Ордэн Прамяністых

– І апошнія – Ратнер і Верацінская. Дакладней, у адваротным парадку – Верацінская і Ратнер. Яна, як я ўжо казаў, сінематаграфічная фам фаталь: з яе боку цікавасць да якога-небудзь спірытызму была б абсалютна натуральнай, бо гэта дадае загадкавасці ёй самой… Гэтая жанчына яўна грае ў іхнім дуэце першую скрыпку, але і Ратнер выглядае надзвычай падазрона. Былы чырвоны камандзір, які ходзіць на размовы пра духоўнае? – Хлюдзінскі ўзняў левае брыво, быццам дэманструючы свой скепсіс да такога спалучэння.

– Ён неяк казаў, што вучыўся ў габрэйскай ешыве, дзе выкладалі знаўцы талмуда і кабалістыкі, – паспяшаўся падзяліцца хлопец.

– Ага, цяпер трошку больш зразумела, адкуль такая цікаўнасць да нематэрыялістычнага свету…

– Дык а якім бокам тут манах той англійскі, пра якога вы казалі? – юнак не мог схаваць неўразумення.

Лёгкая ўсмешка кранула куточак вуснаў Хлюдзінскага і адразу знікла:

– Брытва Окама падказвае мне, што падазроных асоб хапае і сярод саміх вашых Прамяністых, так што не абавязкова шукаць кагосьці збоку.

Ён паглядзеў на імгненна закамянелы твар Андрэя і дадаў:

– Прабач, калі пакрыўдзіў – цябе я не меў на ўвазе. Ты малады і цікаўны. Усіх астатніх у гэты гурток, падобна, прывялі нейкія акалічнасці іхняга ранейшага жыцця. Таму з нікога з іх я не стаў бы здымаць падазрэнні… А гэта значыць, што нехта з іх, верагодна, вядзе жорсткае паляванне на сшытак Пашкоўскага і не спыніцца ні перад чым. Ты што, плачаш?

Юнак правёў рукой па твары:

– Гэта вецер… Сцюдзёны дужа!

Андрэй крыху памаўчаў, а калі загаварыў, то ў голасе хваляванне мяшалася з неўразуменнем:

– Але ж мы ўсе гаварылі пра тое, як палепшыць чалавека і чалавецтва. Пра тое, якія духоўныя шляхі могуць весці да гэтай высокай мэты… Хіба можа спалучацца адно з другім – такія размовы з забойствам?

Хлюдзінскі сцяўся: непрыемна было развейваць такія наіўныя юначыя ілюзіі.

– На жаль, у кожным чалавеку жыве сволач. У цэрквах кажуць пра чарцей і спакусы, а я называю гэта – унутраная сволач. У кімсьці гэта сволач будзіць пачуццё сквапнасці, у кімсьці – зайздрасці, у трэцім – яшчэ нейкія нядобрыя рысы. Нармальны чалавек сваю ўнутраную сволач ведае і ўсё сваё жыццё з гэтай сволаччу ў сабе змагаецца, – голас ягоны стаў глухім, быццам мужчына казаў штосьці сам сабе. – А хтосьці гэтай сволачы ў сабе патурае, песціць яе. І вонкава ён можа выглядаць як абсалютна звычайны чалавек, пакуль не вырашае падкарміць сваю ўнутраную сволач і не даць ёй разгуляцца… А ў іншы час ён зноў будзе мілым, прыстойным і ветлівым чалавекам, з якім не сорамна прывітацца на вуліцы. Неяк так!

Травень, 2010

У рэдакцыі было адносна ціха: свежы нумар газеты пайшоў у друк, тэхнічныя супрацоўнікі атрымалі перадых, толькі журналісты прыходзілі, сыходзілі, сядалі на рэдакцыйнай кухні папіць кавы і падзяліцца плёткамі.

Кміціч, запарыўшы каву ў кубку, пайшоў за сваё працоўнае месца, але і там яму не ўдалося застацца сам-насам з кавай.

– Прыкінь, які прыкол атрымаўся, – Сяргей Рак прымасціўся на краі стала. Стол стаяў за спінай Кміціча, таму Павел быў вымушаны адарвацца ад манітора і павярнуцца на сто восемдзесят градусаў, каб падтрымаць размову.

Па голасе калегі адчувалася, што ён перажывае радаснае захапленне:

– Мы сабраліся былі кампаніяй сваёй заўтра ў футбол пагуляць. Ну, я разаслаў запрашэнні ўсім, і памылкова адно запрашэнне пайшло Аляксандру Глебу!

– У сэнсе, футбалісту? Каторы ў «Барселоне» цяпер гуляе? – перапытаў Кміціч.

– Так! Ягоны кантакт у мяне быў забіты ў тэлефон, калі я з ім інтэрв’ю рабіў. Ну, і выпадкова атрымалася, што я яго запрасіў.

Абодва зарагаталі.

– А ён што?

– Падзякаваў. І яшчэ напісаў, што не зможа паўдзельнічаць у нашай гульні, бо ў яго будзе трэніроўка да матча з «Баварыяй». Ветлівы чалавек!

– Уяўляю, як ён здзівіўся, – зноў засмяяўся Кміціч.

У гэты момант у пакой зазірнуў галоўны рэдактар выдання Антон Аляшэўскі:

– Павел, можна вас на хвіліну запрасіць да сябе?

Калі галоўрэд павярнуўся да іх спінай, Рак вачыма запытаўся ў калегі: што здарылася? Той тузануў плячыма: таксама, маўляў, нічога не разумею.

Павел яшчэ памятаў тыя часы, калі Аляшэўскі сам быў адным з іх, журналістаў. Але потым няўзнак узбіўся ён у начальніцкі фатэль, і былыя прыяцелі сталі заўважаць, як мяняецца чалавек. Вонкава ўсё заставалася нібыта па-ранейшаму, але цяпер Аляшэўскі паглядаў на падначаленых, як заможны чалавек пазірае на галыцьбу – паблажліва, з пачуццём уласнай перавагі, якую яму далі грошы. У яго абазначыўся жывот як статусная прыкмета таго, што жыццё ўдалося… Ну, ці амаль удалося!

Адзін з апошніх дзіўных маналогаў, якія Кміціч чуў ад галоўнага рэдактара, гучаў так: «А ўсё ж такі я думаю, што мы дарма карыстаемся толькі заходнебеларускай традыцыяй называць чалавека адно па імю. Спадар Павел, спадар Андрэй, спадар Антон… На ўсходзе Беларусі імя па бацьку – гэта ж натуральная з’ява, не навязаная нам расейцамі. “Антон Пятровіч” – гучыць нармальна і з павагай, праўда?»

Якія цяпер ідэі ўсходні (ці які яшчэ там?) вецер надзьмуў у галаву Аляшэўскаму, Павел нават не рызыкаваў угадваць.