Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Մենք կովերի բուժիչ խոտերը պատրաստում էինք օծված սրբապատկերներ պատրաստելու հետ միասին։ Մեր դեղատնատեր Կոկոշկան բացառիկ բարեպաշտ մարդ էր և մի տեղ կարդացել էր, թե սուրբ Ուխտագնացը անասուններին բուժել է փորափքությունից։ Եվ ահա, նրա պատվերով Սմիխովում տպեցին սուրբ Ուխտագնացի պատկերները, որոնք նա տարավ Էմաուսի վանքը, որտեղ երկու հարյուր ոսկով օծեցին, որից հետո մենք այդ պատկերները, կովերի համար պատրաստած մեր բուժիչ խոտերի հետ, դնում էինք ծրարների մեջ։ Այդ բուժիչ խոտերը տաք ջրի մեջ լավ բացում, լցնում էին տաշտի մեջ ու կովին խմել տալիս։ Ընդ որում անասունի գլխին կարդում էին սուրբ Ուխտագնացին ուղղված մի փոքրիկ աղոթք, որ հորինել էր մեր գործակատար Տաուհենը, իսկ դա այսպես էր եղել։ Երբ սուրբ Ուխտագնացի այդ պատկերները պատրաստ էին, անհրաժեշտ էր դրանց մյուս երեսին որևէ աղոթք տպագրել։ Եվ ահա երեկոյան մեր ծերուկ Կոկոշկան կանչեց Տաուհենին և նրան պատվիրեց մինչև առավոտ մեր սրբապատկերների ու բուժիչ խոտերի համար մի աղոթք հորինել, այն հաշվով, որ մյուս օրը ժամը տասին, երբ նա գա խանութ, աղոթքը պատրաստ լինի տպարան ուղարկելու, քանի որ կովերն արդեն վաղուց այդ աղոթքին են սպասում։ Երկուսից մեկը,— ասաց Կոկոշկան,— եթե լավ աղոթք հորինի, ապա ինքը նրան մի գուլդեն կպարգևի, իսկ եթե ոչ՝ երկու շաբաթից հետո նա վերջնահաշիվ կստանա։ Պան Տաուհենը ամբողջ գիշերը քրտինք թափեց, առավոտյան քունը գլխին եկավ խանութը բացելու, բայց դեռ ոչինչ չէր գրել։ Դեռ ավելին․ նույնիսկ մոռացել էր այդ բուժիչ խոտերի սրբի անունը։ Նրան փորձանքից ազատեց մեր խանութի ծառա, Ֆերդինանդը։ Սրա ձեռքից ամեն ինչ գալիս էր։ Երբ մենք ձեղնահարկում թեյի համար երիցուկ էինք չորացնում, նա, մեկ էլ տեսար, բոբկանում էր ու մտնում այդ երիցուկի մեջ։ Նա մեզ ասում էր, թե դրանից հետո ոտքերն այլևս չեն քրտնում։ Նա կարողանում էր ձեղնահարկում աղավնիներ որսալ, կարողանում էր բացել փողի գզրոցը և մեզ փող վաստակելու ուրիշ միջոցներ էլ էր սովորեցնում։ Եվ ես, լակոտ տեղովս, տանն այնպիսի դեղատուն ունեի,— դա խանութից թռցրել ու տարել էի տուն,— ինչպիսին չուներ նույնիսկ «Գթասիրտ մարդկանց մոտ» հիվանդանոցը։ Եվ ահա Տաուհենին փրկեց հենց այդ Ֆերդինանդը։ «Թողեք, ասում է, մի տեսնեմ»։ Պան Տաուհենը անմիջապես ինձ ուղարկեց նրա համար գարեջուր բերելու։ Դեռ գարեջուր չէի բերել, որ Ֆերդինանդը գործի կեսն արդեն արել էր, և մեզ համար կարդաց.

Ահա երկնքից մի ձայն է հնչում,

Եվ մարդիկ հանգիստ սրտով են շնչում։

Կոկոշկայի մոտ ձմեռ ու ամառ

Բի հրաշք խոտ կա տավարի համար։

Ապաքինում է նա բոլորովին

(Պտղունցը արժե մի գուլդեն միայն)

Ե՛վ հիվանդ հորթին, և՛ հիվանդ կովին՝

Առանց բժշկի միջամտության։

Իսկ հետո, երբ Ֆերդինանդը ուզածին պես գլուխը քաշեց ստամոքսի կաթիլներին խառնած սպիրտը, գործն արագ ընթացավ, և նա մի ակնթարթում հիանալի ավարտեց.

Խոտն այդ գտել է սուրբ Ուխտավորը,

Ուստի թող նրան փառք տան բոլորը.

Ո՜վ դու կովերի փրկիչ հրաշագործ,

Մեր խեղճ նախիրը պահպանիր անփորձ։

Իսկ հետո, երբ պան Կոկոշկան եկավ, պան Տաուհենը նրա հետ մտավ գրասենյակ, իսկ այնտեղից դուրս գալիս մեզ ցույց տվեց երկու, և ոչ թե մեկ գուլդեն, որ նրան խոստացել էր Կոկոշկան։ Նա ուզում էր ստացածը պան Ֆերդինանդի հետ հավասար կես անել, բայց այդ երկու գուլդենը տեսնելուն պես ծառա Ֆերդինանդը համակվեց շահամոլությամբ ու ասաց․ «Կամ բոլորը, կամ ոչինչ»։ Պան Տաուհենն էլ նրան ոչինչ չտվեց և այդ երկու գուլդենն իրեն պահեց։ Հետո ինձ տարավ խանութ, վզակոթիս հասցրեց ու ասաց, որ ես այդպիսի հարյուր հարված էլ կստանամ, եթե երբևէ համարձակվեմ ասել, թե ոտանավորը նա չի գրել։ Եթե Ֆերդինանդը գնա մեր տիրոջը գանգատվելու, ապա ես պարտավոր եմ ասել, թե ծառա Ֆերդինանդը ստախոս է։ Ստիպված եղա թարխունի քացախի շշի առաջ երդվել, թե այդպես կվարվեմ։ Իսկ մեր ծառան սկսեց իր բարկությունը կովերին բուժող խոտերի գլխին թափել։ Մենք այդ խոտերը ձեղնահարկում պահում էինք խոշոր արկղերի մեջ, իսկ նա, չգիտես որտեղից մկան կղկղանք էր ճարում, ծեծում ու խառնում այդ բուժիչ խոտին։ Հետո փողոցից ձիու թրիք էր հավաքում, տանը չորացնում, հավանգի մեջ ծեծում և դա էլ լցնում կովերին բուժող խոտի և սուրբ Ուխտագնացի պատկերների վրա, բայց դրանով էլ չէր բավարարվում։ Միզում, դուրս էր գնում այդ արկղերի մեջ, իսկ հետո այդ ամենը իրար խառնում։ Ստացվում էր խաշի պես մի բան…

Հնչեց հեռախոսի զանգը։ Ավագ գրագիրը վազեց հեռախոսի մոտ, ապա զզվանքով հեռախոսափողը ցած գցեց։

— Պետք է գնամ գնդի գրասենյակ։ Այդպես հանկա՜րծ… Դա ինձ մի տեսակ դուր չի գալիս։

Շվեյկը նորից մնաց մենակ։

Մի րոպե հետո զանգը նորից հնչեց։

Շվեյկն սկսեց հեռախոսային խոսակցությունը.

— Վանե՞կը… Նա գնաց գնդի գրասենյակ։ Ով է հեռախոսի մո՞տ։ Տասնմեկերորդ երթային վաշտի, հանձնակատարը։ Իսկ այդտեղ ո՞վ է հեռախոսի մոտ։ Տասներկուերորդ վաշտի հանձնակատա՞րը։ Հարգանացս հավաստիքը, կոլեգա։ Իմ ազգանո՞ւնը։ Շվեյկ։ Իսկ քո՞նը։ Բրաո՞ւն։ Կառլինի Նաբերեմնա փողոցում մի գդակ կարող Բրաուն կա, նա քեզ հո ազգական չի։ Չէ՞։ Այդպիսի մարդու չե՞ս ճանաչում… Ես էլ չեմ ճանաչում։ Մի անգամ տրամվայով անցնում էի, նրա խանութի ցուցանակն աչքովս ընկավ․․․ Ինչ նորություն կա՞․․․ Ես ոչինչ չգիտեմ։ Երբ ենք գնո՞ւմ։ Գնալու մասին դեռ ոչ ոքի հետ չեմ խոսել։ Իսկ ո՞ւր պիտի գնանք…

— Ա՜յ քեզ դդում։ Վաշտի հետ ռազմաճակատ։

― Այդ մասին դեռ բան չեմ լսել։

— Խոսք չունեմ, լա՜վ հանձնակատար ես։ Իսկ քո լեյտենանտն ի՞նչ է անում։

— Ոչ թե լեյտենանտը, այլ օբեր-լեյտենանտը։

— Դա միևնույն է։ Քո օբեր-լեյտենանտը գնա՞ց գնդապետի մոտ խորհրդակցության։

— Նա նրան կանչել էր այնտեղ։