Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Նրանք, ովքեր Վիեննայում կազմել էին այդ հրամանը, հավանաբար մերձճակատային գոտին պատկերացրել էին որպես գազարով ու ընդակաղամբով անչափ հարուստ մի վայր։

Պոդպորուչիկ Ցայտհամլը հուզված գյուղացու համար այդ հրամանը կարդաց, իհարկե, գերմաներեն և նույն լեզվով նրան հարցրեց, թե արդյոք հասկացա՞վ, և երբ նա բացասաբար գլուխը թոթվեց, նրա վրա գոռաց.

— Ուրեմն, հանձնաժողո՞վ ես ուզում։

Գյուղացին «հանձնաժողով» բառը հասկացավ և գլխով համաձայնության նշան արեց։ Մինչդեռ նրա խոճկորներն արդեն տարել էին դաշտային խոհանոցները գլխատելու։ Գյուղացուն շրջապատեցին բռնագրավման համար առանձնացված սվինավոր զինվորները, և հանձնաժողովը դիմեց դեպի նրանց գյուղը, որպեսզի տեղում պարզի՝ արդյոք նա մեկ կիլոգրամի համար 2 կրոն 52 հելլե՞ր պիտի ստանա, թե՞ միայն 2 կրոն 28 հելլեր։

Նրանք դեռ ոտք չէին դրել գյուղի ճամփան, երբ դաշտային խոհանոցներից լսվեց խոճկորների հոգևարքային եռակի ճղղոցը։ Գյուղացին հասկացավ, որ ամեն ինչ վերջացած է, և հուսահատ գոռաց.

— Գոնե ամեն մի խոզի համար երկու գուլդեն տվեք։

Չորս զինվորները ավելի սեղմ շրջապատեցին նրան, իսկ նրա ընտանիքը կտրեց կապիտան Սագների և պոդպորուչիկ Ցայտհամլի ճանապարհը, նրանց առաջ ծունկ չոքելով փոշոտ ճամփի վրա։ Մայրն ու նրա երկու աղջիկները գրկեցին նրանց երկուսի ծնկները, նրանց բարերարներ անվանելով, մինչև որ գյուղացին ռուսինների ուկրաինական բարբառով գոռաց, որ վեր կենան։ Թե, իբր, թող խոճկորները զինվորների բկին մնան…

Դրանով էլ հանձնաժողովը դադարեցրեց իր գործունեությունը։ Բայց գյուղացին հանկարծ ըմբոստացավ և սկսեց բռունցքներով սպառնալ։ Այնժամ զինվորներից մեկը հրացանի խզակոթով այնպես հարվածեց նրան, որ աչքերը մթնեցին, և ամբողջ ընտանիքը, երեսները խաչակնքելով, թողեց ու փախավ գերդաստանի հոր գլխավորությամբ։

Դրանից տասը րոպե հետո գումարտակի գրագիրը և հանձնակատար Մատուշիչը իրենց վագոնում արդեն խոզի ուղեղ էին անուշ անում։ Կուշտուկուռ խժռելով, ավագ գրագիրը ժամանակ առ ժամանակ թունալից դիմում էր կրտսեր գրագիրներին.

— Երևի դուք էլ կցանկանայիք ուղեղ լափել, ճի՞շտ է։ Չէ տղաներ, սա միայն ենթասպաների համար է։ Խոհարարներին հասնում է լյարդն ու երիկամները, ֆելդֆեբելներին ուղեղն ու գլուխը, իսկ կրտսեր գրագիրներին՝ միայն երկու զինվորաբաժին միս…

Կապիտան Սագներն արդեն հրաման էր տվել սպայական ճաշի մասին. «Քեմոնով խոզի տապակա։ Դրա համար ընտրել, ամենալավ, բայց ոչ այնքան ճարպոտ մսերը»։ Ահա թե ինչու այն ժամանակ, երբ Լուպկայի լեռնանցքում զինվորներին ճաշ էին բաժանում, նրանցից յուրաքանչյուրն իր կաթսայիկի մեջ հայտնաբերեց մսի երկու փոքրիկ կտոր, իսկ ով վատ աստղի տակ էր ծնվել միայն մի կտոր կաշի։

Խոհանոցում թագավորում էր բանակային սովորական խնամիությունը։ Բարիքներից օգտվում էին բոլոր նրանք, ովքեր մոտ էին կանգնած իշխող կլիկին։ Սպասյակները ման էին գալիս ճարպից պսպղացող մռութներով։ Բոլոր հանձնակատարների փորերը կարծես թմբուկներ լինեին։ Տեղի էին ունենում աղաղակող ստահակություններ։

Հոժարական Մարեկը, արդարասիրությունից դրդված, խոհանոցի մոտ սկանդալ բարձրացրեց։ Երբ խոհարարը նրա սուպով լցված կաթսայիկի մեջ խաշած սուկիի մի պատկառելի կտոր գցեց, ասելով․ «Սա մեր պատմագրին», Մարեկն ասաց, թե պատերազմի ժամանակ բոլոր զինվորները հավասար են, և դա համընդհանուր հավանություն հարուցեց և խոհարարներին հայհոյելու առիթ տվեց։

Հոժարականը մսի կտորը նորից գցեց իր տեղը, դրանով ցույց տալով, թե ամեն տեսակ արտոնություններից հրաժարվում է։ Սակայն խոհանոցում նրան չհասկացան և ենթադրեցին, թե գումարտակի պատմագիրը մսի առաջարկված կտորից դժգոհ է, ուստի խոհարարը նրա ականջին փսփսաց, թե թող ճաշը բաժանելուց հետո գա, թե այն ժամանակ նա նրա համար կկտրի բդի մի մասը։

Գրագիրների մռութներն էլ էին պսպղում, սանիտարների դեմքերը բարեկեցությունից շողում էին, իսկ այդ երանության կողքին դեռ երևում էին վերջին մարտերի դեռևս չմաքրված հետքերը։ Ամենուրեք թափված էին փամփշտապահունակներ, պահածոյի դատարկ տուփեր, ռուսական, ավստրիական ու գերմանական մունդիրների ծվեններ, ջարդված սայլերի մասեր, արյունոտ վիրակապերի երկար զոլեր և բամբակ։ Կացարանի նախկին շենքի մոտ, որից միայն ավերակների մի կույտ էր մնացել, ծեր սոճու բնի մեջ խրված էր մի չպայթած նռնակ։ Ամենուրեք արկերի բեկորներ էին թափված։ Ըստ երևույթին մոտերքում զինվորների գերեզմաններ կային, որտեղից անտանելի դիակնահոտ էր փչում։

Քանի որ եկող ու անցող զորքերն այստեղ ճամբար էին դրել, ապա ամենուրեք երևում էին մարդկային կղկղանքի միջազգային ծագում ունեցող կույտեր՝ Ավստրիայի, Գերմանիայի և Ռուսաստանի բոլոր ժողովուրդների ներկայացուցիչների կղկղանքները։ Տարբեր ազգերի և դավանանքների պատկանող զինվորների կղկղանքները հանգչում էին կողք-կողքի և կամ հաշտ ու խաղաղ, առանց որևէ վեճի և գժտության, շերտ-շերտ կիտված էին իրար վրա։

Կիսավեր ջրմուղ աշտարակը, երկաթուղային պահակի փայտյա տնակը և առհասարակ այն ամենը, ինչ պատեր ուներ, գնդակներից մաղի պես ծակծկված էին։ Ամբողջացնելով պատերազմի հրաշալիքների պատկերը, քիչ հեռվում, բլրի հետևից, ծխի սյուներ էին բարձրանում, կարծես այնտեղ մի ամբողջ գյուղ էր այրվում կամ ռազմական մեծ օպերացիաներ էին կատարվում։

Այնտեղ այրում էին խոլերայի և դիզենտերիայի բարաքները ի ուրախություն այն պարոնների, որոնք մասնակցել էին հոսպիտալի կառուցմանը և, առիթից օգտվելով, աջ ու ձախ գողացել ու գրպանները լցրել, ներկայացնելով խոլերայի և դիզենտերիայի գոյություն չունեցող բարաքների շինարարության հաշիվներ։