Трэба абкружыць іх і раззброіць. Але не біць. Ніводнага не ўдарыць, хіба толькі баронячыся.

Пачуўшы гоман, уланы насцеражыліся і падаліся з двара. Але ходу ў вуліцу не было, сяляне сцяной стаялі перад дваром з вілкамі і тапарамі. У гэты час узышоў толькі што месяц і ледзь-ледзь разрэдзіў цемру. Сяляне ўбачылі перад сабою чалавек дванаццаць уланаў. Яны стаялі, трымаючы ў руках вінтоўкі. Наперадзе стаяў паручык Нацэвіч.

— Хто-ж, злодзеі, пан,— запытаў у яго Каленік,— мы ці паны?

Паручык крыкнуў маўчаць, падаўся было наперад, але зараз-жа адступіўся і выняў з кабуры рэвальвер.

— Ні на адзін крок наперад, я буду страляць,— крыкнуў ён.

— Паспрабуй, стрэльні, тады і касцей не збярэш,— адказалі яму з натоўпу.

Паручык крычаў, узмахваючы рэвальверам, не асмельваючыся падацца наперад.

— Марш, марш па хатах! — крычаў ён, але сяляне не адыходзілі, а ішлі ў двор ужо, і напалоханыя тапарамі і вілкамі ўланы адыходзілі ў глыб двара.