Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

– Добры вечар, доктар, – бадзёра павітаўся Холмс. – Рады, што вам не давялося чакаць больш за пару хвілін.

– Вы, відаць, размаўлялі з фурманам?

– Не, я здагадаўся па свечцы на століку. Калі ласка, сядайце і раскажыце, чым я магу вам дапамагчы.

– Мяне завуць доктар Персі Трэвельян, – прадставіўся госць, – я жыву на Брук-стрыт, дом 403.

– Ці не вы аўтар той манаграфіі пра малавядомыя нервовыя хваробы? – спытаў я.

Бледныя шчокі госця адразу пачырванелі, калі ён пачуў, што мне вядомая ягоная кніга.

– Я так рэдка чую нейкія водгукі! Ужо нават падумаў, што ўсе пра яе забыліся, – сказаў ён. – Калі я спытаў у выдавецтве, як прадаецца наклад, яны толькі развялі рукамі. А вы, як я разумею, таксама медык?

– Ваенны хірург у адстаўцы.

– А мяне заўсёды цікавілі нервовыя захворванні. Я б толькі імі і займаўся, але, вядома, трэба пачынаць з чагосьці больш запатрабаванага. Аднак я прыехаў не таму, містэр Шэрлак Холмс, не буду траціць ваш час. Рэч у тым, што нядаўна ў маім доме на Брук-стрыт адбыліся вельмі дзіўныя падзеі, а сёння ўвечары дайшло да таго, што я больш не мог чакаць і адправіўся да вас прасіць парады і дапамогі.

Шэрлак Холмс сеў і запаліў люльку.

– Што ж, гатовы вам даць і першае, і другое, – адказаў ён. – Прашу вас, падрабязна раскажыце пра ўсё, што вас так занепакоіла.

– Некаторыя акалічнасці настолькі банальныя, – пачаў доктар Трэвельян, – што нават няёмка пра іх казаць. Але справа такая невытлумачальная, а апошнія падзеі так непрадказальна закруціліся, што я вымушаны расказаць усё як ёсць, а вы ўжо самі вырашыце, што важна, а што не.

Варта пачаць з пары словаў пра маю доктарскую кар’еру. Я скончыў Лонданскі ўніверсітэт, і не палічыце за самахвальства, але яшчэ за часамі майго студэнцтва прафесары былі ўпэўненыя, што я далёка пайду. Пасля ўніверсітэта я і надалей цалкам прысвячаў сябе навуковай працы, займаючы дробную пасаду ў шпіталі Каралеўскага каледжа, і мне пашчасціла – маімі даследаваннямі такой паталогіі, як каталепсія*, зацікавіліся, і я атрымаў прэмію Бруса Пінкертана і медаль за манаграфію пра нервовыя хваробы, якую якраз згадваў ваш сябар. Я не схлушу, калі скажу, што пасля таго ўсё прадракала мне выбітную кар’еру.

Але на дарозе да поспеху легла адна перашкода. Як вы самі разумееце, спецыяліст, які меціць высока, мусіць высока і пачынаць – хаця б з таго, каб зняць пакоі на адной са шматлікіх вуліц вакол Кавендыш-сквер, што вымагае значных выдаткаў на аплату рэнты і мэблю. Апрача таго, трэба паклапаціцца пра сродкі хаця б на некалькі гадоў і на прэзентабельны экіпаж. Усё гэта было мне не па кішэні, і адзінае, на што заставалася спадзявацца, – гэта паціху адкладаць грошы, і, можа, гадоў праз дзесяць я б змог сабе нешта такое дазволіць. Але аднаго цудоўнага дня шчаслівы выпадак адкрыў перада мной новыя перспектывы.

Аднойчы зранку да мяне завітаў джэнтльмен па імені Блэсінгтан, якога я бачыў упершыню. Без лішніх цырымоній ён адразу перайшоў да справы.

– Вы той самы Персі Трэвельян, які нядаўна атрымаў прэмію і якому ўсе прадракалі выбітную кар’еру? – спытаў ён.

Я кіўнуў.

– Давайце паразмаўляем шчыра, – працягваў ён, – бо гэта ў вашых жа інтарэсах. У вас ёсць талент, а значыць, вы можаце дасягнуць поспеху, але ці тактоўны вы чалавек?

Агаломшаны такім пытаннем, я не змог стрымаць усмешку.

– Хацелася б верыць, што так, – адказаў я.

– Дрэнныя звычкі? Алкаголем не злоўжываеце?

– Ды годзе вам, сэр! – абурыўся я.

– Добра, добра, не буду больш. Але я мусіў спытаць. Дык чаму тады, маючы такія здольнасці, вы не практыкуеце?

Я паціснуў плячыма.

– Ясна, ясна! – гукнуў ён і сам заклапочана адказаў. – Старое як свет. У галаве густа, а ў кішэнях пуста. А што вы скажаце, калі я прапаную вам месца на Брук-стрыт?

Я са здзіўленнем утаропіўся ў яго.

– Я раблю гэта дзеля сябе, не дзеля вас, – сказаў ён. – Буду з вамі абсалютна шчыры: калі вас задаволіць мая прапанова, я таксама буду задаволены. Разумееце, у мяне ёсць некалькі тысяч, якія я збіраюся куды-небудзь укласці, і я хачу іх укласці ў вас.

– У мяне? – аслупянеў я.

– Ну, ёсць і іншыя варыянты, але гэты, як на мяне, самы бяспечны з усіх.

– І што я мушу зрабіць?

– Зараз патлумачу. Я найму вам дом, абстаўлю, аплачу пакаёўку і вазьму на сябе ўсе выдаткі. Вам застанецца толькі сядзець у кабінеце і прымаць пацыентаў. Грошы на жыццё і ўсё неабходнае ў вас будуць. За гэта вы будзеце аддаваць мне тры чвэрці свайго заробку, апошняя чвэрць застанецца вам.