Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Ինձ թվում է, որ այնպիսի մի պատերազմում, ինչպիսին սա է, երբ այդքան զորքեր կան և ռազմաճակատի գիծն այդքան ձգված է, ավելի շուտ հաջողության կարելի է հասնել լավ մանևրումով, քան հուսահատական գրոհներով։ Ես դա նկատել եմ Դուկլայի մոտ, երբ գտնվում էի տասերորդ երթային վաշտում։ Այն ժամանակ ամեն ինչ հաջող անցավ, հրաման տրվեց «nicht schiessen!»^[97], և մենք չէինք կրակում, այլ սպասում էինք, որ ռուսները մոտենան մեզ։ Մենք կարող էինք առանց մի կրակոցի նրանց գերի վերցնել, միայն թե այն ժամանակ մեր ձախ թևում կանգնած էին ապուշ աշխարհազորայինները, որոնք ռուսներից այնպես վախեցան, որ սկսեցին ձյան վրայով սարն ի վար սողալ, ինչպես սահարանում։ Մի հրաման ստացանք, որի մեջ ասված էր, թե ռուսները ձախ թևը ճեղքել են և թե պետք է նահանջենք դեպի բրիգադի շտաբը։ Այդ պահին ես գտնվում էի բրիգադի շտաբում, ուր ստորագրելու էի տարել վաշտի պարենագիրքը, քանի որ մեր գնդի գումակը գտնել չէի կարողացել։ Այդ ժամանակ, վազելով, սկսեցին մեկ-մեկ բրիգադի շտաբ հասնել տասնմեկերորդ վաշտի տղաները։ Մինչև երեկո նրանց թիվը հարյուր քսանի հասավ, իսկ մնացածները, ինչպես ասում էին, նահանջի ժամանակ մոլորվել էին և ձյան վրայով, ինչպես սահաբլուրից, սահել ուղիղ դեպի ռուսները։ Համա՜ թե վախեցանք այնտեղ, պարոն օբեր-լեյտենանտ։ Ռուսները Կարպատներում դիրքեր ունեին և՛ ներքևում, և՛ վերևում։ Իսկ հետո, պարոն օբեր-լեյտենանտ, կապիտան Սագները…

— Հանգիստ թողեք ինձ ձեր կապիտան Սագներով,— ասաց պորուչիկ Լուկաշը։— Ես ինքս այդ բոլորը շատ լավ գիտեմ։ Եվ, խնդրեմ, չկարծեք, որ երբ կռիվը սկսվի՝ դուք նորից պատահմամբ որևէ տեղ գումակում կգտնվեք և ռոմ ու գինի կստանաք։ Ինձ նախազգուշացրել են, որ դուք օղի եք խմում։ Ձեր կարմիր քիթը տեսնողն իսկույն կիմանա, թե ում հետ գործ ունի։

— Դրա պատճառը Կարպատներն են, պարոն օրեր-լեյտենանտ։ Այնտեղ ակամա ստիպված էինք խմել։ Ճաշը սառած էին բերում, սառը խրամատներում ձյուն էր, կրակ վառել չէր կարելի, և մեզ միայն ռոմն էր պահում։ Եվ եթե ես չլինեի, մեզ էլ նույնը կպատահեր, ինչ մյուս երթային վաշտերին, որտեղ ռոմ չկար և մարդիկ սառչում էին։ Սակայն ռոմից մեր բոլորի քթերը կարմրում էին և դա ուներ իր անախորժ կողմը, քանի որ գումարտակից հրաման եկավ հետախուզության ուղարկել այն զինվորներին, որոնց քթերը կարմիր են։

— Հիմա ձմեռն արդեն անցել է,— բազմանշանակ ասաց պորուչիկը։

— Ռոմը, ինչպես և գինին, պարոն օբեր-լեյտենանտ, ռազմաճակատում անփոխարինելի են տարվա բոլոր եղանակներին։ Կես կաթսայիկ գինու և քառորդ լիտր ռոմի համար զինվորն ինքը կգնա կռվելու ում դեմ ուզենաք։ Այդ ո՞ր անասունն է նորից դուռը ծեծում, մի՞թե չի կարող կարդալ, որ վրան գրված է. «Nicht klopfen!»^[98]

— Herein!^[99]

Պորուչիկ Լուկաշը բազկաթոռի վրա շրջվեց ու տեսավ, թե ինչպես դուռը դանդաղ և սուսուփուս բացվում է։ Եվ այդպես էլ սուսուփուս տասնմեկերրոդ վաշտի գրասենյակ մտավ քաջարի զինվոր Շվեյկը, պատիվ տալով դեռևս դռան շեմին։ Հավանաբար, նա ձեռքը հովարին էր տարել դեռևս այն ժամանակ, երբ դուռը ծեծել էր, դիտելով «Nicht klopfen!» մակագիրը։

Շվեյկը ձեռքը պահել էր հովարին կցած, և դա շատ էր սազում նրա միանգամայն գոհ ու անհոգ դեմքին։ Նա այնպիսի տեսք ուներ, որպիսին կունենար հունական գողության աստվածը ավստրիական հետևակայինի համեստ համազգեստի մեջ։

Պորուչիկ Լուկաշը մի պահ ակամա աչքերը կկոցեց քաջարի զինվոր Շվեյկի փաղաքշական հայացքի ներքո։ Հավանաբար այդպիսի հայացքով է նայել կորած ու վերստին գտնված անառակ որդին իր հորը, երբ վերջինս ի պատիվ նրա շամփուրի վրա ոչխար է խորովելիս եղել։

― Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն օբեր-լեյտենանտ, ես նորից այստեղ եմ,— ասաց Շվեյկն այնպիսի անկեղծ անբռնազբոսությամբ, որ պորուչիկ Լուկաշը ձեռաց ուշքի եկավ։

Այն պահից ի վեր, երբ գնդապետ Շրեդերը հայտնել էր, թե Շվեյկին նորից կապելու է նրա վզին, պորուչիկ Լակաշն ամեն օր մտովին հետաձգում էր հանդիպման պահը։

Ամեն առավոտ պորուչիկը մտածում էր. «Այսօր չի երևա։ Երևի նորից մի օյին է խաղացել, և նրան դեռ էլի կպահեն այնտեղ»։

Բայց Շվեյկն այդ բոլոր հաշիվներն ի դերև դարձրեց իր պարզ ու անուշիկ հայտնությամբ։

Սկզբում նա մի հայացք նետեց ավագ գրագիր Վանեկի վրա, և, դուրեկան ժպիտով դիմելով նրան, հանձնեց շինելի գրպանից հանած թղթերը։

— Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն ավագ գրագիր, գնդի գրասենյակում ինձ տված այս թղթերը ես պետք է ձեզ հանձնեմ։ Դա իմ ռոճիկի և ինձ օրապահիկ տալու մասին է։

Շվեյկը տասնմեկերորդ վաշտի գրասենյակում իրեն այնպես ազատ ու համարձակ էր պահում, որ կարծես Վանեկի հետ շատ մտերմական հարաբերությունների մեջ էր։ Ի պատասխան դրա, ավագ գրագիրը միայն ասաց. «Դրեք սեղանի վրա»։

— Բարի եղեք, ավագ գրագիր, ինձ Շվեյկի հետ մենակ թողնել,— ասաց պորուչիկ Լուկաշը հառաչելով։

Վանեկը հեռացավ և դռան հետևում կանգնած սկսեց ակաջ դնել, թե նրանք ինչ են խոսելու։

Սկզբում նա ոչինչ չլսեց։ Շվեյկն ու պորուչիկ Լուկաշը լուռ էին և երկար իրար էին նայում։ Լուկաշը Շվեյկին այնպես էր նայում, որ կարծես ուզում էր նրան հիպնոսացնել, ինչպես այն աքաղաղը, որ կանգնած է հավի առաջ և պատրաստվում է թռչել նրա վրա։

Շվեյկն, ինչպես միշտ, իր ջերմ, քնքշալի հայացքով նայում էր պորուչիկին, կարծես ցանկանալով նրան ասել. «Նորից մենք միասին ենք, հոգյա՛կս։ հիմա այլևս ոչ մի բան չի կարող մեզ իրարից բաժանել, աղավնյա՛կս»։ Եվ քանի որ պորուչիկը երկար ժամանակ չէր խզում լռությունը, Շվեյկի աչքերը թախծալից քնքշանքով նրան ասում էին․ «Դե՛, մի բան ասա, հոգիս, գոնե մի բառ ասա»։

Պորուչիկ Լուկաշն այդ տանջալից լռությունը խզեց հետևյալ խոսքերով, ջանալով դրանց մեջ դնել հեգնանքի մի զգալի բաժին.