Палескі дыярыуш дывізіі Серакоўскага

– Мы п’ём адвар воўчніка ў твой гонар, Бацька Воўк. Заклінаю цябе духам ветру, зямлі ды полымя, пачуй нас і дай нам літасць пачуць цябе!

Дзве чырвоныя кроплі з дрэва сачылі за жрацом, які адпіў адвар і перадаў яго далей. Людзей ад напою круціла, рукі выходзілі з суставаў, вочы бялелі і пераставалі міргаць.

– Ты кліка-у-у-ў мяне, смяротны, – рыкнуў звер. – Скажы, чаму я не павінен разарваць цябе на гэтым месцы, каб даць Дрэву Ночы кроў?

Дрыжачай рукой жрэц скінуў з сябе скуру і падняўся на ногі. Тры маладыя хлопцы ступілі наперад з дарамі для свайго заступніка ці ка́та: маладое зерне, жывая птушка і залаты грэбень. Хлопцы спрабавалі не глядзець у вочы істоце.

– Ты смешны, жрэц! Ці мяркуеш, што ГЭТЫЯ дробязі могуць выратаваць цябе і людзей, што ты прывёў? Ты ведаеш, якую цану трэба заплаціць!

Жрэц заплюшчыў вочы і апусціўся на калені. Паданні казалі, што вялікі Дальжвальд прымае толькі камень крыві і забівае ўсіх, у каго не хопіць мужнасці ўзяць яго… Чалавек сунуў руку ў полымя. Балючы крык прымусіў старое Дрэва прачнуцца і заварушыць галінамі. Воўчае выццё заглушыла жраца, прыбіла яго да зямлі. Абапіраючыся на другую руку, ён спрабаваў намацаць цвёрды камень у вогнішчы, выратавальнае ачышчэнне. Рэшткі пальцаў сціснулі нешта слізкае, халоднае, цяжкае.

Дальжвальд зрабіў крок наперад, і полымя, быццам бы спалохаўшыся, адхлынула ад яго. Пачарнелай рукой жрэц працягнуў камень вялізнаму ваўку, што стаяў на задніх лапах. Чорная пыса пераможна ўсміхалася.

– Цяпер ты можаш казаць. Але памятай – мне можа не спадабацца тое, што выйдзе з твайго чалавечага рота, – воўк нават не расціскаў зубоў, калі размаўляў.

– О магутны Бацька Воўк… Твае сыны ў смяротнай небяспецы. З поўначы прыйшлі чужынцы. І яны… нясуць… нясуць сваю веру, забіваюць нашых жонак і дзяцей, ссякаюць старыя дрэвы, – жрэц дрыжаў і не мог сагнуць скалечаную руку. – Вялікі Дальжвальд, малю цябе, кінься ўначы на іх гарады і вёскі, спалі іх пасевы, разарві іх на кавалкі, бо яны не шануюць цябе, о наймацнейшы з бессмяротных. Яны не мусяць жыць на гэтай зямлі!

– Мне няма справы да чалавечых спрэчак – сыдзеце вы, з’явяцца другія. Ці ведаеш ты, малы чалавек, колькі стаіць гэты дуб, колькі лет і зім я з’ядаю поўню? Чаму я павінен вызваляць вас, двухногіх забойцаў, калі вы трымаеце маіх сапраўдных сыноў у клетках ды на ланцугах? Калі вы забіваеце іх? Га?

Воўк дыхаў у самы твар жраца. Белыя вочы чалавека пацяклі слязьмі ад болю, дурману і жаху.

– Мы выпусцім усіх, каго злавілі… Мы ніколі больш не заб’ём ніводнага ваўка, гаспадар дрэваў і хмызоў… Мы зробім усё, што ты нам скажаш.

– Гэтага мала, смяротны. Вы ўжо зрабілі свой выбар…

Я не хатні сабака, які бяжыць на чалавечага ворага. Ты вельмі рызыкуеш, жрэц, калі так мяркуеш. Але я дапамагу вам. Я дам ахоўніка і збавіцеля, які павядзе твой народ на апошнюю бойку. Ён будзе наймацнейшым з вас, наймудрэйшым за ўсіх і найкрыважэрнейшым з народжаных. Але ты гэтага не ўбачыш, жрэц… Ці гатовы ты заплаціць вялікі кошт за ўратаванне?

– Так, жахлівы Бацька Воўк.

– Жахлівы? – усміхнуўся воўк. – Ты сам згадзіўся…

Кошт жыцця народа – твая дачка, жрэц! Прыводзь яе да Дрэва Цёмнай Ночы адразу, як я прыкончу наступную поўню. Прыводзь яе адзін, пазбавіўшы ўсяго чалавечага, што ёсць на ёй. Зрабі вялікае вогнішча і правядзі дзяўчыну праз полымя, каб яна перарадзілася, як малое дзіця. Пасля гэтага яна будзе вартая падараваць твайму народу збавіцеля. Я забяру яе. І памятай, жрэц, ты згадзіўся на гэта сам. Калі падманеш мяне – вашыя землі ніколі больш не будуць спакойнымі: тысячы драпежнікаў будуць забіраць жывёлаў, мільёны казурак прынясуць мор на твой народ, а я сам заб’ю цябе, тваю жонку, сыноў і кожнага нашчадка, які з’явіцца пад гэтым ці іншым небам. Памятай, жрэц!

Вялікі Воўк дзьмухнуў на вогнішча, і тое памерла. Грымоты прабіліся скрозь хмары. Жрэц стаяў на каленях перад попелам, прыціснуўшы параненую руку да грудзей. Ваўка не было. Па галаве білі цяжкія кроплі.

2 жніўня 1794 года

Раніца гарматамі распужала пеўняў на абодвух берагах Шчары. Учора артылерыя, якую паставілі ў горадзе на дамах ды сценах, бессэнсоўна абстрэльвала расейскія войскі. Якім бы добрым ні быў гарматавы інжынер, якія б універсітэты ён ні скончваў, але ж трапіць у цэль далей чым паўтары тысячы крокаў – амаль неверагодна. Ядры не даляталі, сыходзілі ўбок, узрывалі глебу ці булькалі ў невялічкім возеры. Учора генерал-маёр Серакоўскі, начальнік аб’яднанай польска-літоўскай дывізіі, загадаў перапыніць абстрэл – трэба было берагчы порах.

Палову светлай жнівеньскай ночы інжынеры з фузілёрамі капалі і насыпалі шанцы амаль на самым беразе ракі. Працавалі без паходняў ды вогнішчаў, каб вораг нічога не ўбачыў і не навёўся гарматамі. Сам Серакоўскі некалькі разоў наведваў месца, кантраляваў працу, а адпачываць сышоў толькі з першымі прамянямі, перадаўшы кіраўніцтва літоўскаму генералу Хлявінскаму. Інжынераў адправілі ў лагер, стралкоў змянілі на свежых і не стомленых. Як толькі туман з ракі прагрэўся і збег, пакінуўшы Замосце без аховы, польскія гарматы закрычалі.