Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Իսկ դուք քարտեզը նայեցեք,— ընդհատեց նրան հոժարականը։— Իսկապես գոյություն ունի մեր ամենաողորմած միապետ կայսր Ֆրանց Յոսիֆի Երկիր։ Ըստ վիճակագրության տվյալների, այնտեղ միայն սառույց կա, որն և այնտեղից արտահանվում է Պրագայի սառցարաններին պատկանող սառցահատներով։ Մեր սառցարդյունաբերությունը արտասահմանում էլ բարձր գնահատականի ու հարգանքի է արժանացել, քանի որ շատ շահութաբեր, թեպետ և վտանգավոր ձեռնարկում է։ Ֆրանց Յոսիֆի Երկրից սառույց արտահանելու գործում ամենավտանգավոր բանը սառույցը բևեռային շրջանից դուրս բերելն է։ Պատկերացնում եք, չէ՞։

Պահակախմբի զինվորն ինչ-որ անորոշ բան փնթփնթաց։ Պահակախմբի պետ կապրալը մոտ եկավ ու սկսեց լսել հոժարականի բացատրությունները։ Վերջինս խորիմաստ ձևով շարունակեց.

— Ավստրիայի այդ միակ գաղութը կարող է ամբողջ Եվրոպային սառույց մատակարարել և տնտեսական խոշոր գործոն է։ Իհարկե, գաղութացման գործը դանդաղ է առաջ գնում, քանի որ գաղութաբնակների մի մասն առհասարակ չի ուզում այնտեղ գնալ, մի մասն էլ ցրտամահ է լինում։ Այնուամենայնիվ հույս կա, որ կլիմայական պայմանները բարելավելու շնորհիվ, որով շատ շահագրգռված են առևտրի և արտաքին գործոց մինիստրությունները, լայնատարած սառցադաշտերը կօգտագործվեն ինչպես հարկն է։ Մի քանի հոթելներ սարքելով կարելի է տուրիստների բազմություններ քաշել ու տանել այնտեղ։ Անհրաժեշտ է, իհարկե, նրանց հարմարության համար սառցաբեկորների միջև տուրիստական արահետներ և ուղիներ բացել և սառցատների վրա ճանապարհացույց նշաններ նկարել։ Միակ խոչընդոտը էսկիմոսներն են, որոնք արգելակում են մեր տեղական օրգանների աշխատանքը

Կապրալն հետաքրքրությամբ լսում էր։ Նա գերաժամկետ ծառայության զինվոր էր, որ մինչև բանակ կանչվելը բատրակ էր եղել, սահմանափակ ու խստաբարո մի մարդ, որ ջանում էր մի կերպ իրազեկ լինել այն ամենին, ինչ իր խելքի բանը չէր։ Նրա միակ նպատակը ֆելդֆեբելի աստիճանի հասնելն էր։

— …սրիկաները չեն ուզում գերմաներեն լեզուն սովորել,— շարունակեց հոժարականը,— թեև լուսավորության մինիստրությունը, պարոն կապրալ, ոչ մի ծախքի ու մարդկային զոհերի աոաջ կանգ չառնելով, նրանց համար դպրոցներ է կառուցել, որի ժամանակ սառել են հինգ շինարար ճարտարապետներ և…

— Քարտաշները փրկվել են,— ընդհատեց նրան Շվեյկը։— Նրանք տաքացել են ծխամորճի կրակով։

— Ո՛չ բոլորը,— առարկեց հոժարականը,— երկուսին դժբախտություն է պատահել։ Նրանք մոռացել են, որ ծուխը պետք է ներս քաշել, որի պատճառով ծխամորճերը հանգել են, և մարդիկ ստիպված նրանց թաղել են սառույցի մեջ։ Բայց վերջ ի վերջո դպրոցը շինել-վերջացրել են։ Շինել են սառցե աղյուսներից ու երկաթբետոնից։ Այդպես շատ ամուր է լինում։ Այն ժամանակ էսկիմոսները իրենց դպրոցի շուրջր խարույկներ են վառել սառույցների մեջ ճզմված առևտրական նավերի բեկորներից և իրենց ուզածն արել։ Այն սառցակտորը, որի վրա կանգնած է եղել դպրոցը, հալվել է, և դպրոցն ամբողջովին թաղվել է ծովի մեջ իր դիրեկտորի և կառավարության ներկայացուցչի հետ, որը հաջորդ օրը պետք է ներկա լիներ դպրոցի հանդիսավոր օծմանը։ Այդ սոսկալի պահին միայն այն են լսել, թե ինչպես կառավարության ներկա յացուցիչը, արդեն մինչև կոկորդը ջրի մեջ, գոռացել է. «Gott, Strafe England!»^[54]։ Հիմա, երևի, զորքեր կուղարկեն այնտեղ, որպեսզի էսկիմոսների մոտ կարգ ու կանոն ստեղծեն։ Ի՜նչ խոսք, նրանց հետ կռվելը դժվար է։ Մեր զորքին ամենից շատ կվնասեն նրանց վարժեցրած սպիտակ արջերը։

— Հենց ա՛յդ էր պակաս,— խելամտորեն հարեց կապրալը։— Առանց այն էլ ռազմական գյուտերին թիվ ու համար չկա։ Վերցնենք, օրինակ, գազով թունավորելու դիմակները։ Քաշում ես գլխիդ, և րոպեապես թունավորված ես, ինչպես մեզ սովորեցնում էին ենթասպայական դպրոցում։

— Դա ձեզ վախեցնելու համար են ասել,— պատասխանեց Շվեյկը։— Զինվորը ոչինչից չպիտի վախենա։ Եթե, օրինակ, կռվի ժամանակ ընկել ես արտաքնոցի հորը, ապա լիզելով մաքրիր ինքդ քեզ և նորից նետվիր դեպի մարտ։ Իսկ թունավոր գազերը մեզպեսների համար սովորական բան են եղել դեռևս զորանոցներում, զինվորաբաժին հացն ու կորկոտախառն սիսեռն ուտելուց հետո։ Բայց ահա, ասում են, ռուսները ինչ-որ բան են հնարել հատկապես ենթասպաներին ոչնչացնելու համար։

— Հա՛, մի տեսակ էլեկտրական լար,— ավելացրեց հոժարականր,— որը ենթասպայի օձիքի ցելուլոիդի աստղերին միացնելիս պայթյուն է առաջանում։ Օր չի լինի, որ հետը մի նոր սարսափելի բան չբերի։

Կապրալը, որ զինվորական ծառայությունից առաջ եղել էր․․․ էշ, այնուամենայնիվ հասկացավ, որ իրեն ձեռք են առնում։ Նա հեռացավ ձերբակալվածներից և առաջ շարժվեց պահակախմբի գլուխն անցած։

Նրանք արդեն մոտենում էին կայարանին, որտեղ բուդեյովցիների բազմություններ էին հավաքվել իրենց գնդին հրաժեշտ տալու համար։

Չնայած որ հրաժեշտը պաշտոնական ցույցի բնույթ չէր կրում, կայարանի առջևի հրապարակը լեփ-լեցուն էր զորքի գալուն սպասող մարդկանցով։

Շվեյկի ուշադրությունն ամբողջովին կենտրոնացավ երթի երկու կողքերին կանգնած թամաշաչիների վրա։ Եվ ինչպես միշտ, այս անգամ էլ օրինակելի զինվորները քայլում էին հետևից, իսկ պահակախմբի հսկողության տակ գտնվողները՝ առջևից։ Օրինակելի զինվորներին կխցկեն հորթատար վագոնները, իսկ Շվեյկին ու հոժարականին կնստեցնեն կալանավորական հատուկ վագոն, որը զինվորական գնացքներին կցում են շտաբի վագոններից անմիջապես հետո։ Կալանավորական վագոնում միշտ էլ ինչքան ասեք ազատ տեղ է լինում։

Շվեյկը չդիմացավ և գլխարկը թափահարելով ու բազմությանը դիմելով՝ գոռաց.

— Նազդա՛ր։

Դա շատ ուժեղ ներգործություն ունեցավ, և ամբոխը միաբերան կրկնեց այդ ողջույնը։

— Նազդար,— թնդաց հրապարակով մեկ և փոթորկաց կայարանի առաջ։

Հեռվում, առջևի շարքերում, մարդիկ ձայն-ձայնի տվին.