ЛЯЛЬКА

– Сапраўды, – не дала яна мне скончыць, – вы мусіце іх выгнаць… Але, пане! – зноў закрычала яна, – якія б яны ні былі паганыя і распусныя, яшчэ горшая за іх тая… тая Стаўская!..

Дзіўна было бачыць, якое полымя нянавісці шуганула ў вачах пані баранесы, калі тая прамовіла “Стаўская”.

– Пані Стаўская тут жыве? – спытаў я міжвольна. – Тая прыгожая?..

– О… яшчэ адна ахвяра!.. – выгукнула баранеса, паказваючы на мяне, а потым з палымяным позіркам пачала прамаўляць вельмі нізкім голасам. – Але ж, чалавеча сівавалосы, абдумайся, што ты робіш?.. Гэта ж кабета, муж якое быў абвінавачаны ў забойстве і ўцёк за мяжу… А з чаго яна жыве?.. Адкуль у яе грошы гэтак прыбірацца?..

– Працуе кабетка, як вол, – ціха сказаў адміністратар.

– О… і гэты!.. – зноў выгукнула баранеса. – Мой муж (я ўпэўненая, што гэта ён) пасылае ёй з вёскі букеты… Адміністратар дому закаханы ў яе, дык бярэ з яе кватэрную плату на месяц пазней…

– Але ж, пані! – запратэставаў экс-землеўласнік і ўвесь яго твар зрабіўся гэткім жа чырвоным, як нос.

– Нават той пачцівы няўдаліца Марушэвіч, – працягвала баранеса, – нават ён цэлымі днямі выглядае яе праз акно…

Драматызм у голасе баранесы зноў перайшоў у галашэнне.

– І падумаць толькі, – скуголіла яна, – што гэткая кабета мае дачку! Дачку… якую выхоўвае для пекла, а я… О! Я веру ў справядлівасць… веру ў міласэрнасць Божую, але я не разумею… так… я не разумею выраку, які мяне пазбавіў, а ёй пакінуў дзіця… Ёй… Ёй… Пане! – выбухнула яна з новай сілай. – Можаш пакінуць нават тых нігілістаў, але яе… мусіш выгнаць!.. Няхай кватэра стаіць пустая… я сама буду плаціць, абы яна не мела даху над галавою…

Гэтая заява зусім ужо мне не спадабалася. Я даў адміністратару знак, што пара ісці ды, кланяючыся, холадна прамовіў:

– З дазволу пані, вырашаць гэта будзе гаспадар, пан Вакульскі.

Баранеса раскінула рукі, як чалавек, якому куля трапіла проста ў сэрца.

– А!.. Дык вось як?.. – ціха сказала яна. – Дык ужо і пан, і той… той… Вакульскі пад яе ўплывам апынуліся?.. Га? Засталося мне толькі чакаць справядлівасці Божае…

Мы хутчэй выйшлі. На лесвіцы я захістаўся, як п’яны.

– Што пан ведае пра тую пані Стаўскую? – спытаў я ў Вірскага.

– Вельмі прыстойная кабета, – адказаў ён. – Маладая, прыгожая і зарабляе на ўсю сям’ю… Бо пенсіі яе маткі ледзьве хапае на кватэрную плату…

– У яе ёсць маці?

– Ёсць. Таксама добрая кабеціна.

– А колькі ж яны плацяць за кватэру?

– Трыста рублёў, – адказаў адміністратар. – Гэта, пане, нібы з алтара бяром…

– Пойдзем да тых паняў, – прапанаваў я.

– Вельмі ахвотна! – згадзіўся ён. – А што пляце пра іх гэта вар’ятка, няхай пан не бярэ да галавы. Яна ненавідзіць Стаўскую, не ведаю нават чаму. Хіба што яна маладая і мае дачушку, падобную да анёлка…

– Дзе яны жывуць?

– У правай афіцыне, на другім паверсе.

Не памятаю, як мы спусціліся па лесвіцы, як мінулі падворак і падняліся на другі паверх афіцыны. Увесь час стаялі ў мяне перад вачыма пані Стаўская і Вакульскі… Божа мілы! Якая б гэта была прыгожая пара! Але што тут казаць, калі яна мае мужа. Хоць гэта справы, у якія вельмі мала ахвоты мне ўмешвацца. Я бачу адно, яны – другое, а лёс – нешта зусім іншае.

Лёс! Лёс!.. Як дзіўна ён зводзіць людзей. Каб я шмат гадоў таму не спусціўся ў склеп Гопфера да Махальскага, не пазнаёміўся б з Вакульскім. А каб я не выправіў яго ў тэатр, ён, можа, не спаткаў бы панну Ленцкую. Раз я ўжо наварыў яму піва, хоць і выпадкова, дык не хачу паўтараць. Няхай Бог сам клапоціцца пра сваю чэлядзь.

Калі мы спыніліся ля дзвярэй кватэры пані Стаўскае, адміністратар гарэзліва ўсміхнуўся і прашаптаў:

– Як пан лічыць… Можа, даведаемся спачатку, ці маладая дома? Ёсць на што паглядзець, пане!..

Адміністратар не пазваніў, а пастукаўся – раз, другі. Раптам дзверы досыць рэзка адчыніліся, і на парозе паўстала прысадзістая служанка з падкасанымі рукавамі ды ў мыльнай пене рукамі, якім маглі пазайздросціць атлеты.

– О, гэта пан адміністратар! – гучна абвясціла яна. – А я думала, што зноў той…

– Назаляе хто? – спытаў Вірскі з абурэннем у голасе.

– Не так, каб назаляў, – па-сялянску адказала служанка, – але прыслаў нехта сёння букет. Кажуць, той Марушэвіч, што насупраць…

– Лотр! – прашыпеў адміністратар.

– Мужчыны ўсе такія. Няхай яму спадабаецца хто, дык зараз пачне сляпіцаю ў вочы лезці.

– Абедзве пані дома? – спытаў Вірскі.

Таўстуха-служанка зірнула на мяне падазрона.

– Пан адміністратар з гэтым панам?

– З гэтым панам. Гэта ўпаўнаважаны гаспадара.

– А малады ён ці стары? – распытвала яна, прыглядаючыся да мяне, як суддзя, які вядзе следства на працэсе.

– Ты ж бачыш, што стары!.. – адказаў адміністратар.

– Сярэдняга веку, – удакладніў я. (Яны, далібог, хутка пятнаццацігадовых хлопцаў пачнуць называць старымі.)

– Абедзве пані дома, – сказала служанка. – Да маладое пані толькі што прыйшла адна дзяўчынка на ўрок. А старэйшая пані ў сваім пакоі.

– Хм! – прамармытаў адміністратар. – Зрэшты, скажы старой пані…