Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

– Ні слова. Ён жыў у вартоўні разам з маці і паколькі быў вельмі адданым слугою, можна дапусціць, што перад сном ён пайшоў агледзець дом, каб упэўніцца, ці ўсё ў парадку. Няма сумневу, што пасля здарэння ў Эктана ўсе былі напагатове. Рабаўнік, відаць, паспеў толькі адчыніць дзверы – замок быў зламаны, – як на яго наткнуўся Ўільям.

– Ці сказаў Ўільям што-небудзь сваёй маці перад тым як пайсці?

– Яна старая глухая жанчына і нічым не можа нам дапамагчы. Да таго ж пасля здарэння напалову звар’яцела, але, я так разумею, ніколі і не была надта кемлівай. Затое ёсць адна важная дэталь, зірніце!

Ён дастаў з нататніка шматок паперы і разгладзіў на калене.

– Знайшлі заціснутым у пальцах забітага. Відаць, гэта адарваны кавалак большага аркуша. Звярніце ўвагу, час тут пазначаны акурат той, у які няшчасны Ўільям сустрэўся са смерцю. Тут ці то забойца адбіраў паперку ў фурмана, ці фурман у забойцы. Здаецца, у запісцы прызначалі нейкую сустрэчу.

Холмс узяў паперку, змест якой я прыводжу тут:

без чвэрці дванаццаць, і дазнаецеся… зможа

Калі дапусціць, што дамаўляліся пра сустрэчу, – працягваў інспектар, – заслугоўвае ўвагі гіпотэза, што Ўільям Кірвен, хоць і меў рэпутацыю сумленнага чалавека, мог быць у змове са злодзеем. Ён мог сустрэцца з ім там, магчыма, нават дапамог узламаць дзверы, а потым яны, імаверна, пасварыліся.

– Запіска ў найвышэйшай ступені цікавая, – сказаў Холмс, які разглядаў паперку напружана і засяроджана. – Усё далёка не так проста, як я думаў.

Ён апусціў галаву на рукі, і інспектар усміхнуўся, усцешаны эфектам, які зрабіла ягоная справа на знакамітага лонданскага спецыяліста.

– Вашая апошняя заўвага, – праз хвілю прамовіў Холмс, – пра магчымасць змовы паміж фурманам і ўзломшчыкам і пра тое, што ў гэтай запісцы прызначалася сустрэча, арыгінальная і не такая ўжо немагчымая. Але гэтая запіска выкрывае… – ён зноў апусціў галаву на рукі і некалі хвілінаў сядзеў так, глыбока задумаўшыся. Калі ён падняў твар, я са здзіўленнем убачыў, што ягоныя шчокі паружавелі, а вочы блішчаць зусім як да хваробы. Ён ускочыў на ногі са сваёй ранейшай энергічнасцю.

– Вось што, – сказаў ён, – мне трэба спакойна зірнуць на абставіны справы. Ёсць у ёй штось такое, што надзвычай мяне захапляе. Калі вы дазволіце, палкоўнік, я пакіну вас з Ўотсанам тут, а сам прагуляюся з інспектарам, каб праверыць парачку сваіх здагадак. Вярнуся праз паўгадзіны.

Мінула паўтары – і інспектар вярнуўся адзін.

– Містэр Холмс гуляе па полі туды-сюды, – паведаміў ён. – Ён хоча, каб мы ўсе разам пайшлі з ім.

– Да Канінгемаў?

– Так, сэр.

– Навошта?

Інспектар паціснуў плячыма.

– Хто ж ведае, сэр. Калі паміж намі, я думаю, містэр Холмс яшчэ не зусім ачуняў ад хваробы. Ён паводзіўся вельмі дзіўна і быў вельмі ўсхваляваны.

– Не думаю, што варта падымаць трывогу, – сказаў я. – Я заўсёды лічыў, што ў ягоным вар’яцтве ёсць метад*.

– Многія сказалі б, што ў ягоным метадзе ёсць вар’яцтва, – прабурчаў інспектар. – Але ён там б’е капытом, палкоўнік, і калі вы гатовыя, нам лепш ужо ісці.

Дабраўшыся да месца, мы ўбачылі, што Холмс няспынна ходзіць туды-сюды па полі, апусціўшы галаву на грудзі і засунуўшы рукі ў кішэні штаноў.

– А справа ўсё цікавейшая, – паведаміў ён. – Ўотсан, вашая ідэя паехаць за горад аказалася надзвычай удалаю. Якая цудоўная раніца ў мяне сёння была!

– Я так разумею, вы пабывалі на месцы злачынства, – сказаў палкоўнік.

– Так, мы з інспектарам правялі невялікую разведку.

– Паспяхова?

– Ну, мы знайшлі сёе-тое цікавае, раскажу, пакуль будзем ісці. Па-першае, мы бачылі цела таго няшчаснага. Як і паведамлялася, ён сапраўды памёр ад рэвальвернай раны.

– А вы што, у гэтым сумняваліся?

– Ніколі не зашкодзіць усё праверыць, і нашая праверка марнаю не была. Мы паразмаўлялі з містэрам Канінгемам і яго сынам, якія паказалі нам, дзе дакладна забойца, уцякаючы, пралез праз жывую агароджу, гэта вельмі важна.

– Безумоўна.

– Потым мы наведалі маці беднага Ўільяма. Зрэшты, нічога не даведаліся, яна вельмі старая і нядужая.

– І да чаго ж прывялі вашыя росшукі?

– Да ўпэўненасці, што злачынства вельмі своеасаблівае. Магчыма, наш цяперашні візіт нешта праясніць. Мяркую, інспектар, мы сыходзімся ў тым, што на паперцы ў руцэ забітага пазначаны дакладны час ягонай смерці і што гэта надзвычай важна.

– Гэта мусіць даць нам ключ, містэр Холмс.

– Гэта дасць нам ключ. Хто б ні напісаў запіску, гэта быў чалавек, які падняў Ўільяма Кірвена з ложка ў той вечар. Але дзе ж рэшта аркуша?

– Я ўважліва агледзеў зямлю, спадзеючыся яе знайсці, – уздыхнуў інспектар.

– Паперу вырвалі з пальцаў мерцвяка. Чаму той, хто гэта зрабіў, так хацеў ёю завалодаць? Таму што яна яго выкрывае. І што ён з ёй зрабіў? Хутчэй за ўсё засунуў у кішэню, не заўважыўшы, што кавалачак застаўся ў кулаку трупа. Калі нам удасца знайсці рэшту паперкі, мы ступім на сцежку разгадкі таямніцы.

– Але як мы залезем у кішэні злачынцы, не злавіўшы яго самога?