Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Քո գո՜ւնդն էիր փնտրում,— ասաց հոժարականը։— Լավ զբոսապտույտ է։ Թաբոր—Միլևսկո—Կվետով—Վրաժ—Մալչին—Չիժովա—Սեդլեց—Գորաժդյովիցի—Վոլին—Դուբ—Վոդնյանի—Պրոտիվին—Պուտիմ—Պիսեկ—Բուդեյովիցի… Տատասկո՜տ ճանապարհ։ Եվ վաղը պետք է զեկույցի ներկայանաք գնդապետին։ Ո՜հ, սիրելի եղբայր, մենք կհանդիպենք պատժավայրում։ Վաղը մեր գնդապետ Շրեդերը նորից մեծ բավականություն կվայելի։ Չեք կարող պատկերացնել, թե գնդում տեղի ունեցող դեպքերն ինչպես են ներգործում նրա վրա։ Տիրոջը կորցրած շան պես, սատկած զամբիկի պես լեզուն դուրս գցած, սկսում է բակով մեկ վազվզել։ Իսկ նրա ճառե՜րը, նախազգուշացումները, որոնց ժամանակ փսլնքոտ ուղտի պես աջ ու ձախ թքոտում է։ Խոսում է անվերջ, և մարդու թվում է, թե նրա բղավոցից Մարինյան զորանոցների պատերը փուլ կգան։ Ես հո նրան լավ եմ ճանաչում, մոտը զեկույցի եմ գնացել։ Նորակոչին ներկայացել էի երկարաճիտ սապոգներով ու ցիլինդրով և, որովհետև դերձակը չէր հասցրել կարել զինվորական համազգեստ, վարժադաշտ մտա այդ կերպարանքով։ Կանգնեցի ձախ թևում և սկսեցի քայլել բոլորի հետ միասին։ Գնդապետ Շրեդերը ձին քշելով մոտեցավ ինձ, քիչ էր մնում գետին գլորեր։ «Was machen Sie hier, Sie zivilist?!»^[36] ― այնպես գոռաց ինձ վրա, որ երևի ձայնը Շումավայում լսեցին։ Ես ամենայն քաղաքավարությամբ նրան պատասխանեցի, թե հոժարական եմ և եկել եմ պարապմունքի։ Մի նրան տեսնեիք այդ ժամանակ։ Ամբողջ կես ժամ ճառելուց հետո միայն նկատեց, որ իրեն պատիվ եմ տալիս գլխիս ցիլինդր դրած։ Եվ ծղրտաց, որ վաղը ներկայանամ իրեն՝ գնդային զեկույցի, և կատաղածի պես սլացավ աստված գիտե ուր, իսկ հետո վարգով նորից դեպի ետ սուրաց, նորից սկսեց բղավել, դիվոտել ու կուրծք ծեծել։ Հրամայեց ինձ վարժադաշտից անհապաղ հեռացնել ու հաուպտվախտ նստեցնել։ Գնդային զեկույցի ժամանակ ինձ տասնչորս օրվա արձակուրդից զրկեց, հրամայեց ցայխհաուզից բերած ինչ-որ աներևակայելի լաթեր հագցնել ու սպառնաց, թե ուսաթելերս կպոկի։ «Հոժարականները մի տեսակ վսեմ էակներ են, փառքի, զինվորական պատվի սաղմեր, հերոսներ,— գոռում էր այդ տուտուց գնդապետը։— Հոժարական Վոլտատը, որ քննությունը տալուց հետո կապրալի աստիճան ստացավ, իր հոժար կամքով ռազմաճակատ գնաց և տասնհինգ մարդու գերի վերցրեց։ Նրանց բերելու պահին մի նռնակ նրան կտոր-կտոր արեց։ Եվ ի՞նչ։ Հինգ րոպե հետո ստացվեց Վոլտատին կրտսեր սպայի աստիճանի շնորհելու հրամանը։ Երանի ձեզ էլ սպասեր այդպիսի փայլուն ապագա, աստիճանի բարձրացում ու պարգևներ։ Ձեր անունը կգրվեր մեր գնդի ոսկետառ գրքի մեջ»։— Հոժարականը զայրացած թքեց։— Ահա թե, եղբայր, ինչպիսի էշեր են ծնվում լուսնի տակ։ Թքել եմ նրանց ուսաթելերի և բոլոր արտոնությունների վրա, որոնց պատճառով, օրինակ, ինձ պետք է ասեն. «Դուք, հոժարական, էշ եք»։ Ուշադրություն դարձրեք, թե որքան գեղեցիկ է հնչում, երբ ասում են․ «Դուք էշ եք», փոխանակ կոպտաբար ասելու․ «Դու էշ ես», իսկ մահիցս հետո կուրծքս կզարդարեն signum laudis-ով կամ արծաթե մեծ մեդալով։ Նրանք, նորին կայսերական ու թագավորական մեծության այդ աստղակիր կամ անաստղակիր դիամատակարարները։ Ամեն եզ ավելի երջանիկ է, քան ես և դուք։ Նրան սպանդանոցում սպանում են միանգամից և դաշտային վարժության կամ հրաձգարան քաշ չեն տալիս։— Թանձրամարմին հոժարականը թավալվեց մի ուրիշ ներքնակի վրա ու շարունակեց.— Իհարկե, մի օր այդ բոլորը կտրաքի։ Դա հավիտյան շարունակվել չի կարող։ Փորձեցեք խոճկորին փառքով ուռցնել — անպայման կտրաքի։ Եթե երբևէ ռազմաճակատ գնամ, ապա մեր ապրանքավագոնի վրա պիտի գրեմ.

Մեր թշնամու հողի համար երեք տոննա պարարտանյութ,

Քառասուն մարդ կամ ձիեր՝ ութ։

Դուռը բացվեց, և երևաց պրոֆոսը, որ նրանց երկուսի համար բերել էր մեկ քառորդ հացաբաժին և թարմ ջուր։

Նույնիսկ նեղություն չքաշելով բարձրանալ ծղոտե ներքնակի վրայից, հոժարականը պրոֆոսին ողջունեց հետևյալ խոսքերով.

— Ինչպիսի վսեմ արարք, ինչպիսի մեծահոգություն քո կողմից, որ այցելել ես կաթնավորներին, ո՜վ Իննսունմեկերորդ գնդի սուրբ Ագնեսա։ Բարի գալուստ, հրեշտակդ առաքինության, որիդ սիրտը լի է կարեկցանքով։ Դու ծանրաբեռնված ես զամբյուղներով, որ լի են խորտիկներով ու խմիչքներով, որոնք մեզ պետք է սփոփեն մեր դժբախտության մեջ։ Երբեք չենք մոռանա քո մեծահոգությոլնը, ո՜վ մեր խավար զնդանը թափանցած արևի ճառագայթ։

— Երբ գնդապետին զեկույցի ներկայանաք, կատակ անելու ձեր հավեսը կփախչի,— մրթմրթաց պրոֆոսը։

— Տես մազերդ ինչպես ցցեցիր, գերմանամուկ,— նարի վրայից պատասխանեց հոժարականը։— Ավելի լավ կլինի ասես, թե ինչ կանեիր, եթե ստիպված լինեիր քսան հոժարական բանտարկել։ Այդպիսի հիմար հայացքով մի նայիր ինձ, ո՜վ Մարիանյան զորանոցների բանալեպան։ Դու քսանին կբանտարկեի՜ր, իսկ հետո տասին բաց կթողնեիր, սկյուռի մեկը։ Եթե ես զինվորական մինիստր լինեի, քեզ ցույց կտայի, թե ինչ ասել է զինվորական ծառայություն։ Հայտնի՞ է քեզ, արդյոք, որ անկման անկյունը հավասար է անդրադարձման անկյանը։ Ես քեզնից մի բան եմ խնդրում. տուր ինձ հենման կետ, և ես կբարձրացնեմ ամբողջ երկրագունդը, քեզ էլ հետը, ո՜վ դու ֆանֆարոն։

Պրոֆոսն աչքերը չռեց, բարկությունից սկսեց դողդողալ և դուրս եկավ դուռը հետևից շրխկացնելով։

— Պրոֆոսներ փախցնելու փոխադարձ օգնության միություն,― ասաց հոժարականը, հացը հավասար կես անելով։— Ըստ կարգապահական կանոնադրության տասնվեցերորդ պարագրաֆի, մինչև վճռի արձակումը ձերբակալվածները պետք է զինվորի օրապահիկ ստանան, բայց, ինչպես երևում է, այստեղ իշխում է պրերների օրենքը, ըստ որի իրավունքը նրանն է, ով կկարողանա առաջինը լափել ձերբակալվածների օրապահիկները։

Երկուսն էլ նստել էին նարերի վրա և կրծում էին զինվորաբաժին հացը։