Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Ծծմբական կետից հետո հայտնագործեցի մի շարք այլ զարմանահրաշ գազաններ։ հիշատակեմ թեկուզ «խարդախաբլագունը», որ կենգուրուի ընտանիքին պատկանող կաթնասուն է. «ուտելացուլը», որ մեր կովի նախատիպն է, և «կոլյուսկային ինֆուզորիան», որին ես մտցրել էի կրծողների ընտանիքի մեջ։ Ամեն օր դրանց ավելացնում էի նորանոր կենդանիներ։ Ինքս էլ զարմացած էի այդ բնագավառում ունեցած հաջողություններիս վրա։ Առաջ երբևէ մտքովս չէր անցել, որ ֆաունան լրացնելու այդպիսի անհրաժեշտություն կարող է ծագել։ Երբեք չէի ենթադրել, թե Բրեմը իր «Կենդանիների կյանքը» աշխատության մեջ կարող էր այդքան կենդանիներ բաց թողնել։ Արդյոք Բրեմը, և նրա հետևորդները ծանո՞թ էին Իսլանդիա կղզում ապրող իմ մեծաչղջիկին, այսպես կոչված «անդրծովյան մեծաչղջիկին», կամ Կիլիմանջարո լեռան գագաթին ապրող իմ ընտանի կատվին, որ կոչվում է «դյուրագրգիռ եղջերուի նախապապ»։ Մի՞թե բնագետներից մեկն ու մեկը մինչ այդ որևէ գաղափար ունեցել էր «ինժեներ Կունի լվի» մասին, որին ես գտա սաթի մեջ և որը բոլորովին կույր էր, քանի որ ապրել էր նախապատմական խլուրդի վրա, որը նույնպես կույր է եղել, որովհետև նրա տատը, ինչպես ես գրել էի իմ հոդվածում, զուգավորվել էր «քարանձավային մացարատի» հետ, որ ապրել է Պոստոնյան քարանձավում, որն այն դարաշրջանում տարածվելիս է եղել մինչև այժմյան Բալթիկ օվկիանոսը։

Այդ, ըստ էության աննշան, առիթով, «Ժամանակ» և «Չեխ» թերթերի միջև մեծ բանավեճ ծագեց։ «Չեխ»-ը «Դեսից դենից» խորագրի տակ զետեղած իր ֆելիետոնում մեջբերումներ անելով հայանագործածս լվի մասին իմ գրած հոդվածից, եզրակացրել էր, թե «Աստված ինչ որ անում, լավ է անում»։ «Ժամանակ»-ը, բնականաբար, միանգամայն ռեալիստորեն կետ առ կետ ջախջախել էր իմ լուն, արժանին հատուցելով և բարեկրոն «Չեխ»-ին։ Ըստ երևույթին այդ օրվանից մի ամբողջ շարք արարածներ հայտնազործած գյուտարար-բնագետիս աստղը թեքվեց դեպի մայրամուտ։ «Կենդանիների աշխարհ»-ի բաժանորդներն սկսեցին դժգոհություն արտահայտել։ Այդ դժգոհությանը առիթ էին տվել մեղվաբուծության ու թռչնաբուծության մասին գրածս փոքրիկ հոդվածները։ Այդ հոդվածներում զարգացրել էի մի քանի նոր, սեփական տեսություններ, որոնք ուղղակի խուճապ առաջացրին, քանի որ ընթերցողներին իմ տված մի քանի շատ հասարակ խորհուրդներից հետո հայտնի մեղվաբույծ Պազոուրեկը կաթվածահար եղավ, իսկ Շումանում և Կրկոնոշեի նախալեռնային շրջանում բոլոր մեղուները կոտորվեցին։ Ընտանի թռչունները ժանտախտ ընկան, մի խոսքով, ամենուրեք բոլորը սատկեցին։ Բաժանորդներն սպառնալից նամակներ էին ուղարկում։ Հրաժարվում էին բաժանորդագրությունից։ Այն ժամանակ ես վրա պրծա թռչուններին։ Մինչև հիմա էլ շատ լավ հիշում եմ իմ ընդհարումը «Գյուղական տեսության» խմբագրի, կղերական դեպուտատ Յոզեֆ Մ․ Կադլչակի հետ։ Սկսվեց այն բանից, որ ես անգլիական «Country Life»^[62] ժուռնալից կտրել էի ընկուզենու վրա թառած ինչ-որ թռչունի նկար։ Ես այդ թռչունն անվանել էի «ընկուզենահավ», ճիշտ այնպես, ինչպես առանց տատանվելու արջածառի վրա նստած թռչունը կանվանեի «արջածառահավ»։ Շիլաշփոթ ստեղծվեց։ Կադլչակը մի բաց նամակով հարձակվեց ինձ վրա, պնդելով, թե այդ թռչունը կոչվում է «սոյկա», և ոչ թե «ընկուզենահավ» և թե իբր «ընկուզենահավ»-ը գերմաներեն Eichelhöher^[63] բառի ստրկական թարգմանությունն է։

Ես նրան պատասխանեցի մի նամակով, որի մեջ շարադրեցի իմ ամբողջ տեսությունը «ընկուզենահավի» մասին, շարադրանքս զարդարելով բազմաթիվ հայհոյանքներով և Բրեմից մեջ բերելով մի քանի ցիտատներ, որ ինքս էի հորինել։ Դեպուտատ Կադլչակը «Գյուղական տեսության» մեջ ինձ պատասխանեց մի առաջնորդող հոդվածով։

Իմ պետ պան Ֆուքսը սովորականի պես նստած էր սրճարանում և կարդում էր տեղական թերթերը, քանի որ վերջին օրերը սկսել էր հետևել «Կենդանիների աշխարհ»-ում իմ տպագրած հետաքրքրաշարժ հոդվածների մասին գրվող հոդվածներին ու գրախոսություններին։ Երբ ես մտա սրճարան, նա գլխի շարժումով ցույց տվեց սեղանի վրա ընկած «Գյուղական տեսություն»-ը և ինչ-որ բան շշնջաց, թախծոտ աչքերով նայելով ինձ։ Վերջերս նրա աչքերը շարունակ թախծոտ էին։

Ես ամբողջ հասարակության առաջ բարձրաձայն կարդացի հետևյալը։

«Մեծարգո խմբագրություն․

Ես նկատել էի տվել, որ ձեր ժուռնալը գործածության մեջ է մտցնում կենդանաբանական մի անսովոր ու չհիմնավորված տերմինորգիա, արհամարհելով չեխերեն լեզվի մաքրությունը և հնարելով ամեն տեսակ կենդանիներ։ Ես արդեն նշել եմ, որ հանրածանոթ և անհիշելի ժամանակներից ի վեր գործածվող «սոյկա» անվան փոխարեն ձեր խմբագիրը գործածում է «ընկուզենահավ» անունը, որը հանդիսանում է գերմաներեն «Eichelhöher—սոյկա» տերմինի բառացի թարգմանությունը։»

— Սոյկա՜,— իմ հետևից հուսահատ կրկնեց հրատարակիչս։

Ես հանգիստ շարունակեցի կարդալ.