Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Ռոտմիստրը հաստատ համոզված էր, որ կանգնած է պետական շահերի պաշտպանության դիրքերում, որ ինքն ինչ-որ բան է փրկում և որ, իրեն ենթակա բաժանմունքների բոլոր ժանդարմները ծույլեր, եսասերներ, խարդախներ ու խաբեբաներ են, որոնք ոչնչով չեն հետաքրքրվում, բացի օղուց, գարեջրից և գինուց, և, հարբեցողությամբ զբաղվելու բավականաչափ միջոցներ չունենալով, կաշառք են վերցնում, կամաց-կամաց, բայց հիմնովին սասանելով Ավստրիան։

Միակ մարդը, որին նա վստահում էր, իր ժանդարմական շրջանային վարչության վախմիստրն էր, սակայն սա էլ պանդոկում շարունակ այսօրինակ բաներ էր ասում. «Այսօր էլ մի օյին խաղացի մեր ծեր ապուշի գլխին»։

Ռոտմիստրն ուսումնասիրում էր Շվեյկի մասին Պուտիմի ժանդարմական վախմիստրի ուղարկած զեկուցագիրը, իսկ նրա ասաջ կանգնած էր իր վախմիստր Մատեյկան և մտքում, գրողի ծոցն էր ուղարկում ռոտմիստրին ու նրա բոլոր զեկուցագրերը, քանի որ ներքևում, գարեջրատանը, իրեն սպասում էր «շնապսի» մի պարտիա։

— Օրերս ես ձեզ ասացի, Մատեյկա,— ասաց ռոտմիստրը,— որ մեծագույն ապուշը, որին տեսել եմ կյանքումս, Պրոտիվինի վախմիստրն է։ Բայց, դատելով այս զեկուցագրից, Պուտիմի վախմիստրն արդեն վաղուց նրան գերազանցել է։ Այն զինվորը, որին բերեց այդ շուն շանորդի հարբեցող եֆրեյտորը,— հիշո՞ւմ եք, նրանք շների պես կցված էին,— բնավ էլ լրտես չէ։ Դա ամենայն կասկածից դուրս է։ Նա ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ սովորական դասալիք։ Վախմիստրն իր զեկուցագրի մեջ ամեն տեսակ ցնդաբանություններ է դուրս տալիս։ Երեխան էլ կհասկանա, որ սրիկան Պապի պրելատի պես հարբած է եղել։ Անմիջապես այստեղ բերեք այդ զինվորին,— հրամայեց նա, աչքի անցկացնելով Պուտիմից ուղարկված զեկուցագիրը։— Կյանքումս այսպիսի իդիոտական բառակույտ չեմ տեսել։ Դեռ ավելին, նա այդ կասկածելի տիպին ուղարկում է այստեղ այնպիսի մի էշի ուղեկցորդությամբ, ինչպիսին է իր եֆրեյտորը։ Այդ մարդիկ ինձ լավ չեն ճանաչում։ Մինչև որ իմ առաջ վախից շալվարները մի երեք անգամ չլցնեն, չեն համոզվի, որ ինձ հետ հանաք անել չի կարելի։

Եվ ռոտմիստրն սկսեց բարբառել, թե ժանդարմները հրամանների վրա ուշադրություն չեն դարձնում և զեկուցագրերը կազմելու ձևից երևում է, որ ամեն մի վախմիստր ամեն բան կատակի է տալիս ու աշխատում միայն գործը խճճել։

Երբ վերևից վախմիստրների ուշադրությունը հրավիրում են այն բանի վրա, թե իրենց շրջանում բացառված չէ հետախույզների հայտնվելը, ժանդարմական վախմիստրներն սկսում են բազմաթիվ այդպիսի հետախույզներ հնարել, իսկ եթե պատերազմը երկարի, ապա բոլոր ժանդարմական բաժանմունքները գժանոցների կվերածվեն։

Թող գրասենյակը հեռագրի Պուտիմ, որ վաղը վախմիստրը գա Պիսեկ։ Նա, ռոտմիստրը, նրա գլխից կհանի այդ «մեծ նշանակություն ունեցող դեպքը», որի մասին գրում է իր զեկուցագրի մեջ.

— Ո՞ր գնդից եք փախել,— դիմավորեց Շվեյկին ռոտմիստրը։

— Ոչ մի գնդից։

Ռոտմիստրը նայեց Շվեյկին ու նրա դեմքին տեսավ մի կատարյալ անհոգություն։

— Որտեղի՞ց եք ձեռք բերել համազգեստը,— հարցրեց ռոտմիստրը։

— Յուրաքանչյուր զինվորի, երբ նա մտնում է զինվորական ծառայության մեջ, համազգեստ են տալիս,— քնքշաբար ժպտալով պատասխանեց Շվեյկը։— Ես ծառայում եմ Իննսունմեկերորդ գնդում և ոչ միայն չեմ փախել իմ գնդից, այլ ընդհակառակը:

Այդ «ընդհակառակը» նա արտաբերեց այնպիսի մի շեշտով, որ ռոտմիստրը, դեմքին հեգնական կարեկցանքի արտահայտություն տալով, հարցրեց.

— Ինչպե՞ս թե «ընդհակառակը»։

― Շատ պարզ,— բացատրեց Շվեյկը։— Ես գնում եմ իմ գունդը, որոնում եմ այդ գունդը և գիմում դեպի այդ գունդը, այլ ոչ թե փախչում նրանից։ Ես միայն այն մասին եմ մտածում, թե ինչպես ավելի շուտ ընկնեմ իմ գունդը։ Ես չափազանց ջղայնացած եմ, որ, ինչպես նկատում եմ, հեռանում եմ Չեխական Բուդեյովիցիից։ Երևակայեցեք, ամբողջ գունդն ինձ է սպասում։ Պուտիմի վախմիստրը քարտեզի վրա ցույց տվեց, որ Բուդեյովիցին գտնվում է հարավում, իսկ հարավի փոխարեն ինձ ուղարկեց հյուսիս։

Ռոտմիստրը միայն ձեռքը թափահարեց, կարծես ցանկանալով ասել․ «Նա ավելի թունդ օյիններ է սարքում, քան մարդկանց հյուսիս ուղարկելը»։

— Ուրեմն, չե՞ք կարողանում գտնել ձեր գունդը,— ասաց նա,— փնտրում էի՞ք ձեր գունդը։

Շվեյկը նրան բացատրեց ամբողջ իրադրությունը։ Տվեց Թաբորի և այն բոլոր վայրերի անունները, որոնց միջով դիմել էր դեպի Բուդեյովիցի, այն է՝ Միլևսկո—Կվետով—Վրաժ—Մալչին—Զիմովա—Սեդլեց―Գորաժդյովիցի—Ռադոմիշլ—Պուտիմ―Շտեկնո—Ստրակոնիցի—Վոլին—Դուբ—Վոդնյանի—Պրոտիվին և դարձյալ Պուտիմ։

Նա մեծ ոգևորությամբ նկարագրեց իր պայքարը ճակատագրի դեմ, ռոտմիստրին պատմեց, թե ինչպես ամեն կերպ ջանում էր հաղթահարել Բուդեյովիցիի Իննսունմեկերորդ գնդի ճանապարհին ընկած բոլոր արգելքներն ու անջրպետները և թե ինչպես իր բոլոր ջանքերն ապարդյուն էին լինում։

Շվեյկը ոգևորված խոսում էր, իսկ ռոտմիստրը թղթի վրա մատիտով մեքենայաբար գծում էր այն կախարդական շրջանը, որի միջից քաջարի զինվոր Շվեյկը չէր կարողացել դուրս պրծնել իր գունդը փնտրելիս։

— Ի՛նչ խոսք, հերկուլեսյան աշխատանք է,— ասաց, վերջապես, ռոտմիստրը, բավականությամբ լսելով Շվեյկի այն խոստովանությունը, թե ինքը վշտացած է, որ այդքան ուշանում և չի կարողանում ժամանակին հասնել իր գոլնդը։— Անկասկած զարմանալի տեսարան է եղել, երբ դուք պտտվել եք Պուտիմի շուրջը։