ЛЯЛЬКА

– Бачу, што ў вас тут каляровыя шыбы, так?

– О, вельмі каляровыя.

– Але ж яны брудныя.

– О, вельмі брудныя…

– Мяркую, – дадаў я, – што той малады чалавек стрымае сваё слова і не будзе плаціць за кватэру, так?

– Пане, – выгукнуў адміністратар, – ён яшчэ нічога. Ён кажа, што не будзе плаціць, і не плаціць, але двое іншых нічога не кажуць і таксама не плацяць. Гэта, пане Жэцкі, асаблівыя кватаранты!.. Толькі яны ніколі мяне не падманваюць.

Міжволі, нават сам не разумеючы чаму, я паківаў галавою, хоць і адчуваў, што ў якасці гаспадара падобнага дома ківаў бы я галавою з ранку да вечара.

– Дык тут ніхто не плаціць, прынамсі, не плаціць рэгулярна? – запытаўся я ў экс-землеўласніка.

– Чаго ж дзівіцца, – адказаў пан Вірскі, – у доме, квартплата з якога ўжо столькі гадоў ідзе крэдыторам, самы прыстойны кватарант зробіцца наравістым. Але ёсць і некалькі вельмі пунктуальных, напрыклад, баранеса Кшэшоўская…

– Што?! – выгукнуў я. – Але ж, праўда, і баранеса тут жыве… Яна хацела нават купіць гэты дом…

– І купіць, – ціха прамовіў адміністратар. – Трымайцеся, панове!.. Яна купіць, нават каб давялося ёй аддаць усе грошы… І немалыя грошы, хоць пан барон добра паспеў пакарыстацца…

Я ўсё яшчэ стаяў на сходах пад акном з жоўтымі, чырвонымі ды блакітнымі шыбкамі. Я стаяў засяроджаны, прыгадваючы пані баранесу, якую бачыў некалькі разоў у жыцці, але кожны раз яна пакідала ўражанне асобы вельмі эксцэнтрычнае. То яна набожная, то заўзятая, то пакорлівая, то агрэсіўная…

– Што яна за кабета, пане Вірскі? – спытаў я. – Незвычайная яна кабета, пане…

– Як і ўсе істэрычкі, – буркнуў экс-землеўласнік. – Страціла дачушку, муж яе кінуў… Скандал за скандалам!..

– Пойдзем да яе, пане, – прапанаваў я і пачаў спускацца на трэці паверх.

Я адчуваў у сабе столькі мужнасці, што не толькі не баяўся баранесы, а мяне нават цягнула да яе.

Але варта было нам спыніцца перад дзвярыма, а адміністратару пазваніць, як задрыжэлі ў мяне калені. Не мог я скрануцца з месца і толькі таму не ўцёк. Імгненна пакінула мяне адвага, бо прыгадалася мне сцэна на аўкцыёне…

Павярнуўся ў замку ключ, стукнула засаўка і ў прыадчыненых дзвярах паказаўся твар яшчэ нестарое дзяўчыны ў белым чапцы.

– А хто тут? – спытала дзяўчына.

– Я, адміністратар.

– Чаго пан хоча?

– Я прывёў упаўнаважанага гаспадара.

– А гэты пан чаго хоча?

– Гэты пан і ёсць упаўнаважаным.

– Дык як мне паведаміць?

– Паведамі пані, – страціў цярплівасць адміністратар, – што мы прыйшлі пагаварыць пра кватэру…

– Ага!

Яна зачыніла дзверы і пайшла. Мінула некалькі хвілін, пакуль яна вярнулася і адамкнула шматлікія замкі, а потым правяла нас у пусты салон.

Дзіўны быў гэты салон. Мэбля ў цёмна-шэрых чахлах, як і фартэп’яна, а таксама жырандоля пад столлю, нават статуэткі былі ў шэрых кашульках. Наогул, пакой ствараў такое ўражанне, нібы гаспадары з’ехалі і пакінулі слуг, якія вельмі клапоцяцца пра іх майно.

За дзвярыма чуваць было два галасы – жаночы і мужчынскі. Жаночы належаў баранесе, а мужчынскі быў добра мне знаёмы, але я ніяк не мог прыгадаць, чый ён.

– Клянуся, – казала баранеса, – ён у сувязі з ёю. Нядаўна прыслаў ёй букет праз пасыльнага…

– Хм!.. Хм!.. – адгукнуўся мужчынскі голас.

– Букет тая мярзотная какетка, каб увесці мяне ў зман, загадала зараз жа выкінуць праз акно…

– Але ж барон у вёсцы… гэтак далёка ад Варшавы… – адказаў мужчына.

– Але ў яго ёсць тут прыяцелі! – закрычала баранеса. – І каб я не ведала пана, дык магла б падазраваць у пасярэдніцтве ў гэтым паскудстве.

– Але ж, пані!.. – запратэставаў мужчынскі голас.

І ў гэты ж момант пачуліся два пацалункі, мяркую, у руку.

– Ну, ну, пане Марушевіч, без сантыментаў!.. Ведаю я вас. Вы пяшчотныя, пакуль кабета вам не даверыцца, а потым расходуеце яе грошы і жадаеце разводу…

“Дык гэта Марушэвіч, – падумаў я. – Дабраная пара…”

– Я не такі, – сцішана адказаў мужчынскі голас за дзвярыма і зноў пачулася два пацалункі, пэўна, у руку.

Я зірнуў на экс-землеўласніка. Ён падняў вочы да столі, а плечы – амаль да вушэй.

– Штукар!.. – прашаптаў ён, паказваючы на дзверы.

– Ведае яго пан?..

– Ага!..

– Добра, – казала баранеса ў другім пакоі, – няхай пан занясе ў касцёл Святога Крыжа гэтыя дзевяць рублёў на тры імшы, каб Бог на яго не забываўся… Не, – перадумала яна праз момант. – Няхай будзе адна імша за яго, а дзве – за душу маёй беднае дзяўчынкі.

Голас перарваўся ціхімі ўсхліпваннямі.

– Няхай жа пані супакоіцца!.. – лагодна суцішаў яе Марушэвіч.

– Ідзі ўжо, пан, ідзі… – адказала яна.

Дзверы салона нечакана адчыніліся, і як укапаны стаў на парозе Марушэвіч, за якім я заўважыў зжаўцелы твар і пачырванелыя вочы пані баранесы. Мы з адміністратарам падняліся з крэслаў. Марушэвіч хуценька адступіў назад і, відавочна, выйшаў праз іншыя дзверы, а пані баранеса гнеўна паклікала:

– Марыся!.. Марыся!..

Убегла дзяўчына ў белым, як я ўжо згадваў, чапцы, у цёмнай сукенцы з белым фартухом. У гэтым уборы яна магла нагадваць апякунку хворых, каб вочы яе занадта не блішчалі.

– Як ты магла пусціць сюды гэтых паноў? – запыталася ў яе баранеса.

– Пані ж загадала прасіць…