Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Այսօր շատ ցուրտ է,— ասաց եֆրեյտորը։— Կարծում եմ, վատ չէր լինի մի-մի գավաթ խմեինք։ Այնտեղ ոչ ոքի չասեք, թե ձեզ Պիսեկ եմ տանում։ Դա պետական գաղտնիք է։

Եֆրեյտորի աչքերի առաջ հառնեց կենտրոնից ստացված հրահանգը կասկածելի անձանց և յուրաքանչյուր ժանդարմական բաժանմունքի պարտավորությունների մասին, ըստ որի անհրաժեշտ է «կասկածելի անձանց մեկուսացնել տեղական բնակչությունից և խստորեն հետևել, որ այդպիսիներին հաջորդ ինստանցիա ուղարկելը շրջանի ազգաբնակչության մեջ ավելորդ խոսակցությունների ու ասեկոսեների տեղիք չտա»։

— Չլինի թե ձեր բերանից խոսք թռցնեք, թե ինչ պտուղ եք,— ասաց եֆրեյտորը։— Ոչ ոքի գործը չէ, թե դուք ինչ եք արել։ Խուճապի առիթ չտաք։ Պատերազմի ժամանակ խուճապը շատ վատ բան է։ Բավական է մեկը բերանից մի բան թռցնի, իսկույն կտարածվի ամբողջ շրջանում։ Հասկացա՞ք։

— Ես խուճապ չեմ առաջացնի,— ասաց Շվեյկը և հիրավի իրեն պահեց ըստ իր այդ հայտարարության։

Երբ իջևանատերը փորձեց նրա հետ խոսել, Շվեյկը հազիվ լսելի ձայնով ասաց.

— Այ, եղբայրս ասում է, թե մի ժամից կհասնենք Պիսեկ։

— Ուրեմն, ձեր եղբայրն արձակուրդի մե՞ջ է,— հարցրեց հետաքրքրասեր պանդոկապետը եֆրեյտորին։

Վերջինս բոլորովին չշփոթվելով՝ պատասխանեց.

— Այսօր նրա արձակուրդը վերջանում է։

Երբ պանդոկապետը մի կողմ քաշվեց, եֆրեյտորը Շվեյկին աչքով արեց ու ասաց.

— Գլուխը լավ եղեցինք։ Գլխավորը խուճապ չառաջացնելն է։ Պատերազմական ժամանակ է։

Իջևանատուն մտնելուց առաջ եֆրեյտորն ասել էր, թե մի գավաթ խմելը վատ չէր լինի, սակայն այն ժամանակ նա չափից ավելի լավատես էր եղել, քանզի չէր նախատեսել, թե այդ գավաթների թիվը որքանի պիտի հասներ։ Տասներկուերորդ գավաթը պարպելուց հետո նա բարձրաձայն և վճռականորեն հայտարարեց, թե շրջանային ժանդարմական բաժանմունքի պետը մինչև ժամը երեքը ճաշում է և միտք չունի դրանից առաջ տեղ հասնել, մանավանդ որ դրսում բուք է։ Եթե Պիսեկ հասնեն երեկոյան ժամը չորսին, ապա մինչև վեցն ինչքան ասես ժամանակ կմնա։ Եղանակից երևում է, որ ստիպված են լինելու մթնով գնալ։ Հիմա շուտ կամ ուշ գնալու միջև ոչ մի տարբերություն չկա, Պիսեկը տեղից չի փախչի։

— Մենք պետք է ուրախ լինենք, որ նստած ենք տաք տեղում,— եզրափակեց նա։— Այս եղանակին ավելի վատ է գտնվել այնտեղ, խրամատներում, քան մեզ պես նստել այստեղ, վառարանի մոտ։

Կաֆելապատ մեծ վառարանը ջերմություն էր բուրում, և եֆբեյտորը հավաստեց, թե անհրաժեշտ է զանազան քաղցր ու թունդ թրմօղիներով արտաքին ջերմությունը լրացնել ներքին ջերմությամբ, ինչպես ասում են Գալիցիայում։ Իջևանատերն ուներ ութ տեսակ թրմօղի, և նա նրանց հետ միասին սկսեց փարատել իջևանատան ձանձրույթը, իր տնակի շուրջը մոլեգնող բուքի աղմուկի տակ հերթականորեն ու անշտապ անուշ անելով թրմօղիների բոլոր տեսակները։

Եֆրեյտորը բարձրաձայն գոռում էր իջևանատիրոջը, որ իրենից հետ չմնա, և մի գլուխ խմում էր, շարունակելով նրան մեղադրել, թե քիչ է խմում։ Բայց դա բացարձակ զրպարտություն էր, քանի որ իջևանատերն արդեն հազիվ էր կարողանում ոտքի վրա մնալ, շարունակ պահանջում էր, որ «ինն» խաղան, և նույնիսկ ասաց, թե անցյալ գիշեր արևելքից թնդանոթաձգության ձայն է լսել։ Եֆրեյտորն ի պատասխան զկռտաց.

— Ա-այդ մե՜կը թող։ Առանց խուճապի։ Այդ մասին մենք հրահանգ ունենք,— և սկսեց բացատրել, որ հրահանգ նշանակում է վերջին կարգադրությունների հավաքածու։

Այդ միջոցին նա բերնից խոսք թռցրեց մի քանի գաղտնի շրջաբերականների մասին։ Իջևանատերն այլևս ոչինչ չէր հասկանում։ Միակ բանը, որ նա կարողացավ կմկմալով ասել, այն էր, թե շրջաբերականներով հնարավոր չէ պատերազմ շահել։

Արդեն օրը մթնել էր, երբ եֆրեյտորը որոշեց Շվեյկի հետ ճանապարհ ընկնել դեպի Պիսեկ։ Քուրքի մեջ երկու քայլի վրա ոչինչ չէր նշմարվում։ Եֆրեյտորն անդադրում կրկնում էր․

— Հո՛ւպ տուր ուղիղ մինչև Պիսեկ։

Այդ բանը երրորդ անգամ ասելիս նրա ձայնը լսվեց ոչ թե խճուղուց, այլ ներքևում գտնվող ինչ-որ տեղից, ուր նա գլորվել էր ձյան վրայով։ Հրացանին հենվելով նա մի կերպ դուրս եկավ ճանապարհի վրա։ Շվեյկը լսեց նրա խուլ ծիծաղը․ «Կարծես սահադաշտ լինի»։ Մի րոպե անց նրա ձայնը նորից լսվեց․ նա դարձյալ գլորվեց դարալանջն ի վար, այնպես գոռալով, որ խլացրեց քամու սուլոցը.

— Ընկնում եմ, խուճա՛պ։

Եֆրեյտորն այդ պահին նման էր աշխատասեր մրջյունի, որը որևէ տեղից ցած գլորվելով՝ նորից համառորեն դեպի վեր է մագլցում։ Հինգ անգամ կրկնելով այդ վարժությունը և, վերջապես, հասնելով Շվեյկին, նա վհատված ասաց․

— Ես հիմա կարող էի ձեզ հեշտությամբ կորցնել։

— Բարեհաճեցեք չանհանգստանալ, պարոն եֆրեյտոր,— ասաց Շվեյկը։— Ամենից լավն այն կլինի, որ մենք մեկ-մեկու կապվենք, այն ժամանակ իրար չենք կորցնի։ Ձեռնաշղթան ձեզ մո՞տ է։

— Ամեն մի ժանդարմ պարտավոր է մոտը ձեռնաշղթա ունենալ,— ծանրակշիռ կերպով ասաց եֆրեյտորր,— սայթաքելով Շվեյկի կողքին։— Դա մեր հացն է հանապազօրյա։

— Դե որ այդպես է, եկեք իրար լծվենք,— առաջարկեց Շվեյկը,— փորձը փորձանք չէ։

Եֆրեյտորը մի ճարպիկ շարժումով ձեռնաշղթայի մի օղակն ամրացրեց Շվեյկի, իսկ մյուսը՝ իր ձեռքին։ հիմա նրանք, երկուսով իրար էին միացել, ինչպես Սիամի երկվորյակները։ Երկուսն էլ սայթաքում էին, և եֆրեյտորն իր հետևից Շվեյկին քաշ էր տալիս քարակույտերի միջով, իսկ ընկնելիս նրան ձգում-տանում էր իր հետևից։ Այդ միջոցին ձեռնաշղթայի օղակները խրվում էին նրանց ձեռքերի մեջ։ Վերջապես եֆրեյտորն ասաց, թե այդպես շարունակել չի կարելի և հարկավոր է անջատվել։ Իրեն ու Շվեյկին ձեռնաշղթայից ազատելու երկար ու ապարդյուն ջանքերից հետո եֆրեյտորը հառաչելով ասաց.

— Մենք իրար կապված ենք հավիտյանս հավիտենից։

— Ամե՛ն,— ավելացրեց Շվեյկը, և շարունակեցին դժվարին ճանապարհը։