Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Կարծում ես այս տարի չի՞ վերջանա,— հարցրեց հովիվը։— Դու, տղաս, ճիշտ ես ասում, երկարատև պատերազմներ եղել են։ Օրինակի համար, Նապոլեոնի պատերազմը, հետո, ինչպես մեզ պատմել են, շվեդական պատերազմները, յոթնամյա պատերազմները։ Մարդիկ իրենք են իրենց գլխին բերել այդ պատերազմները։ Եվ տե՛ղն է։ Աստված էլ չի կարողանում տեսնել, թե մարդիկ ոնց են գոռոզացել։ Արդեն ոչխարի մսին հավան չեն, էլ չեն ուզում ոչխարի միս ուտել։ Առաջ խումբ-խումբ գալիս էին մոտս, որ ես թաքուն մի գառ ծախեմ իրենց, իսկ էս վերջին տարիները նրանց սիրտը մենակ խոզի ու թռչունի միս է ուզում, էն էլ անպայման յուղով ու ճարպով տապակած։ Աստված էլ ահա բարկացավ նրանց էդ անսահման գոռոզության վրա։ Իսկ երբ նորից խաշած թելուկ ուտեն, ոնց որ Նապոլեոնի կռվի օրերին, էն ժամանակ խելքի կգան։ Իսկ մեր աղաները ճարպից կատաղել են։ Ծերունի իշխան Շվարցենբերգը շարաբանից բացի ուրիշ բանով ման չէր գալիս, իսկ նրա տղեն, էդ փսլնքոտը, չորս կողմն ապականել է իր ավտոմոբիլի զզվելի հոտով։ Դեռ սպասիր, աստված մռութդ էնպե՜ս լղոզի բենզինով։

Կարտոֆիլի կճուճի մեջ շուրը քլթլթում էր։ Ծերունի հովիվը փոքր-ինչ լռելուց հետո, մարգարեաբար բարբառեց.

— Մեր թագավոր կայսրը էս պատերազմը չի շահի։ Ժողովուրդը էլ ի՞նչ ռազմական ոգի կունենա, երբ թագավորը թագադրված չի, ինչպես ասում է Ստրակոնիցի գյուղի ուսուցիչը։ Հիմա թող ում աչքին ուզում է թոզ փչի։ Քանի որ դու, քավթառ սրիկա, խոստացել ես թագադրվել, ուրեմն խոսքդ կատարիր։

― Մի գուցե հիմա մի կերպ այդ բանը կանի,— մեջ մտավ շրջմոլիկը։

— Հիմա, տղաս, բոլորն էլ թքել են դրա վրա, — տաքացավ հովիվը,— դու գյուղացիներին լսիր, երբ հավաքվում են ներքևում, Սկոչիցիում։ Ամեն մեկը պատերազմում մարդ ունի։ Մի լսեիր, ինչպես են խոսում։ Պատերազմից հետո, ասում են, ազատություն կլինի, ո՛չ կայսերական արքունիքներ կլինեն, ոչ կայսրեր, և իշխաններից նրանց կալվածքները կխլեն։ Այդպիսի ճառերի համար ժանդարմները Կորժինկա անունով մեկին արդեն ծակն են խոթել. մարդկանց մի գրգռի, ասում են։ Էհ, ի՞նչ ասեմ։ Հիմա ժանդարմներն ինչ ուզում անում են։

— Ասենք, առաջ էլ այդպես էր,— ասաց շրջմոլիկը։— Հիշում եմ Կլադնոյում Ռոտտեր անունով մի ժանդարմական ռոտմիստր կար։ Սիրտը ուզեց, ինչպե՞ս են դրանց ասում, գայլի ցեղի ոստիկանական շներ բազմացնել, որոնք կարող են ամեն ինչի հետքը գտնել, եթե լավ վարժեցնես։ Եվ Կլադնոյի ռոտմիստրի այդ շուն-սաներին թիվ ու համար չկար։ Նրանց համար նա մի հատուկ տնակ ուներ, որտեղ նրանք ապրում էին կոմսերի զավակների պես։ Մի օր ռոտմիստրի խելքին փչեց նրանց ուսուցանել պանդուխտներիս կաշվի վրա։ Եվ ահա հրաման արձակեց, որ ժանդարմները ամբողջ Կլադնոյի շրջանի պանդուխտներին քշեն ու բերեն իր մոտ։ Այդ բանն իմանալուն պես ես Լանից պուկ տվի, ինձ գցեցի անտառի խորքը, բայց ի՜նչ… դեռ ուզածս տեղը չհասած ինձ չանթեցին ու տարան պարոն ռոտմիստրի մոտ։ Սիրելիներս, չեք կարող պատկերացնել, թե ինչ քաշեցի այդ շների երեսից։ Նախ թողին, որ նրանք ինձ հոտոտեն, հետո ինձ հրամայեցին մի սանդղիկով վեր բարձրանալ և, երբ համարյա սանդղիկի գլուխն էի հասել, հետևիցս մի գազան շուն բաց թողին, իսկ այդ անզգամն ինձ այնտեղից գետին գլորեց, հետո բարձրացավ վրաս և ուղղակի քթիս տակ սկսեց գռմռալ ու ատամները կրճտացնել։ Այնուհետև այդ ճիվաղին մի կողմ քաշեցին, իսկ ինձ ասացին, որ գնամ ու թաքնվեմ ուր որ ուզենամ։ Գնացի Կաչակա կոչված հովտի կողմը, մտա անտառն ու թաքնվեցի մի խանդակում։ Կես ժամ էլ չանցած երկու գամփռներ վազեվազ եկան ու ինձ գետին գլորեցին, և մինչ նրանցից մեկը բռնել էր կոկորդս, մյուսը վազեց Կլադնո։ Մի ժամ հետո եկավ ինքը պան ռոտմիստրն իր ժանդարմների հետ, շանը մի կողմ կանչեց, իսկ ինձ մի հնգանոց բաշխեց և թույլ տվեց ամբողջ երկու օր Կլանդոյի շրջանում ողորմություն հավաքել։ Ինչպե՜ս չէ։ Այնպես ծլկեցի Բերոունկովի շրջան, որ ասես ոտքերիս տակ հողն այրվում էր, ու էլ ոտք չդրի Կլադնո։ Մեր բոլոր տղերքը այդ տեղերից խույս էին տալիս, որովհետև ռոտմիստրը բոլորի վրա էլ կատարում էր իր փորձերը… Չտեսնված շատ էր սիրում նա այդ շներին։ Ժանդարմական բաժանմունքներում պատմում էին, թե երբ ռոտմիստրը ռևիզիա կատարելիս հանկարծ որևէ տեղ մի գամփռ է տեսնում՝ էլ ստուգում չի կատարում և ուրախությունից ամբողջ օրը վախմիստրի հետ օղի է կոնծում։

Եվ մինչ հովիվը կթափեր կարտոֆիլի ջուրը և ընդհանուր քրեղանի մեջ ոչխարի մածուն կլցներ, շրջմոլիկը շարունակում էր պատմել իր հիշողություննեը, թե ժանդարմներն ինչպես էին իշխանություն բանացնում։

— Լիպնիցում ժանդարմական վախմիստրը ապրում էր ուղղակի բանտի մոտ, հենց ժանդարմական բաժանմունքում։ Իսկ ես, ծեր հիմարս, կարծում էի, թե ժանդարմական բաժանմունքը միշտ էլ աչքի ընկնող տեղում պիտի լինի, հրապարակում կամ այդպիսի մի տեղ, և ոչ թե խուլ նրբանցքում։ Մարդ հո ցուցանակներին չի նայում, անցնում է տնից տուն և այդպես առաջ գնում։ Վերջապես, այդ տներից մեկի երկրորդ հարկում բացում եմ մի դուռ ու ներկայանում. «Ի սեր Քրիստոսի ողորմություն արեք աղքատ պանդուխտիս․․․»։ Բայց ի՜նչ։ Ոտքերս թուլացան։ Նայեմ-տեսնեմ ժանդարմական բաժանմունք է։ Պատի երկայնքով շարված հրացաններ, սեղանի վրա խաչելություն, պահարանի մեջ մատյաններ, սեղանի վերևից թագավոր կայսրը աչքերը տնկել է վրաս։ Դեռ բերանս չբացած, վախմիստրը տեղից վեր թռավ, մոտեցավ ինձ և տուր թե կտաս մռութիս։ Ցած գլորվեցի սանդուղքի բոլոր աստիճաններով և այդպես էլ կանգ չառա մինչև Կեյժլից։ Ահա թե, ախպերս, ինչպիսի իրավունքներ ունեն ժանդարմները։

Բոլորն սկսեցին ուտել և քիչ հետո տաքուկ խրճիթում պառկեցին նստարանների վրա ու քնեցին։