ЛЯЛЬКА

Ён выйшаў з падворка на вуліцу і яшчэ раз агледзеў нерухомасць, уладальнікам якое збіраўся стаць, потым павярнуў на Алею Ерусалімскую. Тут ён узяў рамізніка і паехаў да адваката.

У пачакальні адваката ён застаў пару жыдкоў у лапсердаках і старую кабеціну з хусткаю на галаве. Праз адчыненыя дзверы з левага боку відаць былі шафы, запоўненыя актамі, тры практыканты нешта хутка пісалі, і сядзела некалькі наведнікаў з вашэцяў¹³⁰, з якіх у аднаго была фізіяномія крымінальніка, а ў астатніх – вельмі панылыя.

Стары лёкай з сівымі вусамі і недаверлівым позіркам зняў з Вакульскага паліто і запытаўся:

– У вяльможнага пана справа доўгая?

– Кароткая.

Ён правёў Вакульскага ў залу направа.

– Як адрэкамендаваць?

Вакульскі падаў візітоўку і застаўся адзін. Мэбля ў зале была абцягнутая аксамітам, як у вагонах першага класа, стаяла там некалькі аздобленых шафаў з кнігамі ў шыкоўных пераплётах, якія выглядалі, нібы іх ніхто не чытаў, а на стале ляжала некалькі ілюстраваных часопісаў і альбомаў, якія, здаецца, гарталі вельмі часта. У адным кутку залы стаяла гіпсавая скульптура багіні Феміды з масянжовымі вагамі і каленямі ў плямах.

– Пан мецэнат просіць!.. – прамовіў слуга праз прыадчыненыя дзверы.

У кабінеце славутага адваката мэбля была абцягнутая карычневаю скураю, на вокнах былі карычневыя заслоны, а на шпалерах – карычневыя ўзоры. Сам гаспадар быў апрануты ў карычневы сурдут і трымаў у руцэ вельмі доўгі чубук, які заканчваўся зверху бурштынам у фунт вагою ды з пёркам.

– Я быў упэўнены, што сёння шаноўны пан завітае да мяне, – сказаў адвакат, падсоўваючы Вакульскаму фатэль на колцах і папраўляючы нагою дыван, які крыху закасаўся. – Карацей кажучы, – працягваў ён, – мы можам разлічваць на нейкія трыста тысяч рублёў укладаў у нашай суполцы. А што неўзабаве пойдзем да натарыуса і што гатоўку збяром да апошняга гроша, дык тут пан можа разлічваць на мяне…

Усё гэта ён казаў, выразна вылучаючы больш важныя словы, паціскаючы Вакульскаму руку і скоса назіраючы за ім.

– А, так… суполка!.. – паўтарыў Вакульскі, сядаючы. – Гэта справа тых паноў, колькі яны збяруць гатоўкі.

– Ну, заўсёды капітал… – пачаў было адвакат.

– У мяне ён і без суполкі ёсць.

– Доказ даверу…

– Хопіць мне ўласнага.

Адвакат змоўк і паспешліва пачаў смактаць люльку.

– Маю просьбу да мецэната, – праз момант сказаў Вакульскі.

Адвакат утаропіўся ў яго, жадаючы адгадаць, што за просьба. Бо ад гэтага залежала манера слухаць. Аднак нічога пагрозлівага ён не ўгледзеў, і ягоная фізіяномія прыняла выраз сур’ёзнае, але сардэчнай зычлівасці.

– Я хачу купіць камяніцу, – працягваў Вакульскі.

– Ужо?.. – запытаўся мецэнат, падымаючы бровы і нахіляючы галаву. – Віншую, віншую… Гандлёвы дом нездарма называецца домам… Камяніца для купца, як стрэмя для вершніка: тады ён больш упэўнена пачуваецца. Гандаль, які не абапіраецца на гэткім рэальным фундаменце, якім з’яўляецца дом, гэта ўсяго толькі дробны гандаль. Пра якую ж камяніцу гаворка, калі ўжо пан ласкавы зрабіць мне гонар сваім даверам?

– Днямі павінен быць выстаўлены на аўкцыён дом пана Ленцкага…

– Я ведаю, – адказаў адвакат. – Сцены, наогул, трывалыя, сталярку варта было б паступова замяніць, паблізу парк… Баранеса Кшэшоўская дае не больш за шэсцьдзясят тысяч рублёў, канкурэнтаў, пэўна, не будзе, дык найдаражэй, за шэсцьдзясят тысяч рублёў і купім.

– А хоць і за дзевяноста тысяч, нават і больш, – удакладніў Вакульскі.

– Навошта?.. – аж падскочыў адвакат. – Баранеса за межы шасцідзесяці тысяч не выйдзе, дамы ніхто сёння не купляе… Зусім някепскі інтарэс…

– Мне ён будзе добры нават і за дзевяноста тысяч.

– Але лепш за шэсцьдзясят пяць тысяч…

– Я не хачу абіраць майго будучага супольніка.

– Супольніка?.. – выгукнуў адвакат. – Але ж шаноўны пан Ленцкі скончаны банкрут, толькі шкоды нарабіў бы пан, каб заплаціў яму некалькі лішніх тысяч рублёў. Я ведаю, як глядзіць на гэта ягоная сястра, графіня… Калі пан Ленцкі застанецца без гроша за душою, яго прыгожая дачка, якую мы ўсе любім, выйдзе за барона альбо за маршалка…

Вочы Вакульскага гэтак шалёна бліснулі, што адвакат змоўк. Ён глядзеў на яго і разважаў… Раптам стукнуў сябе па лбе.

– Шаноўны пан вырашыў аддаць дзевяноста тысяч рублёў за гэтую халупу?.. – спытаў ён.

– Так, – глуха адказаў Вакульскі.

– Ад дзевяноста адняць шэсцьдзясят… пасаг панны Ізабэлы… – прамармытаў адвакат. – Ага!..

Фізіяномія і ўся яго пастава змяніліся непазнавальна. Ён пыхнуў са свайго вялізнага бурштыну хмараю дыму, адкінуўся ў фатэлі і, жэстыкулюючы ў бок Вакульскага, пачаў гаварыць:

– Мы разумеем адзін аднаго, пане Вакульскі. Прызнаюся, што яшчэ пяць хвілін таму я падазраваў цябе сам не ведаю ў чым, бо намеры твае чыстыя. Але цяпер, павер мне, маеш ува мне толькі чалавека зычлівага і… саюзніка.

– Цяпер ужо я пана не разумею, – ціха прамовіў, апускаючы вочы, Вакульскі.

У адваката на твары выступіла густая чырвань. Ён пазваніў, увайшоў слуга.

– Нікога сюды не пускаць, пакуль я не паклічу, – загадаў ён таму.

– Слухаю пана мецэната, – адказаў пануры лёкай.

Яны зноў засталіся ўдваіх.