Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

– Вось як! – адказаў я. – Што ж, тады гэта патрэбнае нам апошняе звяно. Я віншую вас! Вы атрымалі, праўда, пры досыць трагічных абставінах, рэліквію, каштоўную як з матэрыяльнага, так і гістарычнага гледзішча.

– Што гэта такое? – ад здзіўлення ён сцяў дыханне.

– Не што іншае, як старажытная карона ангельскіх каралёў!

– Карона?

– Менавіта. Успомніце словы рытуалу: «Чыё гэта было? – Таго, хто сышоў». Ён з’явіўся пасля страты Карла. Далей: «Чыё гэта будзе? – Таго, хто прыйдзе». Маецца на ўвазе Карл ІІ, чые вяртанне ўжо прадбачылі. Думаю, тут не можа быць сумневаў: гэтая змятая і бясформенная дыядэма калісьці вянчала галовы ўладных Сцюартаў*.

– Але як яна трапіла ў ваду?

– О, хутка на гэтае пытанне не адкажаш.

З гэтымі словамі я выклаў перад ім увесь пераказаны вам толькі што ланцуг выбудаваных мной здагадак і доказаў. Пакуль я расказваў, сцямнела, і ў нябёсах ярка заззяў месяц.

– Але чаму Карл не атрымаў карону, калі вярнуўся? – спытаў Масгрэйв, зноў кладучы рэліквію ў палатняны мяшок.

– О, тут вы трапляеце ў самую кропку і задаяце пытанне, на якое мы, відаць, ніколі не атрымаем адказу. Магчыма, за часамі выгнання памёр той Масгрэйв, які захоўваў таямніцу, і праз нейкую памылку перадаў спадчынніку дакумент, не патлумачыўшы яго значэння. Дакумент перадаваўся ад бацькі да сына да нашых дзён, пакуль урэшце не трапіў на вочы чалавеку, што разгадаў яго загадку і страціў праз гэта жыццё.

Вось і ўся гісторыя рытуалу Масгрэйваў, Ўотсан. Карона дагэтуль захоўваецца ў Харлстане, хаця давялося прыкласці шмат намаганняў і заплаціць шмат грошай, каб ім дазволілі яе пакінуць. Я ўпэўнены, што калі вы згадаеце маё імя, вам ахвотна яе пакажуць. Пра жанчыну мы больш нічога не чулі – магчыма, яна пакінула Англію, забраўшы ў заморскія краіны і памяць пра сваё злачынства.

Пераклала Ганна Янкута

Райгецкія сквайры

Мінуў пэўны час, перш чым мой сябар Шэрлак Холмс акрыяў ад ператамлення, выкліканага неймаверным напружаннем сілаў увесну 1887-га. Падзеі вакол Нідэрландска-Суматранскай кампаніі* і грандыёзныя махінацыі барона Маперцюі былі занадта свежыя ў памяці грамадскасці і занадта цесна звязаныя з дзяржаўнай палітыкай і фінансамі, каб апісваць усё гэта ў маіх нататках. Зрэшты, яны зрабіліся ўскоснай прычынай незвычайнага і заблытанага выпадку, калі мой сябар змог прадэманстраваць новую зброю са свайго арсеналу, з дапамогай якога ён усё жыццё змагаўся са злачынствамі.

Гартаючы свае запісы, я натыкаюся на пазнаку пра тое, што 14 красавіка атрымаў тэлеграму з Ліёна: Холмс ляжыць хворы ў гатэлі «Дзюлонг»*. Праз суткі я быў у яго і з палёгкай упэўніўся, што нічога пагрозлівага ў ягоных сімптомах няма, хаця нават гэтае жалезнае здароўе пахіснулася ад напружання, выкліканага расследаваннем: больш чым два месяцы ён працаваў штодзень мінімум пятнаццаць гадзінаў, і неаднойчы, паводле яго ж запэўненняў, не рабіў перапынку цягам пяці сутак запар. Нават трыюмфальны вынік ягонай працы не ахаваў яго ад наступстваў такой жахлівай знясіленасці, і хоць па ўсёй Еўропе гучала ягонае імя, а пакой літаральна патанаў у віншавальных тэлеграмах, я знайшоў яго ў найчарнейшай прыгнечанасці. Нават усведамленне таго, што ён перамог там, дзе паліцыя трох краінаў пацярпела паразу, што ён па ўсіх пунктах абыграў найхітрэйшага махляра на кантыненце, не здолела ўратаваць яго ад нервовага разладу.

Праз тры дні мы разам вярнуліся на Бэйкер-стрыт, але было відавочна, што Холмсу нашмат больш карысці прынесла б змена абстаноўкі, ды і мяне вельмі вабіла думка пра вясенні тыдзень за горадам. Мой стары сябар палкоўнік Хейтэр, якога мне здаралася лячыць у Афганістане, наймаў дом каля гарадка Райгет у Сурэі і часта запрашаў мяне да сябе, а апошняга разу заўважыў, што калі мой кампаньён пажадае прыехаць са мною, ён будзе рады прадэманстраваць гасціннасць і яму таксама. Карацей, спатрэбілася крыху дыпламатычных хітрыкаў, і калі Холмс зразумеў, што гаспадар – халасцяк і што мы будзем карыстацца поўнаю свабодай, ён прасякнуўся маім энтузіязмам, і праз тыдзень пасля вяртання з Ліёна мы апынуліся пад дахам палкоўніка. Хейтэр быў добрым старым салдатам, шмат пабачыў і вельмі хутка – як я і чакаў – зразумеў, што ў яго з Холмсам шмат агульнага.

У вечар нашага прыезду мы паабедалі і скіраваліся ў гаспадарскую збройню, дзе Холмс расцягнуўся на канапе, пакінуўшы нас з палкоўнікам уважліва аглядаць яго невялікую калекцыю зброі з Усходу.

– Дарэчы, – раптам сказаў Хейтэр, – я, мабыць, вазьму адзін з гэтых пісталетаў з сабою наверх на выпадак трывогі.

– Трывогі? – усклікнуў я.

– Так, у нас тут нядаўна перапалох здарыўся – у мінулы панядзелак узламалі дом старога Эктана, аднаго з найбагацейшых землеўласнікаў графства. Вялікай шкоды не зрабілі, але злачынцы пакуль на волі.

– І ніякіх слядоў? – спытаў Холмс, падняўшы вочы на палкоўніка.

– На сёння не. Але ж справа дробязная, адно з гэткіх маленькіх вясковых здарэнняў, не вартых вашай увагі пасля такога грандыёзнага міжнароднага поспеху, містэр Холмс.