Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

У абліччы рэгістрацыйнага агента я слаўна папляткарыў з яго гаспадыняй. Ён фокуснік і цыркач, вечарамі абыходзіць вайсковыя піўнушкі, даючы ў кожнай кароткае прадстаўленне. У скрынцы ён носіць з сабой нейкую жывёлу, у гаспадыні яна выклікае сапраўдны жах, гэткага звера яна ў жыцці не бачыла. Як мяркуе жанчына, жывёліна паказвае нейкія штукі. Вось і ўсё, што сказала мне гаспадыня, хіба яшчэ дадала, маўляў, дзіўна, што чалавек з такім выкручаным целам усё яшчэ ходзіць па белым свеце, а часам ад яго чуваць дзіўныя гукі, напрыклад, апошнія дзве ночы ён стагнаў і ўсхліпваў у сваім пакоі. Усё было добра, пакуль ён даваў грошы, але ўчора ён расплаціўся, як ёй здалося, фальшывай манетай. Яна паказала яе мне, Ўотсан: гэта была індыйская рупія.

Так што, дарагі дружа, цяпер вы ведаеце ўсё, у тым ліку тое, чаму мне патрэбная вашая дапамога. Не выклікае сумневу, што, развітаўшыся з дамамі, гэты чалавек здалёк прасачыў за імі, пабачыў, як сварацца муж і жонка, уварваўся праз акно, а стварэнне, якое ён нёс з сабой у скрынцы, выскачыла вонкі. Гэта ўсё ясна. Але ён – адзіны чалавек на зямлі, які можа расказаць, што далей адбывалася ў тым пакоі.

– І вы збіраецеся спытацца ў яго?

– Вядома ж, але толькі ў прысутнасці сведкі.

– І сведкам буду я?

– Калі вам няцяжка. Калі Вуд праясніць нам справу – будзе проста шыкоўна. Калі ж адмовіцца, нам не застанецца нічога іншага, як звярнуцца ў паліцыю па ордар.

– Але адкуль вы ведаеце, што ён будзе на месцы, калі мы прыедзем?

– Вы ж не думаеце, што я нічога не зрабіў? Адзін з маіх падшыванцаў з Бэйкер-стрыт вартуе яго, куды б ён ні пайшоў. Мы знойдзем хлопчыка на Хадсан-стрыт заўтра, Ўотсан… А я, здаецца, і сам здзейсню злачынства, калі пратрымаю вас на нагах яшчэ крышачку.

Апоўдні мы апынуліся ў гарадку, дзе адбылося забойства, і мой таварыш неадкладна павёў мяне на Хадсанстрыт. Нягледзячы на здольнасць Холмса стрымліваць эмоцыі, я бачыў, як цяжка яму ўтаймаваць узбуджэнне, самога ж мяне білі дрыжыкі напаўспартовага, напаўінтэлектуальнага запалу, які непазбежна ахопліваў мяне, калі я дапамагаў Холмсу ў расследаваннях.

– Вось гэтая вуліца, – сказаў Холмс, калі мы збочылі ў кароткі праезд, аточаны двухпавярховымі цаглянымі будынкамі. – А вось і Сімпсан з рапартам.

– Ён на месцы, містэр Холмс! – закрычаў беспрытульны хлопчык, падбягаючы да нас.

– Дзякуй, Сімпсан! – сказаў Холмс, гладзячы яго па галаве. – Хадзем, Ўотсан. Вось патрэбны нам дом.

Ён перадаў сваю візітоўку з паведамленнем, што мы прыйшлі па важнай справе, і праз хвіліну мы ўбачылі чалавека, якога шукалі. Нягледзячы на цёплае надвор’е, ён курчыўся каля каміна, а маленькі пакой быў распалены, як грубка. Чалавек скруціўся і сціснуўся на крэсле ў паставе, якая дэманстравала найвышэйшую ступень фізічнага выродства. Але твар яго, цяпер пацямнелы і патрапаны, мусіў быць калісьці надзвычай прыгожым. Калека з падазрэннем паглядзеў на нас памутнелымі ад разліцця жоўці вачыма і, не кажучы ні слова і не ўздымаючыся, махнуў рукою на два крэслы.

– Містэр Генры Вуд, толькі што з Індыі, я мяркую? – прыязна сказаў Холмс. – Я прыйшоў да вас у сувязі з невялічкім інцыдэнтам, у выніку якога памёр палкоўнік Барклі.

– І пры чым тут я?

– Гэты момант мне і хацелася б праясніць. Бо я маю падставы меркаваць, што іначай вашую даўнюю сяброўку місіс Барклі будуць судзіць за забойства.

Нашага суразмоўцу перасмыкнула.

– Я не ведаю, хто вы, – закрычаў ён, – і адкуль вам вядома тое, што вам вядома, але пакляніцеся мне, што вы толькі што сказалі праўду!

– Ну, паліцыя чакае, пакуль дама апрытомнее, каб арыштаваць яе.

– Божа! А вы самі з паліцыі?

– Не.

– Тады які ваш клопат?

– Правасуддзе. Яно мусіць быць клопатам любога чалавека.

– Даю вам слова, яна невінаватая!

– Значыць, вінаватыя вы.

– Гэта не так.

– Тады хто забіў палкоўніка Барклі?

– Божая воля забіла яго! Але вось што скажу: нават калі б я ўласнаручна выбіў яму мазгі, чаго прагнуў усёй душою, гэта было б адно справядлівай адплатай! І калі б яго ўласнае нячыстае сумленне не даканала яго раней, хутчэй за ўсё яго кроў была б на маіх руках. Вы хочаце, каб я ўсё расказаў вам? Што ж, не бачу прычынаў маўчаць, бо мне няма чаго саромецца.

Вось як усё было, сэр. Вы бачыце перад сабой гарбатага вярблюда, рэбры якога тырчаць ва ўсе бакі, але былі часы, калі капрал Генры Вуд быў найпрыгажэйшым хлопцам сто сямнаццатага пяхотнага палка. Мы стаялі ў Індыі, а менавіта ў вайсковым лагеры пад Бхурці*. Нябожчык Барклі быў сяржантам у маёй роце, а красой палка і наймілейшай дзяўчынай, якая калі-кольвек прыходзіла ў гэты свет, была Нэнсі Дэвой, дачка штаб-сяржанта. Два чалавекі кахалі яе, а яна кахала толькі аднаго, і вы маеце права з недаверам глядзець на гэтае кубла крывых касцей перад вамі, якое сцвярджае, што яна кахала мяне за прыгажосць.