Лісты

Вы мне напісалі такі ліст, што я павінен быў адказаць Вам адразу, але ўсё хацеў паслаць зараз другую кнігу, а кніга ўсё не выходзіла, усё адкладалі. Зараз шлю Вам сваю [кнігу] — Капыскага пра гарады. Трэба сказаць, што негледзячы ні на што, мы рухаемся наперад і зараз стаім сярод людзей як роўныя з роунымі. У Мінску ў навуковых установах процьма розных дачок, пляменніц, сыноў розных вялікіх асобаў, але ёсць і такія, якія працуюць з усяе сілы і даюць вельмі добрыя вынікі.

На жаль, не магу Вам паслаць працу польскай даследчыцы Каменскай пра Урэчскую шкляную фабрыку. Гэта цэлая манаграфія, напісаная вельмі кваліфікавана (у палякаў наогул гістарычная навука стаіць на вельмі высокім узроўні, і яны пішуць рэцэнзіі на ўсе без выключэння артыкулы і кнігі, якія выходзяць у Беларусі і Літве). У Беластоку зараз палякі выпускаюць "Рочнік бялостоцкі", у якім друкуецца шмат матэрыялаў пра Беларусь, у тым жа выданні змяшчаюцца рэцэнзіі, шмат рэцэнзій яны змяшчаюць і ў другіх выданнях. Кнігі Каменскай не маю і сам.

Вітаю Вас, хаця і са спазненнем, з маем і з вясною. Збіраюся паехаць на з’езд пісьменнікаў у Мінск.

Гаўрылу Гарэцкаму ізноў надалі годнасць акадэміка, і ён у лютым ездзіў на сесію акадэміі.

М. Улашчык.

ЯЗЭПУ ДЫЛЕ

[1966 г.]

Дарагі Язэп Лявонавіч.

Быў вельмі рады атрымаць ад Вас прывітанне, бо Вы вельмі даўно не пісалі. Я за гэты час некалькі разоў быў у Мінску, бачыўся з новымі людзьмі, глядзеў некалькі новых спектакляў у тэатры ім. Купалы, у гэту восень упершыню паехаў у Вязынку. Месца там такое, што толькі там і радзіцца паэтам. Я прапаноўваў, каб у той Вязынцы наладзілі штогадовае святкаване Купалы, а разам і ўсебеларускае Купалле. Покуль з гэ­тага нічога не выходзіць, але калі такое надумаюцца рабіць, то лепшага месца, як Вязынка, не трэба і шукаць. На вялікі жаль, хату, у якой нарадзіўся Купала, сапсавалі: паклалі падлогу з дошак, разбурылі старую печ з падпечкам і зрабілі "культур­ную", абшалявалі хату, павесілі мяшчанскія фіранкі і г. д. Разбурылі таксама дом пана Замбрыцкага, у якога арандаваў зямлю бацька Купалы. Наогул, стараюцца.

У Мінску пачалі выдаваць кнігі пра выдатных беларускіх дзеячаў. Першаю ў гэтай серыі выйшла кніга А. Ліса пра Тарашкевіча. Ці маеце вы яе? Калі не маеце. то напішэце ці мне, ці, лепш, самому аўтару (на акадэмію ў Інстытут этнаграфіі). Кніга, праўда, даўно разышлася, але ў аўтара, можа, яшчэ ёсць. У Польшчы выйшла кніга 3. Каменскай аб Урэчскай фабрыцы. Памятаю спрэчкі — ІБК адносна прадукцыі гэтай фабрыкі. У кнізе Каменскай цікавы не толькі тэкст, але і ілюстрацыі, бо, здаецца, ні ў якой другой працы няма столькі малюнкаў прадукцый гэтай фабрыкі.

Наогул, беларуская літаратура, якая панесла столькі страт, зараз узнялася да такой вышыні, пра якую яшчэ гадоў 20 нельга было нават і марыць. Асабліва выдзяляюцца тры празаікі: Мележ, Быкаў і Брыль.

НІНЕ БЯЛЬКЕВІЧ

10 кастрычніка 1966 г.

Ніна,

здаецца ўчора пісаў табе, а сёння яшчэ раз.

Прачытаў у ЛіМе, што вышла кніга А. Ліса пра Тарашкевіча. Гэту кнігу мне купі абавязкова. У № 9 "Полымя" ёсць рэцэнзія на Быхаўца. Я выпісваю журнал, а Зімін (які напісаў рэцэнзію) — не. Будзь ласкава, купі гэты нумар і прышлі.

Напісаў у ЛіМ, што падтрымліваю ідэю стварэння этнаграфічнага музея і прапаную пачаць збор сродкаў (хацеў даць рублёў 100—150, каб падбухторыць акадэмікаў), а заміж таго ліст надрукавалі, а мне прыслалі 4,5 руб. ганарару.

ЯЗЭПУ ШНАРКЕВІЧУ

[1966 г.]

Дарагі Язэп Канстанцінавіч.

Мы такі сустрэліся з Вамі праз 47 год. Памятаю Вас маладым, у кароткім кажушку. Вы гаворыце, што свае мовы і свайго народа нельга саромецца, а трэба любіць, што мы такі ж народ, як і іншыя, што ў нас ёсць свая гісторыя. Усё гэта для нас, хлапчукоў, было надзвычайна новым і дзіўным, бо ўсё наша кароткае жыццё нас вучылі, што беларускасці трэба як мага скарэй пазбавіцца.

3 настаўнікаў школы, якія працавалі разам з Вамі, пазней спатыкаўся толькі з М. Гурскім, з якім у 1931 г. ездзіў у падарож. Да 1930 г. ён быў дырэктарам драматычнага тэатра (за­раз тэатр ім. Купалы). Вельмі мала спатыкаў і сяброў па шко­ле. Брат (стрэчны) з 1920 г. перастаў вучьщца. Першага па спіску ў нашым класе (я быў у трэцім класе) Адамчыка ў 20-я гады спаткаў у чыне лейтэнанта пяхоты, Белановіча ў чыне падпалкоўніка. Антон Чумак працаваў у маленькай газеце, дзе часам друкаваў свае вершы. Званок быў капельдзінерам у драматычным тэатры. Гэта, здаецца, і ўсё.

Зараз былая Багадзельная вул. завецца Камсамольскаю, яна забудавана вялікімі дамамі і ўпіраецца ў галоўны стадыён горада. Наогул Мінск за гэты час вырас у вялікі і прыгожы горад, але горад без мінулага, бо і тое малое, што было з гістарычных помнікаў, амаль цалкам знішчана.