ЛЯЛЬКА

Панна Ізабэла зрываецца з шэзлонга, чапляцца ў цемры за пуфік і дрыжачымі рукамі звоніць. Яна звоніць другі раз – нікога няма, дык выбягае ў вітальню і ў дзвярах спатыкае панну Фларэнтыну. Тая хапае яе за руку і са здзіўленнем пытаецца:

– Што з табою, Бэла?..

Святло ў вітальні крыху вяртае панну Ізабэлу да прытомнасці. Яна ўсміхаецца.

– Прынясі, Флора, лямпу ў мой пакой. Тата дома?

– Хвіліну таму выехаў.

– А Мікалай?

– Зараз вернецца, ён пайшоў аддаць ліст пасланцу. Табе галава баліць мацней? – пытаецца панна Фларэнтына.

– Не, – усміхаецца панна Ізабэла. – Я задрамала, і нешта мне прымроілася.

Панна Фларэнтына бярэ лямпу, і яны разам з кузінаю ідуць у яе кабінет. Панна Ізабэла сядае на шэзлонг, закрывае рукою вочы ад святла і кажа:

– Ведаеш, Флора, я вырашыла не прадаваць сваё срэбра чужым. Сапраўды, можа трапіць Бог ведае ў чые рукі. Прысядзь, будзь ласкавая, да майго стала ды напішы цётцы, што… я прымаю яе прапанову. Няхай яна пазычыць нам тры тысячы рублёў і няхай возьме сервіз і срэбра.

Панна Фларэнтына глядзіць на яе ўражаная і нарэшце адказвае:

– Гэта немагчыма, Бэла.

– Чаму?

– Чвэрць гадзіны таму я атрымала ліст ад пані Мэлітан, што срэбра і сервіз ужо купілі.

– Ужо? Хто іх купіў? – крычыць панна Ізабэла, хапаючы кузіну за руку.

Панна Фларэнтына збянтэжаная.

– Здаецца, нейкі купец з Расіі... – адказвае яна, але чуваць, што кажа няпраўду.

– Ты нешта ведаеш, Флора!.. Прашу цябе, скажы!.. – угаворвае яе панна Ізабэла. На вочы ёй набягаюць слёзы.

– Зрэшты, я табе скажу, толькі захавай гэта ў сакрэце ад бацькі, – просіць кузіна.

– Дык хто?.. Ну, хто ж купіў?..

– Вакульскі, – адказвае панна Фларэнтына.

У панны Ізабэлы вочы імгненна высыхаюць, набіраючы сталёвага бляску. Яна з гневам адпіхвае кузіну, перамервае крокамі свой кабінет, нарэшце сядае ў фатэль насупраць панны Фларэнтыны. Гэта ўжо не спалоханая і знерваваная красуня, а велікасвецкая дама, што збіраецца вынесці прысуд некаму са слуг або нават прагнаць прэч.

– Скажы мне, кузіна, – пытаецца яна прыгожым кантральта, – што за смешную змову задумалі вы супраць мяне?

– Я?.. Змова?.. – паўтарае панна Фларэнтына, прыціскаючы рукі да грудзей. – Не разумею цябе, Бэла…

– Так. Ты, пані Мэлітан і гэты… забаўны герой… Вакульскі…

– Я і Вакульскі?.. – паўтарае панна Фларэнтына. На гэты раз яе здзіўленне такое шчырае, што немагчыма не паверыць.

– Дапусцім, што ты не сярод змоўшчыкаў, – працягвае панна Ізабэла, – але нешта ведаеш…

– Пра Вакульскага я ведаю тое, што і ўсе. У яго ёсць крама, у якой мы купляем, ён зарабіў вялікія грошы на вайне…

– А пра тое, што ён уцягвае тату ў гандлёвую суполку, ты не чула?

Выразныя вочы панны Фларэнтыны робяцца яшчэ большыя.

– Бацьку твайго ўцягвае ў суполку?.. – перапытвае яна, паціскаючы плячыма. – У якую ж суполку можна яго ўцягнуць?..

І ў той жа момант яна спалохалася сваіх слоў…

Панна Ізабэла не можа больш сумнявацца ў яе невінаватасці. Яна зноў некалькі разоў прайшлася па кабінеце, рухаючыся, нібы львіца ў клетцы, і нечакана спытала:

– Скажы мне, прынамсі, што ты думаеш пра гэтага чалавека.

– Я – пра Вакульскага?.. Нічога я пра яго не думаю, апроч, хіба, што ён шукае папулярнасці і сувязяў.

– Дык дзеля папулярнасці ён ахвяраваў тысячу рублёў на сірот?

– Пэўна. Даў жа ён удвая больш на дабрачыннасць.

– А навошта ён купіў мой сервіз і срэбра?

– Напэўна, каб прадаць з прыбыткам, – адказала панна Фларэнтына. – У Англіі за такія рэчы добра плацяць.

– А навошта… выкупіў вэксалі таты?

– Адкуль ты ведаеш, што гэта ён? З гэтага ён не меў бы аніякае выгады.

– Нічога я не ведаю, – ліхаманкава перабіла яе панна Ізабэла, – але ўсё прадчуваю, усё разумею… Гэты чалавек хоча наблізіцца да нас…

– Ужо, прынамсі, пазнаёміўся з бацькам, – заўважыла панна Фларэнтына.

– Дык ён да мяне хоча наблізіцца!.. – выбухнула панна Ізабэла. – Я зразумела гэта па…

Сорамна ёй было дадаць: “Па ягоным позірку”.

– Ці не ставішся ты да яго з прадузятасцю, Бэла?..

– Не. Тое, што я адчуваю цяпер, не прадузятасць, хутчэй, яснабачанне. Ты нават не ўяўляеш сабе, як даўно я ведаю гэтага чалавека, дакладней, як даўно ён мяне пераследуе. Цяпер я прыгадваю, што ўжо год таму не было паказу ў тэатры, не было канцэрта, лекцыі, на якой бы я не спаткала яго, і толькі сёння гэтая… недарэчная фігура здалася мне страшнаю…

Панна Фларэнтына ажно адсунулася разам з фатэлем і ціха прамовіла:

– Дык ты дапускаеш, што ён бы насмеліўся…

– Захапіцца мною?.. – са смехам не дала ёй дагаварыць панна Ізабэла. – Гэта я нават і не падумала б яму забараняць. Я не такая наіўная і не такая прытворна-сціплая, каб не бачыць, што падабаюся… Божа мой! нават слугам… Некалі мяне гэта злавала, як тыя жабракі на вуліцах, што не даюць нам праходу, або стукаюцца ў дзверы ці пішуць лісты з просьбамі дапамагчы. Але цяпер мне сталі зразумелыя словы Збаўцы: “Каму шмат дадзена, ад таго шмат жадаць будуць”.