Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Երբ ծիծաղը լռեց, Շվեյկը նրանց հարցրեց, թե որ գնդից են։ Պարզվեց, որ երկուսը Երեսունհինգերորդ գնդից էին, իսկ երրորդը հրետանավոր էր, նույնպես Բուդեյովիցից։ Երեսունհինգերորդ գնդի տղաները երթային գումարտակից փախել էին նախքան ռազմաճակատ ուղարկվելը, սրանից մոտ մեկ ամիս առաջ, իսկ հրետանավորը փախստական էր հենց զորակոչի սկզբից։ Նա Պուտիմի շրջանի գյուղացի էր և դեզը նրան էր պատկանում։ Նա միշտ այդտեղ էր գիշերում, իսկ երեկ անտառում պատահել էր այն երկուսին ու բերել իր մոտ։

Երեքն էլ հուսով էին, թե պատերազմը երկու-երեք ամսից կվերջանա։ Հավատացած էին, թե ռուսներն արդեն Բուդապեշտն անցել են ու Մորավիան գրավել։ Պուտիմում բոլորն այդ մասին են խոսում։ Վաղը լուսաբացից առաջ հրետանավորի մայրն ուտելու բան կբերի, իսկ հետո Երեսունհինգերորդի տղաները ճանապարհ կընկնեն դեպի Ստրակոնիցի։ Նրանցից մեկն այնտեղ հորաքույր ունի, իսկ հորաքույրը Սուշիցայից դենը գտնվող լեռներում մի ծանոթ ունի, այդ ծանոթն էլ սղոցարան ունի, որտեղ կարելի է թաքնվել։

— Հեյ, դո՛ւ, Իննսունմեկերորդցի, եթե ուզում ես, դու էլ արի մեզ հետ,— առաջարկեցին նրանք Շվեյկին։— Թքիր քո այդ օբեր-լեյտենանտի վրա։

― Չէ՛, դա այնքան էլ հեշտ բան չի,— պատասխանեց Շվեյկը և ավելի խորը թաղվեց ծղոտի մեջ։

Երբ նա առավոտյան արթնացավ, շուրջը ոչ ոք չկար։ Փախստական զինվորներից մեկը, հավանաբար հրետանավորը, Շվեյկի ոտքերի մոտ մի մեծ կտոր բոքոն էր դրել ճանապարհի համար։

Շվեյկն սկսեց առաջանալ անտառների միջով։ Շտեկնի մոտ նա հանդիպեց մի ծեր շրջմոլիկի, որը վաղեմի ընկերոջ պես նրան ողջունեց մի կում օղի առաջարկելով։

— Այս հագուստով ման մի գա։ Վայ թե քո այդ համազգեստը գլխիդ վարձանք բերի,— խրատում էր շրջմոլիկը Շվեյկին։— Հիմա ամեն տեղ ժանդարմներ են վխտում, և այդ տեսքով դուրս պրծնել չի լինի։ Հիմա ժանդարմները մեզ չեն որսում, հիմա ձեզպեսների հետևից են ընկել, միայն դասալիք են փնտրում։ Միայն ձեզ են փնտրում,— կրկնեց նա այնպիսի համոզմունքով, որ Շվեյկն ավելի լավ համարեց Իննսունմեկերորդ գնդի մասին ոչ մի խոսք չասել։ Թող շրջմոլիկը նրան ինչ ուզում է համարի։ Ինչո՞ւ խորտակել այդ լավ ծերուկի պատրանքը։

— Հիմա ո՞ւր ես քեզ գցելու,— հարցրեց շրջմոլիկը մի րոպե հետո, երբ երկուսն էլ վառեցին իրենց ծխամորճերը և առանց շտապելու սկսեցին շրջանցել գյուղը։

— Բուդեյովիցի։

— Մեղա՜ քեզ,— վախեցավ մուրացկանը։— Ախր այնտեղ քեզ րոպեապես կճանկեն։ Չես հասցնի շունչ էլ քաշել։ Քեզ քաղաքացու շոր է հարկավոր, այն էլ պատառոտված։ Ստիպված պիտի լինես կաղալ… Բայց, դե՛հ, մի վախենա. կանցնենք Ստրակոնիցիի, Վոլինի ու Դուբի միջով, և սատանան էլ չի կարող խանգարել, որ մենք մի շոր ձեռք գցենք։ Ստրակոնիցիում դեռևս ազնիվ սարսաղներ կան, որոնք երբեմն գիշերը դռները չեն կողպում, իսկ ցերեկն այնտեղ առհասարակ ոչ ոք դուռ չի կողպում։ Մեկն ու մեկը կգնա հարևանի հետ զրից անելու, և ահա քեզ քաղաքացու հագուստ։ Իսկ քեզ շա՞տ բան է պետք։ Սապոգներ ունես… մենակ թե վրայից հագնելու մի բան լինի։ Շինելդ հի՞ն է։

— Հին է։

— Լավ, դա կարելի է թողնել։ Գյուղերում շինել են հագնում։ Հետո շալվար ու պինջակ էլ է հարկավոր։ Երբ քաղաքացու հագուստ ճարենք, շալվարդ ու գիմնաստյորկադ կարելի կլինի ծախել Վոդնյանում ապրող հրեա Հերմանին։ Նա պետական իրեր է առնում, իսկ հետո գյուղերում ծախում… Այսօր կգնանք Ստրակոնիցի։ Այստեղից մինչև Շվարցենբերգի շնանոցը չորս ժամվա ճանապարհ է,— զարգացնում էր նա իր պլանը։— Այնտեղ ես մի ծանոթ հովիվ ունեմ, ծերունի մարդ է։ Գիշերը կքնենք նրա մոտ, իսկ առավոտյան կշարժվենք դեպի Ստրակոնիցի ու այնտեղ մի տեղից մի հագուստ կթռցնենք։

Շնանոցում Շվեյկը ծանոթացավ մի համակրելի ծերուկի հետ, որը դեռ հիշում էր իր պապի պատմածները ֆրանսիացիների արշավանքների մասին։ Հովիվը ծեր շրջմոլիկից մի քսան տարավ մեծ էր, դրա համար էլ նրան, ինչպես և Շվեյկին, անվանում էր «տղաս»։

— Ուրեմն այդպես, տղաներ,— սկսեց պատմել պապը, երբ բոլորը նստեցին փեչի շուրջը, որի մեջ կլեպով կարտոֆիլ էր եփվում։— Այն ժամանակ պապս էլ, ոնց որ էս զինվորը, դասալիք էր։ Բայց Վոդնյանում նրան բռնել էին ու էնպես թակել, որ քամակը պատառ-պատառ էր եղել։ Դեռ նրա բախտը բանել էր։ Իսկ, ա՛յ, Յարեշի տղին, էն ծերունի Յարեշի պապին, որ Ռաժիցիի ձկնաբուծարանում պահակ է, Պիսեկում գնդակահարել են փախչելու համար, իսկ գնդակահարելուց առաջ քշել էին շարքերի միջով ու դագանակներով վեցհարյուր հարված հասցրել, այնպես որ մահը նրա համար իսկական փրկություն է եղել։ Իսկ դու ե՞րբ ես ճղել,— դիմեց նա Շվեյկին՝ արցունքն աչքերին։

— Զորակոչից հետո, երբ մեզ տանում էին զորանոցները,— պատասխանեց Շվեյկը, հասկանալով, որ չի կարելի ծերունի հովվի առաջ մունդիրի պատիվը գետնով տալ։

— Պատի վրայով փախա՞ր, թե ոնց,— հետաքրքրվեց հովիվը, հավանաբար հիշելով իր պապի պատմությունը, թե նա ինչպես է փախել զորանոցի պատի վրայով։

— Ուրիշ կերպ չէր լինի, պապիկ։

— Իսկ պահակներ շա՞տ կային, վայ թե կրակեցին էլ։

— Կրակեցին, պապիկ։

— Իսկ հիմա ո՞ւր ես գնում։

— Խելքը թռցրել է, որոշել է Բուդեյովիցի գնալ, և վե՛րջ,— Շվեյկի փոխարեն պատասխանեց շրջմոլիկը։— Դեհ, ջահել է, անխելք, զոռով իրեն փորձանքի մեջ է գցում։ Պետք է դրան խելք սովորեցնեմ։ Մի տեղից շորումոր կթռցնենք, իսկ հետո ամեն ինչ լավ կլինի։ Մինչև գարուն մի կերպ գլուխ կպահենք, իսկ գարնանը վարձով կաշխատենք գյուղացիների մոտ։ Այս տարի մարդու կարիք շատ է լինելու։ Սով է։ Ասում են, բոլոր թափառաշրջիկներին, պիտի քշեն դաշտային աշխատանքի։ Կարծում եմ, ավելի լավ է մարդ իր հոժար կամքով գնա։ Ասում են, մարդու պակաս կլինի։ Բոլորին կկոտորեն։