Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

Скажу вам шчыра, містэр Холмс, прапанова гэтага Блэсінгтана падалася мне вельмі дзіўнай. Не буду стамляць вас аповедамі, як мы ўсё абгаворвалі і заключалі дамову. Урэшце, акурат на Дабравешчанне, я пераехаў у новы дом і пачаў практыкаваць – усё было так, як і абяцаў джэнтльмен. Сам жа ён пераехаў да мяне жыць на правах пастаяннага пацыента. Аказваецца, у яго было слабае сэрца, і ён мусіў знаходзіцца пад пастаянным наглядам доктара. З двух найлепшых пакояў на другім паверсе ён зрабіў сабе гасцёўню і спальню. Блэсінгтан аказаўся чалавекам з дзіўнымі звычкамі, ён цураўся кампаній і надзвычай рэдка выходзіў у свет. Лад жыцця ў яго быў пераменлівы, але ў адным ён быў сама стабільнасць. Штовечар, у адзін і той жа час, ён спускаўся да мяне ў прыёмны пакой, правяраў кнігу ўліку і пакідаў мне па дзве манеты – пяць і тры пенсы – за кожную заробленую гінею, а рэшту забіраў сабе ў сейф, які стаяў у ягоным пакоі.

Можаце быць пэўныя, ён ніколі не меў падставаў пашкадаваць пра свае інвестыцыі. Справы ад самага пачатку ішлі добра. Пара паспяховых выпадкаў, плюс рэпутацыя, якую я меў яшчэ са шпіталя, адразу ж прынеслі мне славу, і за апошнія гады я зрабіў яго багатым чалавекам.

Цяпер, містэр Холмс, вы ведаеце, хто я такі і што мяне звязвае з містэрам Блэсінгтанам. Засталося расказаць пра ўчорашні вечар і пра тое, што прывяло мяне сюды.

Пару тыдняў таму містэр Блэсінгтан спусціўся да мяне ў кабінет, як мне падалося, нечым вельмі ўстурбаваны. Ён казаў пра зладзейства, якое, па яго словах, было ўчыненае ў Ўэст-Эндзе, і, я памятаю, ён быў настолькі ўсхваляваны, што загадаў на ўсе вокны і дзверы неадкладна паставіць мацнейшыя засаўкі і завалы. Цэлы тыдзень трывожнасць не праходзіла, ён увесь час вызіраў у акно і не наважваўся выйсці з дому нават на кароткі шпацыр, які звычайна рабіў перад абедам. Містэр Блэсінгтан паводзіўся так, быццам да смерці баяўся чагосьці або кагосьці, але калі я спытаўся ў яго, ён так абурыўся, што я вырашыў больш не закранаць гэтую тэму. З часам ягоны страх аціх, і ён вярнуўся да свайго распарадку, але потым ад раптоўнай навіны зусім заняпаў духам, і дасёння стан ягоны не змяніўся.

А адбылося вось што. Два дні таму я атрымаў ліст, які зараз вам зачытаю. Ні адрасу, ні даты на ім не пазначана:

Расійскі арыстакрат, які ў цяперашні момант пражывае ў Англіі, з радасцю звярнуўся б да д-ра Персі Трэвельяна па прафесійную кансультацыю. Ужо некалькі гадоў ён пакутуе ад каталептычных атак, а ў гэтай галіне д-р Трэвельян – адзін з самых вядомых спецыялістаў. Ён просіць дазволу завітаць у шэсць пятнаццаць заўтра ўвечары, калі д-р Трэвельян здолее ў гэты час прыняць.

Прызнаюся, гэты ліст вельмі мяне зацікавіў, бо асноўная цяжкасць у вывучэнні каталепсіі – рэдкасць самога захворвання. Як вы можаце здагадацца, у той вечар я заставаўся ў сваім кабінеце, і ў азначаны час слуга паведаміў, што прыйшоў пацыент.

Гэта быў стрыманы пажылы чалавек, які, без сумневу, адпавядаў усім уяўленням пра расійскага арыстакрата. А вось выгляд яго спадарожніка мяне сапраўды здзівіў. Гэта быў высокі малады чалавек, вельмі сімпатычны, з цёмным суровым тварам і проста геркулесавым целаскладам. Ён падтрымліваў старэйшага за руку і дапамагаў яму сесці ў крэсла, і ўсё з такой далікатнасцю, якой не чакаеш, гледзячы на яго.

– Доктар, я перапрашаю за нечаканы візіт, – звярнуўся ён да мяне, крыху шапялявячы. – Гэта мой бацька, і яго здароўе для мяне на першым месцы.

Я быў крануты такім сыноўскім клопатам.

– Магчыма, вы хочаце застацца падчас кансультацыі? – спытаў я.

– Ні ў якім разе! – з непадробным болем усклікнуў ён. – Вы не ўяўляеце, якая гэта будзе для мяне пакута. Паверце, я не перажыву, калі зноў убачу бацькаў прыпадак. У мяне самога надзвычай слабая нервовая сістэма.

З вашага дазволу, я пачакаю ў прыёмным пакоі, пакуль вы яго абследуеце.

Вядома, я пагадзіўся, і малады чалавек выйшаў. Мы з пацыентам паглыбіліся ў абмеркаванне яго хваробы, і я падрабязна ўсё занатоўваў. Ён не вылучаўся вялікім розумам, яго адказы часта гучалі цьмяна, але я спісаў гэта на недасканалае валоданне мовай. Зрэшты, як толькі я сеў запісваць, ён змоўк і нічога не адказваў, а калі я павярнуўся, то быў уражаны: ён застыў у крэсле і з нерухомым адстароненым тварам вытарапіўся на мяне. Таемная хвароба ізноў захапіла яго ў палон.