Кал╕ храм спусце╝, цен╕ ╝ н╕шах сцен заварушыл╕ся. Чырванаваты агеньчык лампады, як╕ цепл╕╝ся ╝ бакавой капл╕цы, раптам раздво╕╝ся. Затым ╕х зраб╕лася чатыры...шэсць...дванаццаць...╕ не╝забаве ╝жо цэлыя чароды вачэй рухал╕ся ╝здо╝ж бакавых нефа╝. Двухног╕я ф╕гуры, аг╕дна скурчаныя ды ссутуленыя, адна за адной вынырвал╕ з цемры пам╕ж калонам╕. Яны нагадвал╕ адначасова ва╝калака╝ ╕ г╕ен-пярэваратня╝, але ╝ ╕х абл╕ччах усё ж было больш чалавечага, чым звярынага. У цьмяным святле л╕хтаро╝, што л╕лося скрозь стральчатыя вокны, бачныя был╕ ╕х безвалосыя целы, касмыкаватыя грывы, завостраныя, як у ганчако╝, вушы ╕ выскаленыя пашчы, з як╕х сцякала цягучая сл╕на. Не╝забаве ╕х сабралася цэлая зграя. Брыдка г╕г╕каючы ╕ нешта лапочучы, яны скакал╕ з лавы на лаву, падб╕раючыся ╝сё бл╕жэй да знежывелага цела, распластанага на падлозе храма.
Чалавек у чорным
Яны до╝га бегл╕ па вузк╕х, заблытаных вулачках, не разб╕раючы дарог╕, прэч ад злашчаснага храма. Нара цягнула Яна за руку - свой к╕й ён дзесьц╕ згуб╕╝, магчыма, пак╕ну╝ яго ╝ храме. Там жа, дзе ╕ нож. Яму заставалася тольк╕ спадзявацца на вочы Нары, а дзя╝чынка, здаецца, заблудз╕лася канчаткова. Потым, выб╕╝шыся з с╕л, яны ╕шл╕ на╝здагад, пакуль не апынул╕ся ╝ нейк╕м аддаленым квартале, дзе не гарэла н╕воднага л╕хтара, а на вул╕цах замест бруку ляжал╕ дошк╕, умёрзлыя ╝ застылую гразь. Уздо╝ж вул╕ц грувасц╕л╕ся двухпавярховыя барак╕, мног╕я з як╕х выглядал╕ зак╕нутым╕. ╤х струхлелыя сцены, сяк-так падпёртыя шастам╕ ╕ бярвенням╕, небяспечна х╕л╕л╕ся ╕ нав╕сал╕ над маставым╕, ледзь не завальваючыся адз╕н на аднаго.
- Як крываножк╕, як╕я стаяць, абап╕раючыся на мыл╕цы, - сказала Нара, разглядваючы пах╕леныя барак╕.
Квартал, аднак, бы╝ заселены - дзе-н╕дзе ╝ дварах был╕ нацягнуты вяро╝к╕ для бял╕зны, а ╝ вокнах з ацалелым╕ шыбам╕ в╕днел╕ся ф╕ранк╕ ╕ нават гаршчк╕ з хатн╕м╕ расл╕нам╕. Так ╕ не наважы╝ся папрас╕цца да каго-небудзь на начлег, уцекачы знайшл╕ прытулак ╝ адным з зак╕нутых дамо╝. Мяркуючы па ╝с╕м, гаспадары пак╕нул╕ яго ╝жо да╝но. Дзверы был╕ сарваны з завес, шыбы павыб╕ваны, на падлозе ╕ сценах ляжа╝ тонк╕ пласт намараз╕. У паветры луна╝ ледзь уло╝ны пах гару - напэ╝на, кал╕сьц╕ тут здары╝ся пажар.
- Ян, я так стам╕лася...
- Я таксама.
Яны сядзел╕ на дошках падлог╕, прывал╕╝шыся да сцяны. Звонку нас╕╝ся ледзяны з╕мн╕ вецер, пляска╝ аконным╕ рамам╕, шпурля╝ унутр прыгаршчы снежнай крупк╕. Дзесьц╕ ╝далечын╕ пачул╕ся стрэлы - сух╕ часты строкат. Стралял╕ са штурмавых в╕нтовак. Потым зно╝ наступ╕ла ц╕шыня.
- Што гэта было? - спытала Нара. ╤ не дачака╝шыся адказу, прамов╕ла напа╝голасу: - Не магу заснуць. Ян, раскажы што-небудзь.
- Што расказаць?
- Якую-небудзь г╕сторыю.
- Нара, зараз не лепшы час для г╕сторый.
- Ну, чаму. Якраз наадварот, - запярэчыла дзя╝чынка. - Весялей бы зраб╕лася. У прытулку мы за╝сёды распавядал╕ адна адной ╝сяк╕я байк╕, хаця манашк╕ нам гэта забаранял╕.
Ян нявесела ╝см╕хну╝ся.
- Паршывы з мяне апавядальн╕к. Вось Памва змог бы. У яго нядрэнна атрымл╕ваецца.
- Памва? А хто гэта?
- Ён з Братчыка╝.
- Твой сябар?
- Можна ╕ так сказаць.
- А дзе ён цяпер?
- Не ведаю, Нара.
Яна пама╝чала трох╕.
- Добра, кал╕ ты не хочаш расказваць, паспрабую сама прыдумаць,- сказала дзя╝чынка. - Значыцца, так. Кал╕сьц╕ ╝ старада╝н╕я часы, ╝ адным невядомым карале╝стве жы╝ пацучыны народ. Пацук╕ гэтыя был╕ не зус╕м звычайныя. Яны ╝мел╕ разма╝ляць, ╕ ╝вогуле был╕ зус╕м як людз╕, тольк╕ маленьк╕я. Яны жыл╕ ва ╝тульных хатках з сапра╝днай маленькай мэбляй. Сваё жытло яны ╝прыгожвал╕ лугавым╕ кветкам╕ ╕ гал╕нкам╕ ядло╝ца. З╕мовым╕ вечарам╕ яны люб╕л╕ сядзець каля кам╕на ╝ маленьк╕х фатэлях. Яны пакурвал╕ люлечк╕, а ╝ кам╕не пякл╕ся на пожагах ягады брусн╕цы. Пацук╕ наведвал╕ся адз╕н да аднаго ╝ госц╕, частавал╕ся салодк╕м╕ п╕рагам╕ ╕ п╕л╕ гарбату з кубачка╝, зробленых з каляровага лушчаку. У ╕х было многа вясёлых свята╝. Увесну яны скакал╕ вакол шаста, абв╕тага рознакаляровым╕ стужкам╕, а ╝з╕мку ╝прыгожвал╕ гал╕нк╕ ядло╝ца засушаным╕ ягадам╕ чарн╕цы ╕ брусн╕цы. Ну а потым... А што было потым, Ян?
- А потым прыйшо╝ гаспадар к╕рмашу ╕ пасадз╕╝ ╕х ус╕х у клетку.
- Чаму?
- Ну, сама паразважай. Пацук╕, як╕я ╝меюць разма╝ляць. А таксама танчыць, курыць, што там яшчэ? Уя╝ляеш, кольк╕ можна грошай зараб╕ць, паказваючы ╕х на к╕рмашы?
- Але яны не захацел╕ быць к╕рмашовым╕ пацукам╕. Яны не жадал╕ таньчыць на пацеху гледачам. Гаспадар пагража╝ ╕м б╕зуном, мары╝ голадам, але так ╕ не здоле╝ ╕х прымус╕ць.
- А кал╕ ён зразуме╝, што скакаць ╕х не прымус╕ш, ён махну╝ рукой ╕ падсыпа╝ ╕м атруты. Усё ро╝на карысц╕ з ╕х н╕якай.
- Але пацук╕ не памерл╕!
- Ды здохл╕ яны ╝се.
- Не ╝се! Адна пацучыха засталася на вол╕. Дакладней, пацук-дзя╝чынка. Пацучынка. ╤ ╝ яе бы╝ лепшы сябар, як╕ сядзе╝ у к╕рмашовай клетцы разам з ╕ншым╕ пацукам╕. Але яму не хап╕ла атруты, ╕ ён заста╝ся жывы. ╤ тады Пацучынка прабралася на к╕рмаш, каб вызвал╕ць свайго сябра з клетк╕.
- Ага, атруты не хап╕ла, але злосны хлапчук, сынок гаспадара к╕рмашу, узя╝ ды выкала╝ яму вочы шп╕лькай.
Яны замо╝кл╕.
- А што далей, Ян? - спытала Нара.