Імя грушы

У адной з кватэраў на Старажоўцы Новы год святкавала грамада прагрэсіўнае беларускае моладзі. Хлопцы і дзяўчаты пад немудрагелістую заедзь пілі крэпкую самагонку, слухалі спадзеўны Лондан і ненавідную Маскву, шэптам пяялі народныя і нацыянальныя песні, гутарылі пра паваенную будучыню мілае Бацькаўшчыны. Нехта з хлапцоў прыцёг даўных віленскіх паштовак “Беларускі флірт”. Знаны ў сябрыне лютніста Анатоль Лагуцёнак пачынаў гэты флірт выабражаць, чапляючыся да прытомных дзяўчат. Было смешна. Смяяліся, што праўда, не ўсе. На вечарынцы знайшлося месца гмураватаму Міхасю Лапіцкаму, каторы такіх публічных жартачкаў не дужа паважаў. На пачатку вайны ён дзейнічаў у складзе групы, што высадзілася каля сталіцы Савецкае Беларусі для таго, каб чыніць перашкоды адступаючым чырвоным войскам. Потым доўгім часам хлопец мусіў перабываць у Гомелі, які немцы ледзьве не далучылі да сваёй “Украіны”. Відавочна, Міхась бы там і застаўся, каб не тупое хваравітае пачуццё адарванасці ад усякага беларускага жыцця. Акром жа таго сэрца мкнулася міжволі туды, дзе жыла тая, якую ён, здавалася, кахаў. “Закаханы беларускі ваяка”, – іранічна хмыліўся хлапец сам сабе, бо працягваў службу ў 13-м дапаможным батальёне. Каханая ж, як гэта ўчастых бывае, ладна адмянілася ад пары іхняга апошняга пабачання за філіжанкаю сапраўднае бразільскае кавы і ісцінна арыйскім шакаладам. Тое ўжо была не ранейшая Ганулька і не товарищ Анна, а вельмі сур’ёзная фройляйн – Наnnа Smetantschuk. Добра ўмеючы па-нямецку, дзяўчына сталася тлумачкай пры адным з палкоўнікаў у Менску. Herr Oberst, папсаваны мазгамі на вайне ды ежы, глядзеў на Ганну выключна як на тлумачку з барбарскае славяншчыны на крывічэслівую нямецкую мову, не робячы ніякіх паслізненняў на ейную жаноцкасць. Міхась тое ведаў, але ласкавасць каханай пры сустрэчы падавалася яму надта ўдаванай, а ў словах ейных чулася паняверка. Яна адно здагадвалася, што жаўнерык мо’ і сапраўды аб ёй трошкі няроўненька дыхае. Ці не трошкі. Фройляйн не цешыла вонкава каменная натура сп. Лапіцкага, ягоная станаўкая маўклівасць ды задуменнасць. Гэта агулам яе бянтэжыла, бо яна ўважала Міхася за нядрэннага літаратара, з немалою насалодаю чытаючы яго допісы і вершы на бачынах нешматлікіх беларускіх выданняў.

Даўней, чым Міхася, фройляйн Сметанчук ведала сп. Лагуцёнка, які да прыходу немцаў быў сур’ёзным маладым чалавекам. Удзень ён вывучаў Маркса, Энгельса, Сталіна. А ўначы чытаў забароненых бальшавікамі дзеячоў і паэтаў. Апошняе ён рабіў так удала, як ніхто, бадай, у даваенным Менску, бо не адзін ягоны раўналетак трапіўся на гэтым. Як прыйшлі немцы, Анатоль закінуў і камуністычных класікаў, і беларускіх нацдэмаў. Змайстраваў сабе лютню ды ў вольную ад настаўнічання часіну граў сям-там для собскага задаволення ды ўцехі публікі. Анатоль быў неймаверна таварыскім, грамадзейскім хлапцом, як сказаў аднойчы пра яго др. Янка Станкевіч. З яго проста выпірала энергія, якая здавалася бясконцаю, аж пакуль не адбываўся катастрафічны спад настрою, калі прыпаміналася вакольная рэчаіснасць, у якой панавала вайна. Дык жа за лепшае ў такіх варунках ён лічыў смех і “здаровы цынізм”. Толькі ж Ганне з таго было ні холадна ні цёпла, і яна са сталым поспехам стрымлівала ўсе аблогі, якія ўчыняў Лагуцёнак, імкнучыся авалодаць ёю. Ангельскае слова “сэкс” тады не тоўпілася ў шэрагу папулярных між беларускага народу. Гаварылі часцей пра любоў, робячы тое з пэўнаю інтанацыяй, насычанай прыцемненаю неадназначнасцю. “Знаеш, meine Liebe, любоў – гэта яшчэ не ўсё, што патрэбна для нармальнае паненкі, пагатоў у цяперашніх умовах, пагатоў ад жанатага мужчыны,» – казала не аднойчы тлумачка музыку. Але, як Анатоль ні выпытваў, ніколі не ўдакладняла, што ж тады паненцы сапраўды трэба. Падобных дыялогаў не бывала між Ганнаю і Міхасём. Жаўнеру было прасцей пакласці свае думкі на паперу, чым наўпрост зліяці сябе ды свае ўхаваныя пачуцці. То ж і гаманілі яны збольшага на тэмы літаратурныя, куды патроху-патроху дамешваліся нелітаратурныя позіркі і намінкі на іншы бок медаля.