ЛЯЛЬКА

– Якія дайшлі ажно да мяне ў вёску. Старскі распавядаў мне, і не без рэўнасці, што сёлета, зрэшты, як і заўсёды, была ты каралеваю. Падобна, Старскі зусім страціў галаву.

– І абодва яго гэткія ж нудныя прыяцелі, – заўважыла панна Ізабэла з усмешкаю. – Усе трое кожны вечар пачыналі раптам адчуваць каханне да мяне, кожны абіраў для прызнання такі час, каб не перашкаджаць іншым, а потым усе трое дзяліліся ўражаннямі ад сваіх пакут. Гэтыя панове ўсё робяць супольна.

– А табе гэта як?

Панна Ізабэла паціснула плячыма.

– Што тут пытацца, – сказала яна.

– Я чула таксама, – працягвала пані Вансоўская, – што Вакульскі прызнаўся…

Панна Ізабэла пачала круціць бант на сваёй сукенцы.

– Ну адразу ўжо і прызнаўся!.. Ён прызнаецца мне кожны раз, як бачыць: калі глядзіць на мяне, калі не глядзіць, калі гаворыць, калі не гаворыць… як усе яны…

– А ты?

– Раблю сваё.

– Можна даведацца: што менавіта?

– Чаму не. Мне нават залежыць, каб не было тут ніякай таямніцы. Спачатку, яшчэ ў старшынёвай… Але ж, як яна маецца?

– Вельмі кепска, – адказала пані Вансоўская. – Старскі ўжо амаль не выходзіць з яе пакояў, натарыус прыязджае кожны дзень, але, здаецца, дарэмна… Дык што ты робіш?..

– Яшчэ ў Заслаўку, – працягвала панна Ізабэла, – згадвала я пра тое, каб пазбыцца крамы (тут заліла яе чырвань), якая мусіць быць прададзеная найпазней у чэрвені.

– Цудоўна. Што ж далей?

– Потым, маю клопат з тою гандлёваю суполкаю. Ён, вядома, выйшаў бы з яе зараз жа, але я вагаюся. Пры суполцы даходы складаюць дзевяноста тысяч рублёў, а без яе – толькі трыццаць тысяч, дык разумееш, ёсць пра што падумаць.

– Я бачу, што ты ўжо знаешся крыху на лічбах.

Панна Ізабэла пагардліва махнула рукою.

– Ах, ужо ніколі, хіба, мне не навучыцца. Але ён усё мне тлумачыць, крыху бацька… і крыху цётка.

– І ты гэтак адкрыта гутарыш з ім?..

– Ну, не… Але, калі нам нельга пытацца шмат пра якія рэчы, дык мусім гэтак павесці размову, каб пра ўсё даведацца. Хіба ты не разумееш?

– Вядома. І што ж далей? – працягвала выпытваць пані Вансоўская.

– Апошняя ўмова датычыць чыста маральнага боку справы. Я даведалася, што ён не мае нікога з радні, і гэта вельмі добра, але я папярэдзіла, што сама буду падтрымліваць дачыненні з усімі, з кім і раней…

– А ён без нараканняў згадзіўся?

Панна Ізабэла крыху ганарыста зірнула на прыяцельку.

– Ты сумнявалася?

– Ні хвіліны. Дык Старскі, Шастальскі…

– Але! Старскі, Шастальскі, князь Мальбарг… ну ўсе, усе, якіх захочацца мне выбраць цяпер і потым, усе мусяць бываць у маім доме. Ці можа быць іначай?..

– Вельмі слушна. І ты не баішся сцэн рэўнасці?

Панна Ізабэла зарагатала.

– Я і сцэны!.. Рэўнасць і Вакульскі… Ха-ха-ха!.. Хіба ёсць на свеце чалавек, які насмеліўся б зрабіць мне сцэну? А пагатоў ён… Ты не маеш уяўлення пра ягоную закаханасць, пра ягоную адданасць… Яго бязмежны давер, нават самаахвярнасць, сапраўды, раззбройваюць мяне… І хто ведае, ці не адно гэта прывяжа мяне да яго.

Панна Вансоўская злёгку прыкусіла вусны.

– Будзеце вельмі шчаслівыя, а прынамсі, ты, – сказала яна і стрымала ўздых. – Хоць жа…

– Ты бачыш нейкае “хоць”? – шчыра здзівілася панна Ізабэла.

– Скажу табе нешта, – працягвала пані Вансоўская тонам нязвыклае для яе лагоднасці. – Старшынёва вельмі любіць Вакульскага, і мне здаецца, вельмі добра яго ведае, не разумею, праўда, адкуль. Яна часта гутарыла са мною пра яго. І ведаеш, што аднойчы яна сказала?

– Хацела б ведаць, – адказала панна Ізабэла, здзіўленне якое расло.

– Яна сказала так: “Я баюся, што Бэла зусім не разумее Вакульскага. Здаецца, яна гуляе з ім, а з ім гуляць нельга. І яшчэ мне здаецца, што яна ацэніць яго запозна…”

– Гэтак сказала старшынёва? – холадна перапытала панна Ізабэла.

– Так! Зрэшты, скажу табе ўсё. Яна скончыла словамі, якія моцна мяне ўразілі: “Прыгадаеш мае словы, Казю, гэтак і будзе, бо перад смерцю людзі бачаць усё ясней…”

– Ці аж так кепска са старшынёвай?

– Нічога добрага, – суха падвяла вынік пані Вансоўская, адчуваючы, што размова скончаная.

Настала хвіліннае маўчанне, якое, на шчасце, перапыніла з’яўленне Ахоцкага. Пані Вансоўская вельмі сардэчна развіталася з паннаю Ізабэлаю і, кідаючы на свайго таварыша зваблівыя позіркі, прамовіла:

– А цяпер едзем да мяне на абед.

Ахоцкі зрабіў такую грымасу, якая мела азначаць, што ён не паедзе з паняю Вансоўскаю. Аднак з вельмі пахмурным выглядам ён узяў свой капялюш і выйшаў.

У калясцы ён павярнуўся бокам да пані Вансоўскае і, разглядаючы вуліцу, пачаў:

– Няхай бы ўжо тая Бэла вызначылася з Вакульскім, так ці іначай…

– Пэўна, хацелася б пану, каб “так”, абы застацца прыяцелем дому? Але нічога не атрымаецца, – сказала пані Вансоўская.

– Вельмі перапрашаю, мая пані, – адказаў ён з абурэннем. – Я гэтым не займаюся… Пакідаю гэта Старскаму ды падобным да яго…

– Дык чаму пану гэтак залежыць, каб Бэла вызначылася?

– Вельмі залежыць. Галаву даю на страценне, што Вакульскі ведае нейкую важную навуковую таямніцу, але я ўпэўнены, што ён не адкрые мне нічога, пакуль сам будзе ў гэтакай гарачцы… Ат жа гэтыя кабеты з іх мярзотным какецтвам…

– А ваша не такое мярзотнае? – спытала пані Вансоўская.

– Нам можна.