Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

Мой сябар ад кампліменту адмахнуўся, хоць па ўсмешцы было бачна, што яму прыемна.

– Нічога вартага ўвагі?

– Мне здаецца, не. Злодзеі залезлі ў бібліятэку, але здабыча высілкаў не каштавала. Увесь пакой перавярнулі ўверх дном, павыцягвалі шуфляды, перарылі шафы, а забралі ўсяго толькі томік няшчаснага Поўпава Гамэра*, два пазалочаныя падсвечнікі, прэс-пап’е са слановай косткі, маленькі дубовы барометр і скрутак шпагату.

– Які дзіўны набор! – сказаў я.

– Ды яны відавочна хапалі ўсё, што пад руку трапляла. Холмс прамармытаў з канапы:

– Паліцыі графства варта было б штось з гэтага вынесці, відавочна ж, што…

Я папераджальна падняў палец:

– Вы прыехалі сюды адпачываць, дарагі сябра. Прашу вас, не трэба ўвязвацца ў новую справу з такімі расхістанымі нервамі.

Холмс паціснуў плячыма, з камічнай пакорлівасцю зірнуў на палкоўніка, і размова пацякла ў больш бяспечным рэчышчы.

Але ўсім маім медыцынскім перасцярогам наканавана было пайсці намарна, бо наступнае раніцы справа вярнулася ў такім выглядзе, што адмахнуцца ад яе было ўжо немагчыма, і нашая паездка за горад набыла паварот, якога ніхто з нас не мог прадбачыць. Мы снедалі, калі ўбег дварэцкі палкоўніка, з якога зляцела ўся прафесійная стрыманасць.

– Вы чулі навіны, сэр? – ён задыхаўся. – У Канінгемаў, сэр!

– Узлом? – усклікнуў палкоўнік, не данёсшы да вуснаў кубак з кавай.

– Забойства! Палкоўнік прысвіснуў.

– Божа мой, – сказаў ён, – хто забіты? Міравы суддзя ці ягоны сын?

– Ні той, ні той, сэр. Забіты Ўільям, фурман. Стрэлілі ў сэрца і канец.

– Хто ж яго забіў?

– Узломшчык, сэр. Як куля паляцеў – і толькі яго і бачылі. Ён акурат праз акно каморы лез, калі Ўільям кінуўся на яго і загінуў, ратуючы майно гаспадара.

– Калі?

– Мінулай ноччу, сэр, недзе каля дванаццаці.

– Добра, тады мы зазірнем туды пазней, – адказаў палкоўнік, спакойна вяртаючыся да сняданку. – Справа дрэнь, – дадаў ён, калі дварэцкі выйшаў. – Стары Канінгем – ён у гэтай акрузе самы ўплывовы і да таго ж вельмі прыстойны хлопец. Навіна яго падкосіць, бо Ўільям верай і праўдаю служыў яму шмат гадоў. Несумненна, гэта тыя самыя нягоднікі, што залезлі да Эктана.

– І знеслі такі займальны набор, – задуменна прамовіў Холмс.

– Іменна.

– Хм, гэта можа аказацца найпрасцейшай справаю ў свеце, але на першы погляд усё адно выглядае вельмі цікавым, праўда? Здавалася б, хеўра злодзеяў будзе мяняць месцы, замест таго каб ламануць дзве суседнія хаткі* з перапынкам у некалькі дзён. Калі вы ўчора казалі пра меры перасцярогі, у мяне, помніцца, мільганула думка, што гэта, мабыць, апошняя акруга ў Англіі, на якую звярнулі б увагу злодзеі. Значыць, я мушу яшчэ шмат даведацца.

– Мне здаецца, гэта нехта з мясцовых, – сказаў палкоўнік. – Тады нядзіўна, што ён выбраў сядзібы Канінгемаў і Эктана, у гэтых краях яны найбуйнейшыя.

– І найбагацейшыя?

– Ну, мусілі б, але некалькі гадоў таму яны захраслі ў судовым працэсе, які добра папіў крыві ў абодвух. Стары Эктан заявіў прэтэнзіі на палову ўладанняў Канінгемаў, і адвакаты добра так сабе нагрэблі.

– Калі гэты нягоднік – мясцовы, злавіць яго будзе няцяжка, – пазяхаючы, прамовіў Холмс. – Ладна, Ўотсан, не буду я ўмешвацца.

– Інспектар Форэстэр, сэр, – паведаміў дварэцкі, расчыняючы дзверы.

У пакой зайшоў малады чалавек з разумным праніклівым тварам.

– Добры дзень, палкоўнік, – павітаўся ён. – Не хацеў бы перашкаджаць, але мы чулі, што тут містэр Шэрлак Холмс з Бэйкер-стрыт.

Палкоўнік паказаў на Холмса, і інспектар пакланіўся.

– Мы падумалі, што вы, магчыма, захочаце далучыцца, містэр Холмс.

– Лёс супраць вас, Ўотсан, – засмяяўся Холмс. – Мы якраз размаўлялі пра гэтае здарэнне, інспектар, мажліва, вы дадасце колькі дэталяў.

Ён адкінуўся на спінку крэсла ў знаёмай да дробязяў позе, і я зразумеў, што мае высілкі з’ехалі на пшык.

– У нас няма зачэпак па справе Эктана, але ёсць з чаго пачаць. Няма сумневаў, што абодва здарэнні – справа адных рук. Злачынцу бачылі.

– Вось як!

– Так, сэр. Але ён збег хутчэй за аленя адразу пасля таго, як выпусціў кулю, што забіла няшчаснага Ўільяма Кірвена. Містэр Канінгем бачыў яго з акна спальні, а містэр Алек Канінгем – з чорнага ходу. Было без чвэрці дванаццаць, калі ўсчаўся перапалох. Містэр Канінгем ужо быў у ложку, а містэр Алек курыў люльку, пераадзеўшыся ў халат. Яны абодва чулі, як Ўільям, фурман, паклікаў на дапамогу, і містэр Алек пабег уніз паглядзець, што здарылася. Заднія дзверы былі адчыненыя, і, збегшы па лесвіцы, ён убачыў на дварэ двух мужчынаў, што барукаліся між сабой. Адзін з іх стрэліў, другі паваліўся, забойца перабег цераз сад і пралез праз жывую агароджу. Містэр Канінгем, які вызірнуў з акна спальні, бачыў, як ён выскачыў на дарогу, але тут жа згубіў яго з вачэй. Містэр Алек затрымаўся, каб паглядзець, ці можа ён дапамагчы фурману, вось так нягоднік і здолеў уцячы. Мы ведаем толькі, што гэта мужчына сярэдняга росту, апрануты ў чорнае, ніякіх асаблівых прыкметаў. Але мы актыўна шукаем, і калі гэта чужак, нікуды ён не падзенецца.

– Што там рабіў Ўільям? Ён што-небудзь сказаў перад смерцю?