Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Դասակի հրամանատարը ցանկանում էր խոսել տասնմեկերորդ երթային վաշտի հրամանատարի հետ։ Պորուչիկ Լուկաշը նրա ձեռքից առավ կայարանի պարետանոցից հղված շտամպավոր թուղթը և, սփրթնելով, կարդաց. «Իննիսունմեկերորդ հետևակ գնդի երթային գումարտակի տասնմեկերորդ երթային վաշտի հրամանատարին ի հետագա կատարումն։ Ընդսմին ուղարկվում է հետևակ զինվոր Յոզեֆ Շվեյկը, ըստ իր ցուցմունքի երթային գումարտակի հիշյալ երթային վաշտի հանձնակատար, որը մեղադրվում է կայարանի պարետության շրջանում գտնվող Իշատարչայի բնակիչներ Իշտվան ամուսիններին կողոպտելու մեջ։ Հիմք․ Հետևակ զինվոր Յոզեֆ Շվեյկը գողացել է Իշտվան ամուսիններին պատկանող հավը, երբ վերոհիշյալ Իշատարչայում վազվզելիս է եղել Իշտվան ամուսինների տան հետևում, (բնագրում փայլուն կերպով ստեղծված էր գերմաներեն մի նոր բառ՝ «Istvan-gatten»^[75]), և բռնվել է հիշյալ հավի տիրոջ կողմից, որը ցանկացել է հավը նրա ձեռքից խլել։ Վերոանվանյալ Շվեյկը դիմադրություն է ցույց տվել, հարվածելով հավի տեր Իշտվանի աջ աչքին, ուստի և բռնվել է հանցանքի վայրը կանչված պարեկի կողմից և ուղարկվել իր վաշտը։ Հավը վերադարձվում է տիրոջը։ Հերթապահ սպա (ստորագրություն)»։

Երբ պորուչիկ Լուկաշը գրում էր Շվեյկին ընդունելու ստացագիրը, ծնկները դողում էին։ Շվեյկը նրան մոտիկ էր կանգնած և նկատեց, որ պորուչիկ Լուկաշը մոռացավ ամսաթիվը նշել․

— Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն օբեր֊լեյտենանտ, այսօր ամսի քսանչորսն է։ Երեկ մայիսի քսաներեքն էր, երեկ Իտալիան մեզ պատերազմ հայտարարեց։ Քիչ առաջ ես քաղաքի ծայրամասում էի, այնտեղ միայն այդ մասին են խոսում։

Հոնվեդներն ու դասակի հրամանատարը գնացին, ներքևում մնացին միայն Իշտվան ամուսինները, որոնք շարունակ փորձում էին մտնել վագոն։

— Եթե, պարոն օբեր֊լեյտենանտ, մի հնգանոց ունեք, մենք կարող ենք այդ հավը գնել։ Այս անաստվածը հավի համար տասնհինգ կրոն է ուզում, ներառյալ աչքատակի կապտուկի համար հասանելիք տասը կրոնը,— հանգիստ ասում էր Շվեյկը,— բայց ես կարծում եմ, պարոն օբեր֊լեյտենանտ, որ աչքատակի այդ դատարկ կապտուկի համար տասը կրոնը շատ-շատ է։ «Պառաված տիկին» պանդոկում ընդամենը քսան կրոնով աղյուսով ջարդեցին խառատ Մատվեյի վարի ծնոտը, ատամներից էլ վեցը թափեցին, իսկ այն ժամանակ փողն ավելի գին ուներ, քան հիմա։ Անգամ Վոլշլեգերը չորս կրոնով է մարդ կախում։

— Այստեղ եկ,— գլխով արեց Շվեյկը աչքատակը կապտած և հավը բռնած տղամարդուն,— իսկ դու, պառավ, մնա այդտեղ։

Տղամարդը մտավ վագոն։

— Նա մի քիչ գերմաներեն գիտե,— հայտնեց Շվեյկը,— բոլոր հայհոյանքներր հասկանում է և շատ լավ կարող է ձեզ գերմաներեն հայհոյել։

— Also, zehn Gulden, դիմեց նա տղմարդուն։— Fünf Gulden Henne, fünf Auge. Ot forint,— հասկանո՞ւմ ես, ծուղրուղու. öt forint kukuk igen^[76]։ Սա շտաբի վագոն է, հասկանո՞ւմ ես, ժուլիկ։ Հավը տուր տեսնենք։

Շվարած տղամարդու ձեռքը մի տասանոց խոթելով, նա վերցրեց հավը, վիզը ոլորեց և գյուղացուն վայրկենաբար վագոնից դուրս հրեց։ Հետո բարեկամաբար սեղմեց նրա ձեռքը և ասաց. Jo napot, baratom, adieu^[77], կորիր կնկանդ մոտ, թե չէ ցած կգլորեմ։

— Ա՛յ, տեսնում եք, պարոն օբեր֊լեյտենանտ, ամեն ինչ կարելի է կարգավորել,— հանգստացնում էր Շվեյկը պորուչիկ Լուկաշին։― Ամենից լավն այն է, որ գործը վերջանա առանց սկանդալի, առանց հատուկ ձևականությունների։ Հիմա ես ու Բալոունը ձեզ համար այնպիսի հավի սուպ եփենք, որ հոտը մինչև Տրանսիլվանիա հասնի։

Պորուչիկ Լուկաշը չկարողացավ դիմանալ, Շվեյկի ձեռքից խլեց չարաբաստիկ հավը, նետեց հատակին ու բղավեց․

— Գիտե՞ք, Շվեյկ, թե ինչի է արժանի այն զինվորը, որ պատերազմի ժամանակ խաղաղ բնակչությանը թալանում է։

― Պատվավոր մահվան՝ վառոդի և արճիճի միջոցով,— հանդիսավորապես պատասխանեց Շվեյկը։

— Բայց դուք, Շվեյկ, արժանի եք կախաղանի, որովհետև առաջինն եք սկսել թալանել։ Դուք սրիկա եք։ Ես պարզապես չգիտեմ ի՛նչ անուն տամ ձեզ։ Դուք մոռացել եք երդումը։ Գլուխս պտույտ է գալիս։

Շվեյկը հարցականորեն նայեց պորուչիկ Լուկաշին և արագ պատասխանեց.

— Համարձակվում եմ զեկուցել, ես չեմ մոռացել երդումը, որ զինվորականներս պարտավոր ենք կատարել։ Համարձակվում եմ զեկուցել, պարոն օբեր֊լեյտենանտ, ես հանդիսավոր կերպով երդվել եմ պայծառափայլ իշխան և թագավոր Ֆրանց Իոսիֆ Առաջինին, որ նրան կծառայեմ հավատարմորեն ու ճշմարտապես, ինչպես նաև կենթարկվեմ, կհարգեմ ու կպահպանեմ նորին մեծության գեներալներին և իմ պետերին, ճշտիվ կկատարեմ նրանց կարգադրություններն ու հրամանները, կծառայեմ ընդդեմ ամեն մի թշնամու, ով էլ որ նա լինի, որտեղ էլ որ այդ բանը պահանջի նորին կայսրական թագավորական մեծությունը,— ջրի վրա, ջրի տակ, երկրի վրա, օդում, օրվա և գիշերվա բոլոր ժամերին, ճակատամարտի, հարձակման, կռվի ժամանակ և այլ հնարավոր հանգամանքներում, ամենուրեք․․․

Շվեյկը վերցրեց հատակին ընկած հավը և, ձիգ կանգնելով, ուղիղ նայեց պորուչիկի աչքերին և շարունակեց.

— ․․․միշտ և ամեն ժամանակ կկռվեմ քաջաբար ու արիաբար, երբեք չեմ լքի իմ զորքը, իմ գնդերը, դրոշակներն ու թնդանոթները, երբեք ոչ մի համաձայնության չեմ գա թշնամու հետ, միշտ ինձ կպահեմ այնպես, ինչպես պահանջում են զինվորական օրենքները և ինչպես իրեն պետք է պահի քաջարի զինվորը։ Ազնվաբար կապրեմ, ազնվաբար էլ կմեռնեմ, և այդ բանում թող օգնյա ինձ աստված։ Ամե՛ն։ Իսկ այս հավը, համարձակվում եմ զեկուցել, ես չեմ գողացել, չեմ թռցրել և, երդումս հիշելով, ինձ պահել եմ միանգամայն օրինավոր կերպով։